Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πυξίδα ανταγωνιστικότητας, την πρώτη σημαντική πρωτοβουλία της παρούσας θητείας, η οποία παρέχει ένα στρατηγικό και σαφές πλαίσιο για την καθοδήγηση των εργασιών της Επιτροπής.

Η πυξίδα χαράσσει την πορεία για να καταστεί η Ευρώπη ο τόπος όπου επινοούνται, κατασκευάζονται και διατίθενται στην αγορά μελλοντικές τεχνολογίες, υπηρεσίες και καθαρά προϊόντα, ενώ παράλληλα είναι η πρώτη ήπειρος που θα γίνει κλιματικά ουδέτερη.

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες η Ευρώπη δεν κατάφερε να συμβαδίσει με άλλες μεγάλες οικονομίες εξαιτίας του διαρκούς χάσματος στην αύξηση της παραγωγικότητας. Η ΕΕ έχει ό,τι χρειάζεται για να αντιστρέψει αυτή την τάση, με το ταλαντούχο και μορφωμένο εργατικό δυναμικό της, το κεφάλαιο, τις αποταμιεύσεις, την ενιαία αγορά και τις μοναδικές κοινωνικές υποδομές, υπό την προϋπόθεση ότι θα δράσει επειγόντως για την αντιμετώπιση των μακροχρόνιων φραγμών και των διαρθρωτικών αδυναμιών που την εμποδίζουν.

Η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε: «Η Ευρώπη έχει όλα όσα χρειάζεται για να κερδίσει τον αγώνα δρόμου προς την κορυφή. Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να διορθώσουμε τις αδυναμίες μας για να ανακτήσουμε την ανταγωνιστικότητά μας. Η πυξίδα ανταγωνιστικότητας μετατρέπει τις άριστες συστάσεις της έκθεσης Ντράγκι σε χάρτη πορείας. Τώρα, λοιπόν, έχουμε σχέδιο. Έχουμε την πολιτική βούληση. Και αυτό που έχει σημασία είναι η ταχύτητα και η ενότητα. Ο κόσμος δεν μας περιμένει. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφωνούν. Ας μετατρέψουμε, λοιπόν, αυτή τη συναίνεση σε δράση».

Τρεις βασικοί τομείς δράσης: καινοτομία, απανθρακοποίηση και ασφάλεια

Η έκθεση Ντράγκι προσδιόρισε τρεις επιταγές μετασχηματισμού για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, και η πυξίδα καθορίζει μια προσέγγιση και μια σειρά εμβληματικών μέτρων για την υλοποίηση καθεμίας από αυτές τις επιταγές:

• Μείωση του χάσματος καινοτομίας: Η ΕΕ πρέπει να αναθερμάνει τη σχέση της με την παραγωγή καινοτομίας. Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον για νέες καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις, να προωθήσουμε τη βιομηχανική υπεροχή σε τομείς υψηλής ανάπτυξης που βασίζονται σε υπερπροηγμένες τεχνολογίες και να προωθήσουμε τη διάδοση των τεχνολογιών σε εδραιωμένες εταιρείες και ΜΜΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα προτείνει τις πρωτοβουλίες «Γιγα-εργοστάσια ΤΝ» και «Εφαρμογή της ΤΝ» για την προώθηση της ανάπτυξης και της βιομηχανικής υιοθέτησης της ΤΝ σε καίριους τομείς. Θα υποβάλει σχέδια δράσης για τα προηγμένα υλικά, τις κβαντικές τεχνολογίες, τη βιοτεχνολογία, τη ρομποτικήκαι τη διαστημική τεχνολογία. Η ειδική στρατηγική της ΕΕ για τις νεοφυείς και τις αναπτυσσόμενες επιχειρήσειςθα αντιμετωπίσει τα εμπόδια που δεν επιτρέπουν την εμφάνιση και την ανάπτυξη νέων εταιρειών. Η πρόταση για το 28ο νομικό καθεστώς θα απλουστεύσει τους εφαρμοστέους κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών πτυχών του εταιρικού δικαίου, της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας, της εργατικής και φορολογικής νομοθεσίας, και θα μειώσει το κόστος της αποτυχίας. Αυτό θα επιτρέψει στις καινοτόμες επιχειρήσεις να επωφεληθούν από ένα ενιαίο σύνολο κανόνων, όπου κι αν επενδύουν και δραστηριοποιούνται στην ενιαία αγορά.
• Κοινός χάρτης πορείας για την απανθρακοποίηση και την ανταγωνιστικότητα: Η πυξίδα προσδιορίζει τις υψηλές και ασταθείς τιμές της ενέργειας ως βασική πρόκληση και καθορίζει τομείς παρέμβασης για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε καθαρή, οικονομικά προσιτή ενέργεια. Η επικείμενη συμφωνία για καθαρή βιομηχανίαθα καθορίσει μια προσέγγιση για απανθρακοποίηση με γνώμονα την ανταγωνιστικότητα, με στόχο την εδραίωση της ΕΕ ως ελκυστικού τόπου για τη μεταποίηση, μεταξύ άλλων για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, και την προώθηση της καθαρής τεχνολογίας και των νέων κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων. Το σχέδιο δράσης για την οικονομικά προσιτή ενέργεια θα συμβάλει στη μείωση των τιμών και του κόστους της ενέργειας, ενώ η πράξη για την επιτάχυνση της απανθρακοποίησης της βιομηχανίας θα επεκτείνει τις ταχύτερες διαδικασίες αδειοδότησης σε τομείς που βρίσκονται σε μετάβαση. Επιπλέον, η πυξίδα προβλέπει ειδικά προσαρμοσμένα σχέδια δράσης για ενεργοβόρους τομείς, όπως η χαλυβουργία, η μεταλλουργία και ο τομέας των χημικών ουσιών, οι οποίοι αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του ευρωπαϊκού συστήματος μεταποίησης, αλλά είναι οι πλέον ευάλωτοι σε αυτή τη φάση της μετάβασης.
• Μείωση των υπερβολικών εξαρτήσεων και ενίσχυση της ασφάλειας. Η ικανότητα της ΕΕ να διαφοροποιεί και να μειώνει τις εξαρτήσεις θα βασιστεί στις αποτελεσματικές εταιρικές σχέσεις. Η ΕΕ διαθέτει ήδη το μεγαλύτερο και ταχύτερα αναπτυσσόμενο δίκτυο εμπορικών συμφωνιών στον κόσμο, το οποίο καλύπτει 76 χώρες που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ του ενωσιακού εμπορίου. Για τη συνεχή διαφοροποίηση και την ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού μας, η πυξίδα αναφέρεται σε ένα νέο φάσμα καθαρών εμπορικών και επενδυτικών εταιρικών σχέσεωνπου θα συμβάλουν στην εξασφάλιση του εφοδιασμού με πρώτες ύλες, καθαρή ενέργεια, βιώσιμα καύσιμα μεταφορών και καθαρή τεχνολογία από ολόκληρο τον κόσμο. Στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς, η αναθεώρηση των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσειςθα επιτρέψει την καθιέρωση ευρωπαϊκής προτίμησης στις δημόσιες συμβάσεις που αφορούν κρίσιμους τομείς και τεχνολογίες.

Πέντε οριζόντιοι παράγοντες διευκόλυνσης της ανταγωνιστικότητας

Οι τρεις πυλώνες συμπληρώνονται από πέντε οριζόντιους παράγοντες διευκόλυνσης, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας σε όλους τους τομείς:

1. Απλούστευση: Αυτός ο παράγοντας διευκόλυνσης αποσκοπεί στη δραστική μείωση του κανονιστικού και διοικητικού φόρτου. Περιλαμβάνει επίσης μια συστηματική προσπάθεια να καταστούν οι διαδικασίες για την πρόσβαση σε ενωσιακά κονδύλια και για τη λήψη των διοικητικών αποφάσεων της ΕΕ απλούστερες, ταχύτερες και λιγότερο επαχθείς. Η επικείμενη πρόταση Omnibus θα απλουστεύσει την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας, τη δέουσα επιμέλεια και την ταξινόμηση. Επιπλέον, η Επιτροπή θα διευκολύνει την επιχειρηματική δραστηριότητα για χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Η πυξίδα θέτει ως στόχο τη μείωση κατά τουλάχιστον 25 % του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις και κατά τουλάχιστον 35 % για τις ΜΜΕ.
   
2. Μείωση των φραγμών στην ενιαία αγορά: Εδώ και 30 χρόνια η ενιαία αγορά αποτελεί τη δοκιμασμένη μηχανή για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργίας της σε όλους τους κλάδους, η οριζόντια στρατηγική για την ενιαία αγοράθα εκσυγχρονίσει το πλαίσιο διακυβέρνησης, αίροντας τα εμπόδια εντός της ΕΕ και αποτρέποντας τη δημιουργία νέων. Επιπλέον, η Επιτροπή θα αξιοποιήσει την ευκαιρία για να καταστήσει τις διαδικασίες καθορισμού προτύπων ταχύτερες και πιο εύκολα προσβάσιμες, ιδίως για τις ΜΜΕ και τις νεοφυείς επιχειρήσεις.
   
3. Χρηματοδότηση της ανταγωνιστικότητας. Η ΕΕ δεν διαθέτει μια αποτελεσματική κεφαλαιαγορά η οποία να μετατρέπει τις αποταμιεύσεις σε επενδύσεις. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεωνγια τη δημιουργία νέων αποταμιευτικών και επενδυτικών προϊόντων, την παροχή κινήτρων για επιχειρηματικά κεφάλαια και τη διασφάλιση της απρόσκοπτης ροής των επενδύσεων σε ολόκληρη την ΕΕ. Ο επανεστιασμένος προϋπολογισμός της ΕΕ θα εξορθολογίσει την πρόσβαση στα ενωσιακά κονδύλια σύμφωνα με τις προτεραιότητες της ΕΕ.
   
4. Προώθηση των δεξιοτήτων και των ποιοτικών θέσεων εργασίας. Το θεμέλιο της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης είναι οι λαοί της. Για να διασφαλιστεί η καλή αντιστοιχία μεταξύ των δεξιοτήτων και των απαιτήσεων της αγοράς εργασίας, η Επιτροπή θα παρουσιάσει πρωτοβουλία για την οικοδόμηση μιας Ένωσης Δεξιοτήτωνμε έμφαση στις επενδύσεις, την εκπαίδευση των ενηλίκων και τη διά βίου μάθηση, τη δημιουργία ανθεκτικών στις μελλοντικές εξελίξεις δεξιοτήτων, τη διατήρηση των δεξιοτήτων, τη δίκαιη κινητικότητα, την προσέλκυση και την ενσωμάτωση ειδικευμένων ταλέντων από το εξωτερικό και την αναγνώριση διαφόρων τύπων κατάρτισης που θα επιτρέπουν στους ανθρώπους να εργάζονται σε ολόκληρη την Ένωσή μας.
   
5. Καλύτερος συντονισμός των πολιτικών σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο.Η Επιτροπή θα δημιουργήσει ένα εργαλείο συντονισμού της ανταγωνιστικότητας, το οποίο, με τη συνεργασία των κρατών μελών, θα διασφαλίζει την υλοποίηση, σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, των κοινών στόχων πολιτικής της ΕΕ και θα συμβάλει στον προσδιορισμό διασυνοριακών έργων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και στην υλοποίηση των σχετικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας θα αντικαταστήσει πολλά υφιστάμενα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ με παρόμοιους στόχους, παρέχοντας χρηματοδοτική στήριξη για την υλοποίηση δράσεων στο πλαίσιο του εργαλείου συντονισμού της ανταγωνιστικότητας.

Ιστορικό

Στις 27 Νοεμβρίου 2024 η πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν εξήγγειλε την πυξίδα ανταγωνιστικότητας ως την πρώτη σημαντική πρωτοβουλία της Επιτροπής κατά την παρούσα θητεία, η οποία βασίζεται στην έκθεση Ντράγκι και παρέχει το πλαίσιο για τις εργασίες της Επιτροπής σχετικά με την ανταγωνιστικότητα κατά την παρούσα θητεία.

Στην ομιλία της για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2023, η πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι ζήτησε από τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας κ. Μάριο Ντράγκι να εκπονήσει έκθεση σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Η έκθεση προειδοποιεί ότι η Ευρώπη δεν θα μπορεί πλέον να βασίζεται σε πολλούς από τους παράγοντες που έχουν στηρίξει την ανάπτυξη στο παρελθόν. Περιέχει σαφή διάγνωση και διατυπώνει συγκεκριμένες συστάσεις για να τεθεί η Ευρώπη σε διαφορετική τροχιά. Πολλές από τις συστάσεις αντικατοπτρίζονται ήδη στις πολιτικές κατευθύνσεις και στις επιστολές ανάθεσης καθηκόντων που απέστειλε η πρόεδρος στα μέλη του Σώματος των Επιτρόπων.