Η αιφνίδια επίσκεψη του μισού σχεδόν υπουργικού συμβουλίου της Τουρκίας στην Λιβύη την Δευτέρα είχε ως αποτέλεσμα την υπογραφή νέου Μνημονίου Συναντίληψης στον τομέα των υδρογονανθράκων μεταξύ των δυο χωρών.
Σχεδόν τρία χρόνια μετά την υπογραφή της συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων συνόρων μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας, το γνωστό παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, στις 27 Νοεμβρίου 2019, η νέα τουρκολιβυκή συμφωνία, σύμφωνα με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών, «αποσκοπεί στο να συνεργαστούν οι τουρκικές και λιβυκές εταιρείες στην έρευνα, τις γεωτρήσεις κ.λπ. με μια προσέγγιση win-win τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα και στις δικαιοδοσίες μας».
Η οικονομία της Λιβύης εξαρτάται κυρίως από τα έσοδα του τομέα του πετρελαίου , που αντιπροσωπεύει πάνω από το 95% των εσόδων από τις εξαγωγές και το 60% του ΑΕΠ.
Ο εμφύλιος που συνεχίζεται μετά την Αραβική Άνοιξη και την πτώση του καθεστώτος Καντάφι έχει δημιουργήσει προβλήματα τόσο στην παραγωγή όσο και στη διάθεση των ορυκτών καυσίμων.
Η συμφωνία για το φυσικό αέριο μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης έρχεται να «βοηθήσει» σε ένα πλαίσιο win-win τις δυο χώρες.
Από τη μια πλευρά σε ότι έχει να κάνει με την έρευνα και την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων στις θαλάσσιες περιοχές της Λιβύης και από την άλλη της εδραίωσης του παράνομου τουρκολιβυκού συμφώνου για την οριοθέτηση θαλασσίων συνόρων μεταξύ των δυο χωρών.
Αυτό επεσήμανε και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης τύπου με την Νάιλα Μαγκνούς λέγοντας ότι υπάρχει πιθανότητα παρεξήγησης σχετικά με τη συμφωνία για τη θαλάσσια δικαιοδοσία, πως «πρόκειται για μια συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ δύο κυρίαρχων χωρών. Η παρούσα συμφωνία είναι συμφωνία σε ισχύ. Επιπλέον, τόσο η Τουρκία όσο και η Λιβύη έχουν κοινοποιήσει στον ΟΗΕ ότι έχουν υπογράψει μια τέτοια συμφωνία. Έχουμε καταγράψει τα όρια της υφαλοκρηπίδας μας στα Ηνωμένα Έθνη. Τώρα αυτό που πρέπει να κάνει η Λιβύη είναι να καθορίσει την υφαλοκρηπίδα της και τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της και να τις καταγράψει στα Ηνωμένα Έθνη».
Υπογραμμίζοντας ότι η συμφωνία για τη θαλάσσια δικαιοδοσία είναι μια συμφωνία που διασφαλίζει τα συμφέροντα τόσο της Τουρκίας όσο και της Λιβύης, ο Τούρκος Υπουργός δήλωσε ότι «το καλό είναι ότι όλα τα τμήματα της Λιβύης, όπου είχαμε διαφορετικές θέσεις στο παρελθόν, υποστηρίζουν σθεναρά αυτή τη συμφωνία».
Όμως ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, σύμβουλος Ακίλα Σάλεχ, είχε άλλη άποψη δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι «οποιαδήποτε συμφωνία, συνθήκη ή μνημόνιο συνεννόησης που συνάπτεται από τον Πρωθυπουργό της κυβέρνησης εθνικής ενότητας που έχει λήξει [η θητεία του] είναι απορριπτέα και παράνομη», προσθέτοντας ότι αυτές οι υπογραφές από την απερχόμενη κυβέρνηση «δεν είναι δεσμευτικές για το κράτος της Λιβύης και τον λιβυκό λαό».
Η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (ΚΕΕ) της Λιβύης υπέγραψαν όπως προαναφέρθηκε συνθήκη για τα θαλάσσια σύνορα προκειμένου να δημιουργήσουν αποκλειστική οικονομική ζώνη στη Μεσόγειο Θάλασσα, πράγμα που σήμαινε ότι θα μπορούσαν να διεκδικήσουν δικαιώματα στους πόρους του βυθού των ωκεανών.
Η αμφιλεγόμενη συμφωνία προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων και προκάλεσε την καταδίκη των κρατών της περιοχής και της διεθνούς κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της αντίπαλης κυβέρνησης με έδρα το Τομπρούκ, υπό την ηγεσία του Κοινοβουλίου της Λιβύης (Βουλή των Αντιπροσώπων) και του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, ως παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS) και του άρθρου 8 της Συμφωνίας Skhirat που απαγορεύει στον Λίβυο πρωθυπουργό να κλείνει μόνος του διεθνείς συμφωνίες χωρίς τη συγκατάθεση όλων των μελών του υπουργικού συμβουλίου.
Όμως την 1η Οκτωβρίου 2020, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, καταχώρισε τη συμφωνία Τουρκίας- Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης για την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο. Η συμφωνία «έχει καταχωρηθεί στη Γραμματεία, σύμφωνα με το άρθρο 102 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών», ανέφερε το πιστοποιητικό καταχώρισης.
Πάντως το τουρκολιβυκό μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες ακυρώθηκε από το Εφετείο της Λιβύης Al-Bayda με την απόφασή του της 27ης Ιανουαρίου 2021.
Η νέα συμφωνία ενδεχομένως να είναι μια προσπάθεια για την επικύρωση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, διαμορφώνοντας όλες εκείνες τις παραμέτρους για την νομιμοποίηση του, με την Τουρκία πάντως να συνεχίζει να δρα αντί να μιλά.
