Οι θέσεις/ διεκδικήσεις της Τουρκίας γύρω από τις γκρίζες ζώνες/νησιά είναι εντελώς αβάσιμες, έωλες. Τα νομικά κείμενα (Συνθήκες Λωζάνης, Παρισίων, κλπ) είναι σαφή. Η κυριαρχία της Ελλάδας στα νησιά του Αιγαίου δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Στην τουρκική κυριαρχία, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λοζάνης (1923), παραμένουν «αι νήσοι αι κείμεναι εις μικροτέραν απόστασιν των τριών μιλίων της ασιατικής ακτής» καθώς και οι Ίμβρος, Τένεδος και Λαγούσαι (άρθ. 12). Ενώ η Τουρκία παραιτείται «παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη άτινα κείνται πέραν των προβλεπομένων υπό της Συνθήκης ορίων». Η δε Συνθήκη των Παρισίων (1947) ρητώς κατονομάζει τα Δωδεκάνησα (14) και «τας παρακειμένας νησίδας» ότι εκχωρούνται από την Ιταλία «εν πλήρη κυριαρχία εις την Ελλάδα». Παρά ταύτα, από το 1996 και μετά η Τουρκία έχει εγείρει και διευρύνει αξιώσεις για δήθεν νησιά «απροσδιόριστης κυριαρχίας» («γκρίζες ζώνες») αγνοώντας ή παρερμηνεύοντας τις Συνθήκες ( αναφορά «παρακείμενες νήσοι», κλπ.).

Με τη Διακήρυξη των Αθηνών (7ης Δεκεμβρίου 2023) Ελλάδα και Τουρκία δεσμεύτηκαν ωστόσο πολιτικά «χωρίς να θίγονται οι εκατέρωθεν νομικές θέσεις τους» «να επιλύουν κάθε διαφορά μεταξύ τους με ειρηνικά μέσα και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Για το σκοπό αυτό συμφώνησαν/δεσμεύτηκαν «να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή τους». Και ενώ σε ορισμένα πεδία (Θετική Ατζέντα, ΜΟΕ, βίζα) τα πράγματα προχωράνε λίγο-πολύ ομαλά και με αποφυγή της βαριάς παραβατικότητας από πλευράς Τουρκίας στο Αιγαίο, κάποιες δηλώσεις / πρωτοβουλίες/ενέργειες που δεν συνάδουν καθόλου με το γράμμα/πνεύμα της Διακήρυξης δεν έχουν αποφευχθεί. Όπως η δήλωση του προέδρου Ερντογάν για το Κυπριακό που τυπικά δεν εμπίπτει μεν στο γράμμα της Διακήρυξης παραβιάζει ωστόσο σαφώς το πνεύμα της. Ή οι πρόσφατες ακραίες δηλώσεις με αφορμή τα θαλάσσια πάρκα. Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς. η αναγγελία του πάρκου στο Αιγαίο (στα ελληνικά χωρικά ύδατα) στο μέτρο που εκτείνεται στη θαλάσσια περιοχή των Δωδεκανήσων (Νίσυρος) είναι “πρωτοβουλία” που ευκόλως μπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται (σε ουσία και timing) έξω από το γράμμα/πνεύμα της Διακήρυξης. Η αντίδραση (αν και σε χαμηλότερους τόνους) επομένως της Τουρκίας ήταν αναμενόμενη. Προκαλεί εντύπωση που ορισμένοι στην Ελλάδα θεωρούν ότι με τη Διακήρυξη η Τουρκία υποχρεώνεται να εγκαταλείψει τις θέσεις/ αξιώσεις της. Μακάρι να το έκανε. Αλλά η Διακήρυξη ρητά αναφέρει ότι δεν θίγονται «οι εκατέρωθεν νομικές θέσεις». Αυτό που θίγεται/αλλάζει είναι ο τρόπος προώθησης των θέσεων αυτών(ειρηνικά μέσα, διάλογος, κ.α). Συνεπώς αυτό που απαιτείται δεν είναι η καταγγελία της Διακήρυξης (όπως ζητούν κάποιοι) αλλά ο πλήρης σεβασμός (ίσως και αναβάθμισή της), γράμματος και πνεύματος μαζί με την αναζήτηση κοινών τόπων( Τζ. Κέρι) όπου είναι εφικτό.
Τούτων δοθέντων είναι σημαντικό που ο πρωθυπουργός προχωρεί στην συνάντηση με τον πρόεδρο Ερντογάν (13 Μαΐου, Άγκυρα) προκειμένου “να φέρουν τις σχέσεις των δύο χωρών σε καλύτερη θέση” (Ερντογάν). Στην οποία συνάντηση μπορεί να γίνει το επόμενο βήμα στη διαδικασία προσέγγισης, δηλαδή της επίλυσης των προβλημάτων στη βάση του διεθνούς δικαίου . Διαφορετικά.....

(Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τελευταίο βιβλίο του «Ελλάδα: Ορίζοντας 2030. Οι Προκλήσεις Τουρκίας και Ευρώπης» (Εκδόσεις Παπαζήση)- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Τα Νέα")