Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, σε άσκηση των αρμοδιοτήτων της δυνάμει του άρθρου 138 παρ. 5 του ν. 4951/2022 αλλά και των άρθρων 22, 24, 45 και 138 του ν. 4001/2011, απευθύνει τις κάτωθι κατευθυντήριες οδηγίες και συστάσεις για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των έκτακτων ρυθμίσεων μεταβατικού χαρακτήρα που αφορούν στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας (άρθρο 138 του ν. 4951/2022):
- Υποχρέωση ανακοίνωσης των τιμοκαταλόγων μέχρι την εικοστή μέρα του μήνα που προηγείται της εφαρμογής τους.
Το άρθρο 138 παρ. 2 του ν. 4951/2022 δεσμευτικά ορίζει ότι «οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας ανακοινώνουν σε μηνιαία βάση και σε ευδιάκριτο σημείο στην ιστοσελίδα τους, έως την εικοστή ημέρα (20η) ημέρα του προηγουμένου μήνα (Μ-1), πριν από τον μήνα εφαρμογής (Μ)τις πάγιες χρεώσεις και τις χρεώσεις προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας για το σκέλος ισχύος και ενέργειας και τυχόν εκπτώσεις […]».
Η πρόβλεψη καταληκτικής προθεσμίας αποσκοπεί στη διασφάλιση επαρκούς χρονικού περιθωρίου στους καταναλωτές για την εξέταση των προσφερόμενων τιμολογίων και την επιλογή του καταλληλότερου βάσει των αναγκών τους. Επομένως, ηταυτόχρονηανακοίνωση των τιμολογίων διευκολύνει τη συγκρισιμότητά τους, κατόπιν ανάρτησής τους στο Εργαλείο Σύγκρισης Τιμών της ΡΑΕ (www.energycost.gr), και είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική άσκηση του θεμελιώδους δικαιώματος επιλογής / αλλαγής προμηθευτή (switching).
Επιπλέον, η προσήκουσα τήρηση της ανωτέρω προθεσμίας από το σύνολο των Προμηθευτών είναι κομβικής σημασίας για τον ίσο και υγιή ανταγωνισμό. Προμηθευτές που ανακοινώνουν τιμοκαταλόγους μετά την παρέλευση του ανωτέρω χρονικού περιθωρίου αποκομίζουν αθέμιτο αντι-ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, που συνίσταται στη δυνατότητα επανασχεδιασμού της εμπορικής πολιτικής τους, εν γνώσει των (ήδη δημοσιευμένων) τιμολογίων των ανταγωνισμών τους.
Για τους ανωτέρω λόγους, τυχόν καθυστερημένη – πλημμελής ανταπόκριση των Προμηθευτών στην υποχρέωσή τους εκ του νόμου για ανακοίνωση τιμοκαταλόγων εντός αποκλειστικής προθεσμίας θεωρείται ως καταχρηστική πρακτική που στρεβλώνει ανεπίτρεπτα τον ανταγωνισμό και διακινδυνεύει τη ματαίωση του ωφέλιμου αποτελέσματος που απέβλεψε ο νομοθέτης.
Ως εκ τούτου, δεν νοείται οποιαδήποτε υπέρβαση της προθεσμίας ανακοίνωσης των τιμοκαταλόγων μέχρι το πέρας της 20ηςμέρας του εκάστοτε μήνα, εφόσον αυτή η καθυστέρηση δεν δικαιολογείται πλήρως και τεκμηριωμένα από λόγους ανωτέρας βίας.
- Υποχρέωση αποφυγής πρόκλησης σύγχυσης στους καταναλωτές μέσω της χορήγησης «προκαταβολών έναντι εκπτώσεων» και της εκ των υστέρων αφαίρεσής τους
Λαμβάνοντας υπόψη την αναδυόμενη πρόθεση ορισμένων Προμηθευτών να παρέχουν, μέσω των λογαριασμών (για τις καταναλώσεις) του Αυγούστου 2022, προκαταβολή των εκπτώσεων του Σεπτεμβρίου 2022, επιφυλασσόμενοι όμως για την εκκαθάρισή τους -και, συνεπώς, για την αφαίρεση των ποσών αυτών- με τους λογαριασμούς του Σεπτεμβρίου 2022, η ΡΑΕ εξέτασε τη ζήτημα αυτό και κατέληξε στα εξής:
Η ΡΑΕ υποστηρίζει κάθε μέτρο που δύναται να αμβλύνει τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης για τους καταναλωτές, ακόμη και αν αυτό έχει τη μορφή της ταμειακής διευκόλυνσης, υπό την προϋπόθεση όμως ότι το όφελος του καταναλωτή δεν τελεί υπό αιρέσεις και δεν συνεπάγεται μεγαλύτερους (οικονομικούς) κινδύνους που θα επέλθουν σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο. Βάσει της ανάλυσης της Αρχής, αν και η «προκαταβολή της έκπτωσης του επόμενου μήνα» δύναται να θεωρηθεί εκ πρώτης όψεως ως μέτρο που συμβάλει στη μείωση του πληρωτέου ποσού, ωστόσο, οι όροι που τη διέπουν εν τέλει αναιρούν το θετικό της πρόσημο προσδίδοντάς της χαρακτηριστικά «παραπλανητικού δέλεαρ».
Ειδικότερα, ως κύριο προβληματικό στοιχείο μίας τέτοιας πρακτικής αναδεικνύεται το ότιη μείωση του λογαριασμού είναι μόνον πρόσκαιρη και ανατρέπεται στην περίπτωση που ο καταναλωτής αποφασίσει τον επόμενο μήνα να αλλάξει προμηθευτή. Δηλαδή, αν ο καταναλωτής ασκήσει την ελευθερία επιλογής προμηθευτή, κατόπιν στάθμισης των προσφερόμενων τιμολογίων, θα υποχρεωθεί στην επιστροφή του ποσού που είχε προκαταβληθεί. Δεδομένου του ύψους του ποσού της έκπτωση – προκαταβολής, η άσκηση από τον καταναλωτή του εν λόγω δικαιώματος (“switching”) συνεφέλκει οικονομικές συνέπειες τέτοιου μεγέθους που την καθιστούν στην πράξη αλυσιτελή ως επιζήμια.
Επομένως, ο καταναλωτής καταλήγει να στερείται του δικαιώματός του να εξετάζει σε μηνιαία βάση τα ποικίλα προϊόντα των προμηθευτών και να προκρίνει το συμφερότερο για τον ίδιο. Έτσι, η χορήγηση της προκαταβολής λειτουργεί ωςμοχλός δέσμευσηςτου πελάτη σε συγκεκριμένο προμηθευτή. Η εν λόγω υπέρμετρη δέσμευση του καταναλωτή δεν αντιστοιχεί σε αντίστοιχη δέσμευση του Προμηθευτή για τη συνέχιση της χορήγησης εκπτώσεων και δη σε προκαθορισμένο ύψος, ώστε να δύναται τουλάχιστον ο καταναλωτής να εκτιμήσει τον τυχόν επωφελή χαρακτήρα της σύμβασής του σε μεσοπρόθεσμη έστω βάση. Αντιθέτως, ο Προμηθευτής επιφυλάσσεται για τον προσδιορισμό της έκπτωσης κάθε μήνα κατά τον χρόνο ανακοίνωσης των τιμολογίων του μήνα αναφοράς (ήτοι την εικοστή ημέρα του προηγούμενου μήνα).
Για τους λόγους αυτούς, η Αρχή θεωρεί ότιη στρατηγική της προκαταβολής εκπτώσεων, υπό τον διαλυτικό όρο της επιστροφής τους σε περίπτωση μη συνέχισης της συμβατικής σχέση,παραπλανά τον καταναλωτή, τον δεσμεύει υπέρμετρα και καταλήγει ζημιογόνος για τα συμφέροντά του καθότι εν τέλει ακυρώνει το δικαίωμά του σε αλλαγή προμηθευτή. Η εν λόγω στρατηγική των δύο σταδίων, δηλαδή προκαταβολή της έκπτωσης με τους λογαριασμούς του προηγούμενου μήνα και εκκαθάριση και αναδρομική επιστροφή της κατά τον επόμενο μήνα, συνιστά αδιαφανή και παραπλανητική τιμολόγηση, που παραβιάζει τόσο τις διατάξεις του Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΚΠΗΕ) όσο και του πλαισίου των έκτακτων μεταβατικών ρυθμίσεων. Συγκεκριμένα, γενική αρχή του Κώδικα αποτελεί ηάρρηκτη σύνδεσητων κάτωθι στοιχείων: (α) μήνας αναφοράς, (β) καταναλώσεις κατά τον μήνα αναφοράς και (γ) χρεώσεις – πιστώσεις βάσει των καταναλώσεων του μήνα αναφοράς. Η εύθετη αποτύπωση των εν λόγω αλληλένδετων στοιχείων αποσκοπεί ακριβώς στη διαφάνεια του τρόπου υπολογισμού του ενεργειακού κόστους των καταναλωτών. Επομένως, η στρατηγική της εμφάνισης τουίδιουποσού μεδιαφορετικούςτρόπουςσεδιαφορετικούς λογαριασμούςδιαρρηγνύει την εν λόγω ενότητα.
Για τους ανωτέρω λόγους, η ΡΑΕ απευθύνει αυστηρή σύσταση στους Προμηθευτές Ηλεκτρικής Ενέργειας να απόσχουν οποιασδήποτε ενσωμάτωσης των εκπτώσεων του Σεπτεμβρίου 2022 στους λογαριασμούς Αυγούστου 2022 ως «προκαταβολής». Σε περίπτωση που έχει ήδη εμφιλοχωρήσει η εφαρμογή αυτή, η Αρχή καλεί τους Προμηθευτές να αναζητήσουν άμεσα κατάλληλο τρόπο για την αποκατάσταση της εν λόγω στρέβλωσης, ανταποκρινόμενοι στις εύλογες προσδοκίες των καταναλωτών που οι ίδιοι καλλιέργησαν.
- Επίπτωση της κρατικής επιδότησης στη διαμόρφωση της Χρέωσης Προμήθειας – Μηδενικές Χρεώσεις
Η Πολιτεία, επιδιώκοντας να υποστηρίξει τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας έναντι των υψηλών χρεώσεων που απορρέουν από τη λειτουργία των ενεργειακών αγορών, ήδη από τον Σεπτέμβριο 2021 επιδοτεί την πρόσβαση και τη χρήση του θεμελιώδους αγαθού της ηλεκτρικής ενέργειας.
Είναι, ωστόσο, προφανές ότι ο σκοπός των εν λόγω επιδοτήσεων είναι η ενίσχυση των καταναλωτών για την κάλυψη βασικών τους αναγκών και όχι η προώθηση της υπερκατανάλωσης. Ακριβώς, για την αποτροπή της σπατάλης ενεργειακών και οικονομικών πόρων, ήδη από την πρώτη εφαρμογή του μέτρου των επιδοτήσεων, προβλέφθηκε ότι«αν από την εφαρμογή της έκπτωσης της ανωτέρω παραγράφου [ενν: όπου ορίζεται το ύψος της επιδότησης σε €/MWh], προκύπτει αρνητική χρέωση προμήθειας, ο προμηθευτής εφαρμόζει μηδενική χρέωση.» (βλ. άρθρο 3 παρ. 3 ΚΥΑ ΥΠΕΝ/ΔΗΕ/109471/1763, B΄ 5402/22.11.2021).
Επομένως, σε περίπτωση που η επιδότηση μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) υπερβαίνει τις Χρεώσεις Προμήθειας, περιλαμβανομένων των παγίων χρεώσεων, συνθήκη που συνήθως επισυμβαίνει στους λογαριασμούς ΚΟΤ, τότε οι Προμηθευτές θα πρέπει να εφαρμόζουν μηδενική χρέωση, με την κατάλληλη επεξήγηση στον λογαριασμό του καταναλωτή.
Τέλος, η Αρχή καλεί εκ νέου τους Προμηθευτές να τηρούν με συνέπεια τις Κατευθυντήριες Οδηγίες που έχει εκδώσει, αναφορικά μετην αποτύπωση των Χρεώσεων Προμήθειας και της Κρατικής Επιδότησης μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, καθώς και τις συστάσεις που έχει απευθύνει σε κάθε εταιρεία με διακριτές επιστολές.
Υπενθυμίζεται ότι το άρθρο 138 παρ. 4 εδάφιο (δ) του ν. 4951/2022 ορίζει «Στους λογαριασμούς κατανάλωσης αποτυπώνονται (δα) σε ευδιάκριτο σημείο όλες οι χρεώσεις προμήθειαςτης παρ. 2 που έχουν ανακοινωθεί μέχρι την έκδοση του λογαριασμού και (δβ) διακριτά καισε απόσταση δύο εκατοστών από την καταχώρηση του τελικού πληρωτέου ποσού, με το ίδιο μέγεθος χρησιμοποιούμενων χαρακτήρων, χρώματος και φόντου,η επιδότηση που παρέχεται από πόρους του Ειδικού Λογαριασμού «Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης»[…].».
Είναι σαφές ότι η κρατική επιδότηση πρέπει επίσης να επισημαίνεται κατά τον υπολογισμό της τελικής χρέωσης προμήθειας, στο ανταγωνιστικό σκέλος του Λογαριασμού. Σχετικώς, είναι υποχρέωση των Προμηθευτών να μεριμνήσουν ώστε να αποτυπώνονται με διακριτό τρόπο οι χρεώσεις προμήθειας πριν και μετά την εφαρμογή των επιδοτήσεων του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης. Υπογραμμίζεται επίσης ότι,σε περίπτωση που οι Λογαριασμοί Κατανάλωσης αφορούν και τους μήνες πριν τον Αύγουστο 2022 και περιλαμβάνουν χρεώσεις από Ρήτρα Αναπροσαρμογής, οι χρεώσεις αυτές πρέπει να απεικονίζονται ομοίως και διακριτά στο ανταγωνιστικό σκέλος των Λογαριασμών Κατανάλωσης.Σε κάθε περίπτωση οι χρεώσεις που αφορούν στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας δεν θα πρέπει να απεικονίζονται με διαφορετικό τρόπο στους λογαριασμούς κατανάλωσης (π.χ. ως ρυθμιζόμενες χρεώσεις, φόροι/τέλη, συμπληρωματικές χρεώσεις κλπ) και θα πρέπει να επεξηγούνται επαρκώς.
Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι παραβιάζεται οποιαδήποτε από τις ανωτέρω κατευθύνσεις, η ΡΑΕ θα εκκινεί τη διαδικασία επιβολής κυρώσεων κατά το άρθρο 36 του ν. 4001/2011, προβαίνοντας ταυτόχρονα σε δημοσιοποίηση της ελεγχόμενης παραβίασης του κείμενου πλαισίου.
