Να αναπτύξει σε ευρεία κλίμακα την ηλιακή ενέργεια και να ανοικοδομήσει την ευρωπαϊκή ηλιακή βιομηχανία φιλοδοξεί η Κομισιόν, στο πλαίσιο της προσπάθειας για απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες.
Οι Βρυξέλλες θα ξεκινήσουν μια «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για ηλιακές στέγες» με στόχο τη μείωση της ηλεκτρικής ενέργειας και της θέρμανσης με φυσικό αέριο σε σπίτια, γραφεία, καταστήματα και εργοστάσια.
Το πρόγραμμα θα απαιτήσει από τις κυβερνήσεις της ΕΕ να αναλάβουν δράση φέτος για να περιορίσουν τους χρόνους αδειοδότησης σε τρεις μήνες όσον αφορά εγκαταστάσεις ηλιακών πάνελ σε στέγες. Θα ωθήσει τις χώρες να χρησιμοποιήσουν τη χρηματοδότηση της ΕΕ και να παράσχουν ενισχύσεις για ηλιακά σε ταράτσες, καθώς και για να εγκαταστήσουν συστήματα παραγωγής ηλιακής ενέργειας σε όλα τα κατάλληλα δημόσια κτίρια έως το 2025.
Μείωση ενεργειακού κόστους με σχετικά λίγες επενδύσεις
Το κόστος των ηλιακών φωτοβολταϊκών μειώθηκε κατά περισσότερο από 80% την τελευταία δεκαετία, αλλά από αυτή την τεχνολογία προήλθε μόνο το 5% της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ το 2020. Το μερίδιο της ηλιακής ενέργειας στην παραγωγή θερμότητας ήταν ακόμη χαμηλότερο, στο 1,5%.
Ποια μέτρα έχει προτείνει η Επιτροπή στα κράτη μέλη για τον μετριασμό των υψηλών τιμών;
Τον Οκτώβριο του 2021, η Επιτροπή παρουσίασε ανακοίνωση σχετικά με τις τιμές της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης μιας εργαλειοθήκης στην οποία περιγράφεται τι μπορούν να κάνουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο των υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ για να βοηθήσουν τους ευάλωτους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τις υψηλές τιμές. Συγκεκριμένα, η εργαλειοθήκη περιλάμβανε τρία είδη μέτρων: επιδοτήσεις και κουπόνια ενέργειας, φορολογικές μειώσεις και μέτρα για την αποφυγή της ενεργειακής αποσύνδεσης. 25 κράτη μέλη έχουν θεσπίσει ειδικά μέτρα σύμφωνα με την εργαλειοθήκη. Η Επιτροπή εκτιμά ότι τα μέτρα αυτά ωφελούν 71 εκατ. οικιακούς πελάτες και αρκετά εκατομμύρια πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκτίμησε πρόσφατα ότι οι κλυδωνισμοί των τιμών της ενέργειας θα μειώσουν την αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 0,5 εκατοστιαίες μονάδες το 2022. Η εισβολή στην Ουκρανία θα επιδεινώσει την κατάσταση. Στη σημερινή ανακοίνωση, η Επιτροπή προτείνει μια σειρά περαιτέρω μέτρων που θα μπορούσαν να ληφθούν σε εθνικό ή ενωσιακό επίπεδο για τον μετριασμό των υψηλών τιμών.
Η Επιτροπή επιβεβαιώνει ότι, υπό τις παρούσες εξαιρετικές περιστάσεις, τα κράτη μέλη μπορούν να καθορίζουν ρυθμιζόμενες τιμές για τους ευάλωτους καταναλωτές, τα νοικοκυριά και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, προκειμένου να συμβάλουν στην προστασία των καταναλωτών και της οικονομίας μας. Η Επιτροπή επιβεβαιώνει επίσης ότι τα κράτη μέλη μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο λήψης προσωρινών φορολογικών μέτρων για τα απροσδόκητα κέρδη και να αποφασίσουν κατ' εξαίρεση να παρακρατήσουν μέρος των εν λόγω κερδών για αναδιανομή στους καταναλωτές. Τα μέτρα αυτά πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι αναλογικά, χρονικά περιορισμένα και ότι αποφεύγουν αδικαιολόγητες στρεβλώσεις της αγοράς. Στην ανακοίνωσή της, η Επιτροπή παρέχει καθοδήγηση σχετικά με το θέμα αυτό και υπενθυμίζει τη δυνατότητα χρήσης των αυξημένων εσόδων από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής για τη ελάφρυνση της πίεσης που ασκείται στους οικιακούς καταναλωτές.
Οι κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις μπορούν επίσης να προσφέρουν στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να παρέχουν βραχυπρόθεσμη στήριξη στις επιχειρήσεις που πλήττονται από τις υψηλές τιμές ενέργειας και να συμβάλλουν στη μείωση της έκθεσής τους στην αστάθεια των τιμών της ενέργειας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Μετά από διαβούλευση σχετικά με στοχευμένες τροποποιήσεις των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής, η Επιτροπή θα πραγματοποιήσει επίσης διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη σχετικά με την ανάγκη και το πεδίο εφαρμογής ενός νέου προσωρινού πλαισίου κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις με στόχο τη χορήγηση ενισχύσεων σε επιχειρήσεις που πλήττονται από την κρίση, ιδίως σε εκείνες που αντιμετωπίζουν υψηλό ενεργειακό κόστος.
Ποια μέτρα προτείνει η Επιτροπή για να προετοιμαστούμε για τον επόμενο χειμώνα;
Η Επιτροπή διενήργησε επείγουσα ανάλυση ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων όσον αφορά την ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο και την κοινοποίησε στα κράτη μέλη. Η Επιτροπή έχει μοντελοποιήσει την ετοιμότητα της ΕΕ για διάφορα σενάρια διαταραχής του εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Τα αποτελέσματα δείχνουν την ανθεκτικότητα της ΕΕ σε ευρείας κλίμακας διαταραχές και το γεγονός ότι οι προμήθειες φυσικού αερίου είναι επαρκείς ακόμη και σε περίπτωση πλήρους διακοπής του εφοδιασμού από τη Ρωσία για αυτή τη χειμερινή περίοδο θέρμανσης. Από την ανάλυσή μας προκύπτει επίσης ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η επαναπλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης πριν από την επόμενη χειμερινή περίοδο θέρμανσης.
Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου προμηθεύουν συνήθως το 25-30 % του φυσικού αερίου της ΕΕ που καταναλώνεται τον χειμώνα. Στην ανακοίνωση αυτή, η Επιτροπή παρουσιάζει προτάσεις για την επίτευξη υψηλότερης πλήρωσης των επιπέδων αποθηκευμένου φυσικού αερίου, ώστε η ΕΕ να είναι καλά προετοιμασμένη για τον επόμενο χειμώνα. Έως τον Απρίλιο, η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετική πρόταση σχετικά με τους ελάχιστους όγκους αποθηκευμένου φυσικού αερίου, η οποία θα καθορίζει στόχο πλήρωσης 90 % έως την 1η Οκτωβρίου κάθε έτους, θα χαρακτηρίζει την αποθήκευση φυσικού αερίου ως υποδομή ζωτικής σημασίας και θα αντιμετωπίζει τους κινδύνους ιδιοκτησίας των υποδομών αποθήκευσης. Η Επιτροπή θα προτείνει επίσης τη χορήγηση πλήρους επιστροφής δασμών στα σημεία αποθήκευσης. Εφόσον δεν έχει θεσπιστεί νομοθεσία της ΕΕ, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για επαναπλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης πριν από την επόμενη περίοδο θέρμανσης και να συνάψουν ρυθμίσεις αλληλεγγύης, όπως προβλέπεται από τον ισχύοντα κανονισμό για την ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο.
Δεδομένου ότι δεν διαθέτουν όλα τα κράτη μέλη δυναμικότητα αποθήκευσης στην επικράτειά τους, η πρόταση της Επιτροπής θα θεσπίσει μηχανισμό για τη διασφάλιση του δίκαιου επιμερισμού του κόστους που έχει η ασφάλεια του εφοδιασμού. Η Επιτροπή θα στηρίξει επίσης συντονισμένες εργασίες επαναπλήρωσης με φυσικό αέριο, για παράδειγμα μέσω κοινών προμηθειών, της συγκέντρωσης παραγγελιών και της αντιστοίχισης προμηθειών.
Στις 15 Δεκεμβρίου 2021, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις για την ενίσχυση του πλαισίου της ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο μέσω στοχευμένων μέτρων με στόχο τον καλύτερο συντονισμό της αποθήκευσης και τη διευκόλυνση της κοινής προμήθειας στρατηγικών αποθεμάτων, καθώς και για την ενίσχυση της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών. Στις προτάσεις περιλαμβάνεται η προτεινόμενη αναθεώρηση του κανονισμού της ΕΕ για την ασφάλεια εφοδιασμού, η οποία θα επιτρέψει την εθελοντική από κοινού αγορά στρατηγικών αποθεμάτων. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τους συννομοθέτες της ΕΕ να επισπεύσουν την επίτευξη συμφωνίας επί των προτάσεων αυτών.
Πώς προτείνει η Επιτροπή να εξαλειφθεί η εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο;
Με στόχο τη σταδιακή απεξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα με προέλευση τη Ρωσία πολύ πριν από το 2030, η ΕΕ πρότεινε την πρωτοβουλία REPowerEU, ένα σχέδιο για την αύξηση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού της συστήματος και τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού της με φυσικό αέριο, με την αύξηση των εισαγωγών ΥΦΑ και των εισαγωγών μέσω αγωγών από προμηθευτές εκτός Ρωσίας, καθώς και την ενίσχυση της χρήσης βιομεθανίου και ανανεώσιμου υδρογόνου. Ήδη πριν από το τέλος του έτους, η πρωτοβουλία RePowerEU θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου της ΕΕ κατά ποσότητες που ισοδυναμούν με τα δύο τρίτα των ρωσικών εισαγωγών φυσικού αερίου από το προηγούμενο έτος.
Την τελευταία δεκαετία, το τοπίο της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου έχει αλλάξει σημαντικά. Ο σχεδιασμός της αγοράς σε συνδυασμό με την αυξημένη δυναμικότητα διασύνδεσης φυσικού αερίου (συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων αντίστροφης ροής) έχει οδηγήσει σε σημαντικές βελτιώσεις των υποδομών, μεταξύ άλλων μέσω έργων κοινού ενδιαφέροντος.
Χάρη σε αυτό, τους τελευταίους μήνες, η Επιτροπή θα μπορούσε να συνεργαστεί με διάφορους εταίρους ανά τον κόσμο για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού με φυσικό αέριο μέσω αγωγών ή μέσω ΥΦΑ. Οι ΗΠΑ, η Νορβηγία, το Κατάρ, το Αζερμπαϊτζάν, η Αλγερία, η Αίγυπτος, η Κορέα, η Ιαπωνία, η Νιγηρία, η Τουρκία και το Ισραήλ συγκαταλέγονται στις χώρες αυτές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ρεκόρ όγκου εισαγωγών ΥΦΑ τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο. Η ΕΕ έχει τη δυνατότητα να εισάγει επιπλέον 50 bcm ΥΦΑ σε ετήσια βάση. Η σημερινή ανακοίνωση υπογραμμίζει τη σημασία της περαιτέρω διαφοροποίησης των προμηθευτών και των υποδομών μας, της επιτάχυνσης των έργων που έχουν ήδη προγραμματιστεί και της αξιολόγησης της ανάγκης για άλλες νέες υποδομές με ισχυρή διασυνοριακή διάσταση και συμβατότητα με το υδρογόνο.
Τον Δεκέμβριο του 2021, η Επιτροπή παρουσίασε νομοθετικές προτάσεις που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της χρήσης ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου, ενθαρρύνοντας έτσι την απανθρακοποίηση της αγοράς φυσικού αερίου της ΕΕ, την ενίσχυση της διαφοροποίησης του εφοδιασμού και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας για όλους τους πολίτες στην Ευρώπη. Για να ενισχυθεί η παραγωγή βιομεθανίου στην ΕΕ, το σχέδιο REPowerEU θα έχει ως στόχο την παραγωγή 35 bcm βιομεθανίου έως το 2030, διπλασιάζοντας την τρέχουσα φιλοδοξία της ΕΕ, με χρήση βιώσιμων πηγών βιομάζας, όπως γεωργικά απόβλητα και κατάλοιπα.
Το REPowerEU θα δημιουργήσει επίσης πρόγραμμα επιτάχυνσης της χρήσης υδρογόνου, αναπτύσσοντας ολοκληρωμένες υποδομές, εγκαταστάσεις αποθήκευσης και τη δυναμικότητα των λιμένων. Η Επιτροπή εκτιμά ότι επιπλέον 15 εκατομμύρια τόνοι (mt) ανανεώσιμου υδρογόνου μπορούν να αντικαταστήσουν 25-50 bcm ετησίως εισαγόμενου ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2030 (10 mt εισαγόμενου ανανεώσιμου υδρογόνου από διάφορες πηγές και επιπλέον 5 mt ανανεώσιμου υδρογόνου που παράγεται στην Ευρώπη, πέραν των 5 mt που έχουν ήδη προγραμματιστεί).
Πώς μπορεί η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια να συμβάλει στην ταχύτερη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο;
Ένα ενοποιημένο ενεργειακό σύστημα της ΕΕ που θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης είναι η πλέον οικονομικά αποδοτική λύση για τη μείωση της εξάρτησής μας από τα ορυκτά καύσιμα σε επίπεδο κατοικιών, κτιρίων και βιομηχανίας. Πρόκειται για τον δεύτερο πυλώνα του σχεδίου REPowerEU της Επιτροπής. Η πλήρης υλοποίηση των προτάσεων της Επιτροπής στο πλαίσιο της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55 % («Fit for 55») θα μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 30 %, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 100 bcm, έως το 2030. Η ανάγκη για ενεργειακή απόδοση είναι επιτακτικότερη από κάθε άλλη φορά, καθώς η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις δεν σημαίνει μόνο μείωση των εισαγωγών ενέργειας από τη Ρωσία, αλλά και μείωση του ενεργειακού κόστους για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Τα μέτρα του σχεδίου REPowerEU σχετικά με το ενεργειακό σύστημα θα οδηγήσουν σε πρόσθετη εξοικονόμηση άνω των 25 bcm ετησίως.
Η ανακοίνωση ενθαρρύνει την ταχύτερη ανάπτυξη της χρήσης ηλιακής και αιολικής ενέργειας και αντλιών θερμότητας. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας και σε σημαντική μείωση της κατανάλωσης ορυκτού αερίου στα κτίρια και της χρήσης του για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Όσον αφορά την ηλιακή ενέργεια, η Επιτροπή εκτιμά ότι με την επιτάχυνση της ανάπτυξης ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων στέγης έως 15 TWh φέτος, η ΕΕ θα μπορούσε να εξοικονομήσει επιπλέον 2,5 bcm φυσικού αερίου. Τον Ιούνιο θα παρουσιάσουμε ειδική ανακοίνωση για την ηλιακή ενέργεια με σκοπό την αξιοποίηση του δυναμικού της ηλιακής ενέργειας. Η ανακοίνωση προτείνει επίσης την ανάπτυξη 10 εκατομμυρίων αντλιών θερμότητας κατά την επόμενη πενταετία, προκειμένου να βοηθηθούν οι ευρωπαϊκές οικογένειες να περιορίσουν την εξάρτησή τους από το φυσικό αέριο και να μειώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας.
