Προχθές δημοσιοποιήθηκαν τα ευρήματα παγκόσμιας έρευνας ενός ελβετικού οργανισμού που αντλεί στοιχεία από 30.000 σταθμούς παρατήρησης στον κόσμο για την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε. Η μελέτη εξέτασε συγκεκριμένα τα λεπτά σωματίδια ή PM2,5, που είναι ο πιο μικρός αλλά και ο πιο επικίνδυνος ρύπος. Ο ελβετικός οργανισμός IQAir κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μόνο 7 χώρες βρίσκονται κάτω από το όριο που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) για τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια.

Όταν εισπνέονται τα PM2,5 διεισδύουν στον πνευμονικό ιστό, από όπου εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος. Προέρχονται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων, τις καταιγίδες σκόνης και τις πυρκαγιές και προκαλούν άσθμα, καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις, καρκίνο και άλλες αναπνευστικές ασθένειες, καθώς και γνωσιακές διαταραχές στα παιδιά.

Υπολογίζεται ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει κάθε χρόνο 7 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, περισσότερους από ό,τι το Aids και η ελονοσία αθροιστικά. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 57η θέση, με τα επίπεδα PM2,5 να υπερβαίνουν πάνω από τρεις φορές τα όρια του ΠΟΥ. Η Ελλάδα έχει επίσης καταδικαστεί πέρσι από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μη συμμόρφωση με την Οδηγία 2008/50/ΕΚ που αφορά την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα κατά τρόπο συστηματικό και διαρκή, από το 2005 έως το 2012, κατά τη διάρκεια του 2014 και εκ νέου από το 2017 έως και το 2019 απέτυχε να διατηρήσει τις ημερήσιες οριακές τιμές που ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα αιωρούμενα σωματίδια ΡΜ10 κάτω από τα επιτρεπόμενα όρια στη Θεσσαλονίκη. Ακόμη μια καταδίκη είχε γνωρίσει το 2023 για την Αθήνα, καθώς δεν κατάφερε από το 2010 έως και το 2020 να διατηρήσει τα επίπεδα διοξειδίου του αζώτου κάτω από τις αντίστοιχες οριακές τιμές και απέτυχε να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις της για την εκπόνηση σχεδίων διασφάλισης της ποιότητας του αέρα.

Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης δεν περιορίζεται δυστυχώς στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύονται από την Περιφέρεια Θεσσαλίας, οι υπερβάσεις στις ημερήσιες τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10 το 2022 ήταν 42 (αντί του επιτρεπόμενου 35), ενώ οι υπερβάσεις στα αιωρούμενα σωματίδια ΡΜ2.5, σύμφωνα με τους 12 σταθμούς μέτρησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το 2022 ήταν 110 μέρες. Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζει και η Καβάλα. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος η κακή ποιότητα αέρα στην Ελλάδα ευθύνεται για περίπου 12.000 πρόωρους θανάτους μόνο το 2020.

Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι εξαιρετικά σοβαρό (βλ. αναλυτικά στο βιβλίο Π.Κόκκαλης/Ξ. Κοντιάδης, Η Ελλάδα καίγεται. Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα, εκδ. Τόπος 2024). Η βαριά αμέλεια της ελληνικής κυβέρνησης να λάβει τα προβλεπόμενα μέτρα και να συμμορφωθεί με τις ενωσιακές ρυθμίσεις, παρά τις επανειλημμένες δικαστικές καταδίκες, έχει συνέπειες στη ζωή και την υγεία μεγάλου μέρους του πληθυσμού της χώρας. Δεν μπορούμε να ανεχθούμε άλλο αυτή την ολιγωρία, που πλήττει περισσότερο τους κατοίκους πιο υποβαθμισμένων περιοχών, αλλά όχι μόνον αυτούς.

(Ο Ξενοφών Κοντιάδης είναι συνταγματολόγος, Καθηγητής Πανεπιστημίου, μέλος Πολιτικού Συμβουλίου του ΚΟΣΜΟΥ)