Στην πραγματικότητα, η Μόσχα βρίσκεται σε αναζήτηση νέων πελατών, αφού οι παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν μειωθεί λόγω των δυτικών κυρώσεων που έρχονται ως αποτέλεσμα του πολέμου του Κρεμλίνου κατά της Ουκρανίας.
Η Ρωσία συνήθιζε να παραδίδει περίπου 140 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ετησίως στην Ευρώπη, την πιο προσοδοφόρα εξαγωγική της αγορά- ωστόσο, λόγω της εκτεταμένης περιοχής κυρώσεων και της απομάκρυνσης των ευρωπαϊκών χωρών από τη ρωσική ενέργεια, οι τρέχουσες παραδόσεις είναι μόνο ένα κλάσμα αυτού.
Ως αποτέλεσμα, η Κεντρική Ασία έχει καταστεί μια κρίσιμη περιοχή για τις ενεργειακές εξαγωγικές ανάγκες της Ρωσίας, με το Ουζμπεκιστάν να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο.
Τον Ιανουάριο του 2023, για πρώτη φορά, το Ουζμπεκιστάν άρχισε να εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο λόγω της σοβαρής ενεργειακής κρίσης στο εσωτερικό του. Το Κρεμλίνο προσπάθησε να αξιοποιήσει αυτή τη σχέση, όχι μόνο μέσω της χρήσης των σοβιετικών αγωγών του, αλλά και ενθαρρύνοντας το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν να δημιουργήσουν μια τριμερή ένωση φυσικού αερίου με τη Ρωσία.
Η Σοβιετική Ένωση άρχισε να εκμεταλλεύεται τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της Κεντρικής Ασίας στα χρόνια που ακολούθησαν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου αναπτύχθηκαν και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά για τις εσωτερικές σοβιετικές ανάγκες.
Τρεις δεκαετίες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι εξαγωγές υδρογονανθράκων έχουν γίνει ολοένα και πιο αναπόσπαστο στοιχείο για τις οικονομίες των μετασοβιετικών κρατών του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας, ιδίως εκείνων που περιβάλλουν την πλούσια σε υδρογονάνθρακες Κασπία Θάλασσα. Το Ουζμπεκιστάν φαίνεται να επιθυμεί να αγοράσει ρωσικό φυσικό αέριο, καθώς, σε αντίθεση με το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν, διαθέτει μόνο μέτρια κοιτάσματα φυσικού αερίου και πλέον δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις εγχώριες ανάγκες του με τους δικούς του πόρους.
Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960, οι Σοβιετικοί κατασκεύασαν ένα δίκτυο αγωγών, το δίκτυο Truboprovodnaiia sistema Sredniaia Aziia-Tsentr (σύστημα αγωγών Κεντρικής Ασίας-Κέντρου- SATS), το οποίο διέτρεχε προς βορρά για να μεταφέρει το αέριο του Τουρκμενιστάν μέσω του Ουζμπεκιστάν και του Καζακστάν στη Ρωσική Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία και το οποίο ήταν ικανό να μεταφέρει έως και 50 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως. Ο ανατολικός κλάδος SATS αποτελείται από τους αγωγούς SATS-1, -2, -4 και -5, οι οποίοι κατασκευάστηκαν μεταξύ 1960 και 1988. Η Gazprom ελέγχει πλέον το δίκτυο SATS που διασχίζει τη μετασοβιετική Κεντρική Ασία.
Οι αγωγοί φυσικού αερίου της σοβιετικής εποχής σχεδιάζεται να αναβαθμιστούν με την κατασκευή νέων σταθμών συμπίεσης για να αντιστραφεί το προηγούμενο πρότυπο ροής από την Κεντρική Ασία προς τη Ρωσία. Το Ουζμπεκιστάν υπέφερε από εξουθενωτικές ελλείψεις φυσικού αερίου τον περασμένο χειμώνα. Στην πραγματικότητα, με την οικονομική του ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, η ζήτηση για φυσικό αέριο ξεπέρασε τις προμήθειές του.
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, μόνο τον Μάρτιο του 2023, οι εισαγωγές φυσικού αερίου του Ουζμπεκιστάν αυξήθηκαν εκθετικά. Συνολικά, οι εν λόγω εισαγωγές έχουν εκτοξευθεί λόγω της μείωσης της παραγωγής φυσικού αερίου σε ολόκληρη τη χώρα.
Εκτός από την εκτίναξη των εισαγωγών φυσικού αερίου, το πρώτο οικονομικό τρίμηνο του 2023, το Ουζμπεκιστάν αύξησε επίσης απότομα τις ενεργειακές εισαγωγές άνθρακα, πετρελαίου και πετρελαιοειδών. Ενδεικτικό των σοβαρών προβλημάτων υλικοτεχνικής υποδομής τόσο στο κόστος όσο και στην προμήθεια, από τις εισαγωγές φυσικού αερίου αξίας 152,9 εκατομμυρίων δολαρίων του Ουζμπεκιστάν για το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, μόνο ο Μάρτιος αντιπροσώπευε 151,2 εκατομμύρια δολάρια του κόστους, μια αύξηση 260% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2022. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει επίσης λίγο περισσότερο από το ήμισυ των εισαγωγών φυσικού αερίου της χώρας για ολόκληρο το περασμένο έτος (281,9 εκατ. δολάρια).
Για τη Ρωσία, αφού οι παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη περιορίστηκαν απότομα μετά τις εκρήξεις στους υποθαλάσσιους αγωγούς Nord Stream 1 και 2 και τις πρόσθετες δυτικές κυρώσεις, το Ουζμπεκιστάν αποτελεί σημαντικό βραβείο παρηγοριάς, καθώς η Gazprom επιδιώκει να αναπροσανατολίσει τις εξαγωγικές της δραστηριότητες φυσικού αερίου προς ανατολάς.
Ωστόσο, πρέπει να γίνουν ακόμη προκαταρκτικές εργασίες προτού η διακίνηση της Gazprom από τη Ρωσία φτάσει στο Ουζμπεκιστάν μέσω του ανακατασκευασμένου αγωγού SATS-4. Ολόκληρος ο αγωγός ηλικίας 60 ετών πρέπει πρώτα να υποβληθεί σε πλήρη έρευνα, ιδίως καθώς διασχίζει ακραίες κλιματολογικές συνθήκες στις ερήμους Kyzylkum και Karakum.
Μετά την επιθεώρηση, οι σταθμοί συμπίεσης μπορούν στη συνέχεια να επανεξοπλιστούν και να αναβαθμιστούν ώστε να λειτουργούν αντίστροφα. Οι ανησυχίες σχετικά με τη λειτουργική ασφάλεια του δικτύου αγωγών SATS είναι εύλογες, καθώς, με την πάροδο των ετών, έχουν σημειωθεί ορισμένα σοβαρά ατυχήματα, πυρκαγιές και εκρήξεις, ιδίως ένα ατύχημα το 2009 στη γραμμή SATS-4 στο Τουρκμενιστάν, το οποίο χρειάστηκε σχεδόν ένα έτος για να αποκατασταθεί και έπληξε σοβαρά τις σχέσεις μεταξύ της Gazprom και της Turkmengaz.
Επιπλέον, από την έναρξη της επανεισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο ανταγωνισμός μεταξύ της Ρωσίας, της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών για την επιρροή στην Κεντρική Ασία έχει ενταθεί. Για τα περίκλειστα μετασοβιετικά κράτη της Κεντρικής Ασίας, το πιο πιεστικό ερώτημα των κυβερνήσεών τους είναι πώς να βελτιώσουν τις οικονομίες τους παρά τη γεωγραφική τους απομόνωση.
Αναπόσπαστο στοιχείο της οικονομικής τους ανάπτυξης είναι η πρόσβαση σε προσιτές και αξιόπιστες προμήθειες ενέργειας, τις οποίες μόνο η Ρωσία θα μπορούσε να παρέχει μέσω του μοναδικού, αν και κάπως ετοιμόρροπου, δικτύου αγωγών της σοβιετικής εποχής. Για την περιοχή, αυτές οι εξαγωγές ενέργειας, πέρα από την παροχή εναλλακτικών εσόδων σε ένα κράτος-παρία στο οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις, εγείρουν το ενδιαφέρον ερώτημα τι θα περιμένει η Ρωσία ως αντάλλαγμα για τη γενναιοδωρία της.
