Το ενδεχόμενο επιβολής έκτακτης εισφοράς στις εγγυημένες τιμές των ΑΠΕ, που έχει αφήσει ανοικτό ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης, έχει ανάψει φωτιές στην πλευρά της αγοράς των ΑΠΕ, η οποία έχει συσπειρωθεί για να προστατεύσει τα κεκτημένα της.
Μαίνεται στο προσκήνιο αλλά και στο παρασκήνιο η διαμάχη που έχει ξεσπάσει στην αγορά ηλεκτρισμού με αφορμή το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ), με πρωταγωνιστές τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη και τους φορείς των παραγωγών πράσινης ενέργειας.
Το ζήτημα αφορά την κάλυψη του ελλείμματος ύψους 287,6 εκατ. ευρώ στο τέλος του έτους, έτσι ώστε να ισοσκελιστεί ο λογαριασμός που αποτελεί νομοθετική και ευρωπαϊκή υποχρέωση και να μη διαταραχθούν οι μελλοντικές πληρωμές των παραγωγών ΑΠΕ. Το πώς προέκυψε το έλλειμμα, ποιος ευθύνεται για τη διόγκωσή του και κυρίως ποιος θα πρέπει να το καλύψει αποτελούν τις τελευταίες ημέρες πεδίο έντονης αντιπαράθεσης και ανοικτής ρήξης των σχέσεων υπουργείου και παραγωγών ΑΠΕ και συνάμα μιας υπόγειας διαμάχης μεταξύ των εμπλεκομένων στην αγορά ηλεκτρισμού.
Την υψηλών τόνων αντιπαράθεση παρακολουθεί με αγωνία η πλευρά της βιομηχανίας για το ενδεχόμενο επιβολής λύσεων που θα οδηγήσουν σε επιβάρυνση του κόστους ενέργειας. Το ενδεχόμενο επιβολής έκτακτης εισφοράς στις εγγυημένες τιμές των ΑΠΕ, που έχει αφήσει ανοικτό ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης, έχει ανάψει φωτιές στην πλευρά της αγοράς των ΑΠΕ, η οποία έχει συσπειρωθεί για να προστατέψει τα κεκτημένα της.
Σύσσωμη η εγχώρια αγορά των ΑΠΕ έχει σηκώσει τείχος απέναντι στα σχέδια του υπουργείου και δείχνει την απόφαση για μείωση του ΕΤΜΕΑΡ (τέλος ΑΠΕ) ως υπεύθυνη του ελλείμματος, καταγγέλλοντας το υπουργείο για πολιτική πριμοδότησης της ΔΕΗ. Το ενδεχόμενο μείωσης των εγγυημένων τιμών έχει ταρακουνήσει και τους ξένους επενδυτές που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά των ΑΠΕ, οι οποίοι έχουν κινητοποιήσει και τις πρεσβείες τους για παρέμβαση προς την ελληνική κυβέρνηση. Τέσσερις μεγάλες ξένες εταιρείες και, συγκεκριμένα, η ιταλική Enel, η ισπανική Iberdrola και οι γαλλικές EDF και Εren Total, αναμένεται σύμφωνα με πληροφορίες να προχωρήσουν σε κοινή παρέμβαση προς το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος και στον ίδιο τον πρωθυπουργό μέσα στις επόμενες ημέρες. Αυτό που θα επισημάνουν μέσω της παρέμβασής τους είναι ότι η επιβολή έκτακτης εισφοράς δεν συνάδει με την επενδυτική πολιτική που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση, η οποία προϋποθέτει ένα σταθερό περιβάλλον, και ότι θα υποχρεωθούν να επανεξετάσουν τα επενδυτικά τους σχέδια για την Ελλάδα. Εγχώριοι και ξένοι επενδυτές στις ΑΠΕ θυμίζουν την επιβολή έκτακτης εισφοράς τη διετία 2011-2012 και τη μείωση των εγγυημένων τιμών το 2014 με το περίφημο «new deal».
Eπισημαίνουν δε ότι οι συνθήκες δεν είναι αντίστοιχες σήμερα και πως δημιουργείται τεράστια αβεβαιότητα σε μια συγκυρία που έχει εκφραστεί υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον. Ο κ. Χατζηδάκης έχει διαβεβαιώσει πάντως την αγορά ότι δεν θα υπάρξουν αιφνιδιασμοί και ότι θα αναζητηθεί μια «δίκαιη λύση» μέσα από διάλογο.
Το όλο πρόβλημα αντανακλά τις στρεβλώσεις της αγοράς ηλεκτρισμού που καταλήγουν σε «μαύρες τρύπες», οι οποίες κλείνουν κάθε φορά με εμβαλωματικές λύσεις. Ο μηδενισμός του ελλείμματος των ΑΠΕ το 2016 με την επιβολή χρέωσης στους προμηθευτές (ΠΧΕΦΕΛ), σε συνδυασμό και με τα ρυθμιστικά μέτρα των ΝΟΜΕ (δημοπρασίες ισχύος), έφερε το 2019 τη ΔΕΗ στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Η αναγκαία αύξηση των τιμολογίων της ΔΕΗ, προκειμένου να αντισταθμιστούν τα υψηλά κόστη των ρύπων CO2 και της χονδρεμπορικής τιμής ρεύματος (οριακή τιμή συστήματος), συνδυάστηκε πέρυσι με τη μείωση του ΕΤΜΕΑΡ προκειμένου να μην επιβαρυνθούν οι καταναλωτές. Η άσκηση ήταν εύκολη για το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αφού ο λογαριασμός των ΑΠΕ ήταν πέρυσι πλεονασματικός. Ετσι, ο Ειδικός Λογαριασμός ΑΠΕ χρηματοδότησε τη μείωση του ΕΤΜΕΑΡ κατά 200 εκατ. το 2019 και 200 εκατ. το 2020. Το υπουργείο πήρε αυτή την απόφαση όταν τίποτα δεν έδειχνε μέχρι τότε την αρνητική εξέλιξη του ΕΛΑΠΕ. Αυτό που ουσιαστικά μεσολάβησε ήταν η πανδημία και τα μέτρα για την αντιμετώπισή της, που οδήγησαν σε μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και συνακόλουθα μείωση των εισροών από το ΕΤΜΕΑΡ.
Η διόγκωση του ελλείμματος πάνω από 280 εκατ. ευρώ καθιστά ιδιαιτέρως δύσκολη την άσκηση ισοσκελισμού του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ, δεδομένων και των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας. Ο υπουργός Κωστής Χατζηδάκης ξεκαθάρισε δημοσίως ότι δεν πρόκειται να μεταφερθεί στους καταναλωτές το βάρος του ελλείμματος αλλά ούτε και στη ΔΕΗ, η οποία μπορεί να απέφυγε τη χρεοκοπία, αλλά εξακολουθεί να μην είναι μια ανθούσα επιχείρηση. «Με ενδιαφέρει ό,τι έχει επιτευχθεί στη ΔΕΗ με τη μία ή με την άλλη κίνηση να μη σπαταληθεί», έχει δηλώσει ο υπουργός. Η «Καθημερινή» παρουσιάζει σήμερα τις θέσεις των φορέων της αγοράς ηλεκτρισμού, καθώς και της βιομηχανίας, για το πρόβλημα που έχει προκύψει με το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ.
ΕΣΗΑΠΕ (Σύνδεσμος Ηλεκτροπαραγωγών από ΑΠΕ)
Οι 2 αιτίες του προβλήματος και πώς μπορεί να λυθεί
Ο ΕΛΑΠΕ κατέστη ελλειμματικός από πλεονασματικός, λόγω κυρίως:
• Της μείωσης, τον Σεπτέμβριο του 2019, του ΕΤΜΕΑΡ κατά 25% (αναδρομικά από 1/1/2019) προκειμένου να αντισταθμιστούν στους τελικούς καταναλωτές οι σημαντικές αυξήσεις των τιμολογίων της ΔΕΗ, που έγιναν τότε με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής της θέσης.
• Της πτώσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και της ΟΤΣ, ως συνέπεια της πανδημίας, που μείωσε αναλογικά τα έσοδα του ΕΛΑΠΕ.
Ενα αξιόπιστο πακέτο μέτρων κάλυψης του ελλείμματος θα πρέπει να στηρίζεται στα παρακάτω:
1. Υποβολή από την κυβέρνηση μιας πλήρως αιτιολογημένης και ποσοτικοποιημένης πρότασης ενίσχυσης του ΕΛΑΠΕ από το Ταμείο Ανάκαμψης, που θα καλύπτει τις απώλειες εκείνες του Ειδικού Λογαριασμού που προκλήθηκαν αποκλειστικά εξαιτίας της πανδημίας. Το ποσό αυτό ανέρχεται σε τουλάχιστον 100 εκατ. μόνο για το 2020.
2. Αύξηση του ποσοστού των εσόδων από τη δημοπρασία δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα που κατευθύνεται στον ΕΛΑΠΕ, από 65% σε 85%, για μια περίοδο τουλάχιστον 2 ετών. Με το μέτρο αυτό θα εισρεύσουν στον λογαριασμό πλέον των 100 εκατ. το έτος.
3. Διατήρηση της αντισταθμιστικής χρέωσης του ΜΜΚΘΣΣ και μετά την έναρξη λειτουργίας των νέων αγορών ηλεκτρισμού (120 εκατ./έτος).
Σκέψεις περί επιβολής νέων εισπρακτικών μέτρων για την κάλυψη του ελλείμματος, αποκλειστικά ή κυρίως εις βάρος των παραγωγών ΑΠΕ, π.χ. περικοπές (έκτακτες ή μόνιμες) στα έσοδα των εν λειτουργία έργων ΑΠΕ, ή άλλων παρόμοιων, είναι ξεπερασμένες, μονοδιάστατες και ατελέσφορες, θα δυναμιτίσουν δε με βεβαιότητα το καλό επενδυτικό κλίμα για τις ΑΠΕ που χτίστηκε με τόσο κόπο μετά το περίφημο New Deal. Πέραν του γεγονότος ότι αντίκεινται ευθέως στις διατάξεις περί αποφυγής επιζήμιων αναδρομικών ρυθμίσεων της νέας οδηγίας 2018/2001 για τις ΑΠΕ.
ΕΣΑΗ (Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας) Χρηματοδότηση από το κράτος ή από τους καταναλωτές
Ο ΕΣΑΗ –ως σύνδεσμος των καθετοποιημένων ιδιωτικών εταιρειών παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρισμού– έχει ως βασική θέση ότι η χρηματοδότηση του ΕΛΑΠΕ θα πρέπει να καλύπτεται από εισροές που χρησιμοποιούνται και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δηλαδή είτε από πόρους του ίδιου του κράτους είτε από τους ίδιους τους καταναλωτές μέσω ρυθμιζόμενης χρέωσης (το αντίστοιχο ETMEAΡ), που σε κάποιες περιπτώσεις αναπροσαρμόζεται με αυτοματοποιημένο τρόπο.
Το σημερινό έλλειμμα του ΕΛΑΠΕ έχει προέλθει από τη μειωμένη τιμή χονδρεμπορικής στον ΗΕΠ (42 ευρώ/MWh το 2020), απότοκο της αποτυχίας της αγοράς να αποτυπώσει το πραγματικό οριακό κόστος ηλεκτροπαραγωγής, και από την περυσινή μείωση του ΕΤΜΕΑΡ Προφανώς αυτό το έλλειμμα μπορεί να μειωθεί μεσοπρόθεσμα με έσοδα από το Ταμείο Ανάκαμψης ή από αυξημένα έσοδα από την πώληση δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων (EUA) ή από άλλα φορολογικά έσοδα. Η ορθή δομική αντιμετώπιση του θέματος πάντως επιβάλλει το ΕΤΜΕΑΡ να καλύπτει τη διαφορά μεταξύ όλων των άλλων εσόδων και της ενίσχυσης των ΑΠΕ. Αυτό που σίγουρα δεν βοηθάει είναι η στρέβλωση του ανταγωνισμού στην αγορά με λύσεις τύπου ΠΧΕΦΕΛ (τα καταστροφικά αποτελέσματα του οποίου τα είδαμε) ή οι αναδρομικές περικοπές που υπονομεύουν την επενδυτική εμπιστοσύνη στη χώρα μας.
ΠΟΣΠΗΕΦ (Ομοσπονδία Συλλόγων Παραγωγών Ηλεκτρικής Ενέργειας από Φωτοβολταϊκά) Όταν υπήρχε πλεόνασμα, πήγε σε άλλες κατευθύνσεις
Κατά τη γνώμη μας, δεν υπάρχει κάτι που θέλει πολλή σκέψη και ιδιαίτερη δράση, όσον αφορά την κατάσταση του ειδικού λογαριασμού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΕΛΑΠΕ).
Ο ΕΛΑΠΕ, ως δημόσιος λογαριασμός, πρέπει να είναι πάντα ισοσκελισμένος. Οταν παρουσίασε πλεόνασμα, η κυβέρνηση αποφάσισε και εξέτρεψε νομίμως θεσμοθετημένους πόρους προς άλλες κατευθύνσεις, χωρίς να λάβει σχετικές γνωμοδοτήσεις από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (PΑΕ) και τους άμεσα εμπλεκόμενους φορείς. Σε συνάντηση με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ (βλ. δελτίο Τύπου ΠΟΣΠΗΕΦ στις 21.8.2019) επισημάνθηκε η πιθανότητα δημιουργίας προβλήματος στο μέλλον, λόγω αποστέρησης θεσμοθετημένων εισροών. Ο τότε αρμόδιος υφυπουργός, Γεράσιμος Θωμάς, μας διαβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με τον ΕΛΑΠΕ και πρόσθεσε ότι, εάν ποτέ προκύψει, η κυβέρνηση θα μεριμνήσει να ανακατευθύνει τους αναγκαίους πόρους για τον ισοσκελισμό του.
Τώρα, λοιπόν, ήρθε η ώρα. Οι πόροι του ειδικού λογαριασμού που είχαν διοχετευτεί σε αλλότριους σκοπούς, όπως ήταν η σωτηρία της ΔΕΗ και η ενίσχυση του κλάδου της προμήθειας (βλ. Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου σε ΦΕΚ Α 84/13.4.2020), θα πρέπει να δρομολογηθούν εκ νέου προς αυτόν. Εξάλλου, οι ψίθυροι στην αγορά για «κουρέματα» τιμών και έκτακτες ειδικές εισφορές των παραγωγών είναι σκέψεις νοσηρών κύκλων. Τέτοιες επιδιώξεις αντιστοιχούν σε παρωχημένες πρακτικές, αναχρονιστικές αντιλήψεις και αντιεπενδυτικές μεθοδεύσεις.
Είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι ότι η κυβέρνηση και ο αρμόδιος υπουργός θα επιλέξουν την οδό της νομιμότητας και της ορθότητας.
ΣΠΕΦ (Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά) Λάθος κίνηση η μείωση του πράσινου τέλους (ΕΤΜΕΑΡ)
Ο κ. Χατζηδάκης είναι ο τυχερός υπουργός Ενέργειας της τελευταίας δεκαετίας σε ό,τι αφορά τον ΕΛΑΠΕ και τις ΑΠΕ. Παρέλαβε τον ειδικό λογαριασμό πλεονασματικό τόσο σε τρέχοντες όρους όσο και με σωρευτικό πλεόνασμα στα 178 εκατ. τον Ιούλιο του 2019. Δυστυχώς, με την εσφαλμένη του απόφαση για μείωση του ΕΤΜΕΑΡ κατά 200 εκατ. ετησίως και μάλιστα αναδρομικά από 1/1/19 τον έχει αφαιμάξει μέχρι σήμερα κατά περίπου 390 εκατ. Επιφανής στόχος της απόφασής του ήταν η εν είδει εσωτερικής αναδιανομής απόσβεση μέρους της αύξησης των τιμολογίων της ΔΕΗ, στην οποία η επιχείρηση προχώρησε για την ενίσχυσή της. Ο υπουργός τότε αλλά και πολλάκις στη συνέχεια δεσμεύτηκε δημόσια πως οι ΑΠΕ είναι εξασφαλισμένες και πως δεν θα κινδυνέψουν οι πληρωμές τους. Εν συνεχεία, τον περασμένο Μάρτιο ήρθε ο κορωνοϊός για να ανατρέψει τις συνθήκες στην αγορά. Και για δεύτερη φορά, ωστόσο, το υπουργείο στέκεται τυχερό. Η πανδημία, μειώνοντας δραματικά το κόστος των ορυκτών καυσίμων και τη χονδρεμπορική τιμή του ρεύματος, εκτόξευσε τα κέρδη των προμηθευτών, με προεξάρχουσα τη ΔΕΗ, με ρυθμό 1-1,5 δισ. ετησίως. Για να το πούμε λοιπόν πιο απλά, τα χρήματα που πληρώνουν οι καταναλωτές για ρεύμα φτάνουν και περισσεύουν. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι δύσκολο κανείς να ερμηνεύσει το γιατί το υπουργείο καθυστερεί να επιστρέψει στον ΕΛΑΠΕ τα έσοδα που του αφαίρεσε πριν από ενάμιση χρόνο, αφού τα περιθώρια στους προμηθευτές υπάρχουν και με αντίστροφη εσωτερική αναδιανομή μπορούν και πάλι να καταλήξουν στον ειδικό λογαριασμό.
ΕΣΠΕΝ (Σύνδεσμος Προμηθευτών Ενέργειας)
Οι ρυθμίσεις πλήττουν την ανταγωνιστικότητα
Προκειμένου να αποφεύγονται στρεβλώσεις στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε. η ενίσχυση των ΑΠΕ χρηματοδοτείται είτε μέσω της γενικής φορολογίας είτε μέσω προσθήκης ειδικών τελών στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας των τελικών καταναλωτών. Επεμβάσεις στην αγορά με ρυθμιστικά μέτρα πλήττουν την ανταγωνιστικότητα των συμμετεχόντων (βλ. πρόσθετη χρέωση εκπροσώπων φορτίου) και δεν είναι σύμφωνες με τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς ενέργειας. Για τους λόγους αυτούς, ο ΕΣΠΕΝ θεωρεί ότι τα μοναδικά μέτρα που είναι κατάλληλα για την κάλυψη του ελλείμματος του ΕΛΑΠΕ είναι τα ακόλουθα δύο:
1. Αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ. Η πρόσφατη μείωση του ΕΤΜΕΑΡ επιδείνωσε την ταμειακή κατάσταση του ΕΛΑΠΕ. Ο ΕΣΠΕΝ αναγνωρίζει την ανάγκη ενίσχυσης της βιομηχανίας ως δικαιούχου χαμηλών χρεώσεων ΕΤΜΕΑΡ, παρ’ όλα αυτά θεωρεί ότι η επιβάρυνση του τελικού καταναλωτή από τις ΑΠΕ πρέπει να είναι διαφανής και άμεσα αντιληπτή από αυτόν μέσω της ρυθμιζόμενης χρέωσης του ΕΤΜΕΑΡ. Το ύψος αυτής πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να μην προκαλούνται ελλείμματα στον ΕΛΑΠΕ.
2. Χρηματοδότηση μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η χώρα μπορεί και θα πρέπει να ζητήσει τη χρηματοδοτική ενίσχυση του ΕΛΑΠΕ ως μέτρο («component») του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης που θα κατατεθεί για την εκταμίευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης: Το μέτρο αυτό συνδέεται άμεσα με την αντιμετώπιση των γενικότερων οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας και είναι αναγκαίο για τη βιωσιμότητα υπαρχουσών αλλά και νέων επενδύσεων ΑΠΕ.
ΕΒΙΚΕΝ (Ενωση Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας)
Ανάγκη εξορθολογισμού του κόστους των ΑΠΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την από 18.12.2018 απόφαση (SA 52413) έχει εγκρίνει νέα μεθοδολογία επιμερισμού του ΕΤΜΕΑΡ με ισχύ έως το 2030. Εχει γίνει καθαρό από μεριάς μας, ότι οποιαδήποτε σκέψη ενσωμάτωσης του ΕΤΜΕΑΡ στο ανταγωνιστικό κόστος συνιστά κόκκινη γραμμή και ακυρώνει στην πράξη τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης ότι αποτελεί προτεραιότητα γι’ αυτήν η μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για τις βιομηχανίες έντασης ενέργειας. Στο πλαίσιο έναρξης της λειτουργίας του target model επιβάλλεται η κατάργηση της χρέωσης υπέρ του ΕΛΑΠΕ ΜΜΚΘΣ, η οποία επιβάλλει στους προμηθευτές να αποζημιώνουν την ενέργεια των ΑΠΕ όχι στην τιμή της αγοράς αλλά στο μεσοσταθμικό μεταβλητό κόστος των θερμικών συμβατικών σταθμών. Θεωρούμε ότι τα όποια μέτρα τελικώς προκριθούν για να αντιμετωπιστεί το πιθανό έλλειμμα του ΕΛΑΠΕ, θα πρέπει παράλληλα να στοχεύουν στον εξορθολογισμό του κόστους των ΑΠΕ, έτσι ώστε να επιτευχθεί στην πράξη ο διττός στόχος της διασφάλισης των εσόδων και της διατήρησης της ισορροπίας του ΕΛΑΠΕ. Πιο συγκεκριμένα, είναι αναγκαίο αφενός να αναθεωρηθούν οι όροι των δημοπρασιών ΑΠΕ, έτσι ώστε να ευθυγραμμιστούν με τις τιμές της αγοράς και τις τιμές των αντίστοιχων δημοπρασιών στα κράτη-μέλη Ε.Ε., αφετέρου οι Φ/Β εγκαταστάσεις με ισχύ άνω του 1 ΜW και οι αιολικές εγκαταστάσεις με ισχύ άνω των 10 ΜW να συμμετέχουν εφεξής στην αγορά.
Χρύσα Λιάγγου / kathimerini.gr
