Σκηνικό αναταραχής στα Βαλκάνια προοιωνίζεται η διαφαινόμενη εκλογική επικράτηση του εθνικιστικού VMRO στη Βόρεια Μακεδονία, στις αρχές Μαΐου, με συνέπειες στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, του Κοσόβου και της Αλβανίας και στην τακτική της Ε.Ε.

Τα αρμόδια στελέχη της ελληνικής Διπλωματικής Υπηρεσίας λαμβάνουν μεν υπόψη τις περιστασιακές δηλώσεις του ηγέτη του VMRO Χρίστιαν Μίτσκοσκι, περί σεβασμού των δεσμεύσεων της χώρας του βάσει του Διεθνούς Δικαίου, αλλά εκτιμούν ότι η Συμφωνία των Πρεσπών θα τεθεί σε κίνδυνο. Ουσιαστικά, αποδέχονται όσα επεσήμαιναν οι επικριτές της Συμφωνίας, στην Αθήνα, ήδη από το 2018. Η κωλυσιεργία της απελθούσας μετριοπαθέστερης κυβέρνησης των Σκοπίων στις διαδικασίες αντικατάστασης των ταξιδιωτικών (και άλλων) εγγράφων, που φέρουν ακόμα την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», χαρακτηρίζεται σαν πταίσμα συγκριτικά με τα επερχόμενα.

Η κυρίαρχη τάση εντός του VMRO είναι η νέα κυβέρνηση να μην καταγγείλει επίσημα τη Συμφωνία των Πρεσπών, επιλέγοντας την τακτική της ντε φάκτο εξουδετέρωσής της. Πρόσφορη μέθοδος κρίνεται η απόλυτη επιμονή στη χρήση της λεγόμενης συνταγματικής ονομασίας («Μακεδονία») στο εσωτερικό με ταυτόχρονη επιμελή αποφυγή, στο μέτρο του δυνατού, της χρήσης της επίσημης ονομασίας (Βόρεια Μακεδονία) κατά τη διάρκεια των διεθνών επαφών.

Τα ηγετικά πρόσωπα του VMRO, που πιθανότατα θα κατέχουν κυβερνητικά αξιώματα σε δύο μήνες, γνωρίζουν άριστα ότι η χώρα τους έχει υποχρέωση χρήσης της επίσημης ονομασίας έναντι όλων (“erga omnes”). Ωστόσο, προβλέπουν είτε επίδειξη μεγάλης ανοχής από την ελληνική κυβέρνηση είτε διστακτικότητά της να προχωρήσει σε σοβαρά αντίμετρα. Ο κ. Μίτσκοσκι και οι συνεργάτες του φέρεται να αισιοδοξούν, επίσης, ότι θα έχουν την ευχέρεια επιλογής για την υλοποίηση ορισμένων -μόνον- διατάξεων της Συμφωνίας των Πρεσπών κατά το δοκούν. Έμφαση θα δοθεί στους τομείς της ενέργειας, του εμπορίου και των διασυνοριακών δράσεων ασφάλειας με την Ελλάδα. Το σκεπτικό τους είναι ότι το ζήτημα της ονομασίας δεν αποτελεί κώλυμα για τη διμερή συνεργασία στους συγκεκριμένους τομείς. Άλλωστε, στους ίδιους αποδίδει προτεραιότητα και η ελληνική πλευρά και πιστεύουν ότι δεν θα έχει συμφέρον διατάραξης των σχέσεων.

Κατόπιν αυτών, το πρόβλημα θα μετατεθεί στον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη, ο οποίος θα πρέπει να αποφασίσει αν θα δεχθεί το -διπλωματικά λεγόμενο- “cherry picking” του κ. Μίτσκοσκι ή θα απαιτήσει σεβασμό στην ηγέτιδα χώρα των Βαλκανίων και στην εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αν και κανείς στα Σκόπια δεν το παραδέχεται σε ξένους συνομιλητές, η ηγεσία του VMRO (που ασφαλώς έχει μελετήσει το παρασκήνιο των εσωτερικών ελληνικών διαφωνιών από το 1991 μέχρι σήμερα), ποντάρει και στο πολιτικό ζήτημα που, ενδεχομένως, θα προκύψει στην Αθήνα. Ως γνωστόν, ο κ. Μητσοτάκης προγραμμάτιζε, από το 2019, την κύρωση από τη Βουλή των τριών πρωτοκόλλων για την προώθηση των σχέσεων Ε.Ε.-Βόρειας Μακεδονίας, χωρίς να το αποτολμήσει λόγω προειδοποιήσεων από τους πρώην πρωθυπουργούς Κ. Καραμανλή και Αντ. Σαμαρά. Πολιτικοί και διπλωματικοί κύκλοι στα Σκόπια αξιολογούν ότι, όπως και η Ε.Ε., ο κ. Μητσοτάκης επιθυμεί την κύρωση, αλλά ίσως δεν επιμείνει μετά την πρόσφατη εξέγερση των βουλευτών του κατά του νόμου για τα ομόφυλα ζευγάρια και τη διαρκή ανησυχία για τις απώλειες στα δεξιά του εκλογικού σώματος.

Στις ευαίσθητες βαλκανικές ισορροπίες και στη διαμόρφωση των συσχετισμών στις Βρυξέλλες εμπλέκεται και η Σόφια, η οποία επισημαίνει συχνά την άσκηση πιέσεων κατά των μελών της βουλγαρικής κοινότητας στη Βόρεια Μακεδονία. Οι βουλγαρικές διαμαρτυρίες, αν και κρίνονται ενίοτε ως υπερβολικές από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία, θα διευκόλυναν τους χειρισμούς της Αθήνας. Ταυτόχρονα, η αλβανική κοινότητα των Σκοπίων και ο πρωθυπουργός του Κοσόβου, Άλμπιν Κούρτι, θα έχουν το μέγιστο πειρασμό αξιοποίησης της αναταραχής για την προώθηση των δικών τους σχεδίων. Ανεξαρτήτως του αν θα διαθέτουν την έγκριση και στήριξη των Τιράνων ή όχι.

(Ο Αλέξανδρος Τάρκας είναι Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Δημοκρατία")