Το 2023 ήταν η χρονιά που η κλιματική κρίση άφησε το καταστροφικό της αποτύπωμα σε ολόκληρο τον κόσμο, κάνοντας ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη λήψης από τα κράτη ολοένα και περισσότερο φιλόδοξων και ισχυρών πολιτικών πρωτοβουλιών και μέτρων για τον μετριασμό των επιπτώσεών της, αλλά και την προσαρμογή στις νέες συνθήκες με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών. Η μεγαλύτερη πρόκληση αφορά στο πώς η μετάβαση σε μία κλιματικά ουδέτερη κοινωνία θα γίνει με δίκαιο τρόπο, συμπεριλαμβάνοντας όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες και λαμβάνοντας υπόψη τις επιμέρους ανάγκες τους. Μία τέτοια δίκαιη μετάβαση προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, και όλων των κοινωνικών ομάδων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που λαμβάνονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης και των ολοένα και πιο έντονων φαινομένων που αυτή προκαλεί. Άλλωστε, η συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των αποφάσεων που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος, και άρα της ίδιας τους της ζωής, προϋποθέτει την ελεύθερη και άμεση πρόσβασή τους σε έγκυρη πληροφόρηση, ενώ αποτελεί θεμελιώδες περιβαλλοντικό δικαίωμα που πρέπει να διαφυλαχθεί.
Πλήθος διατάξεων του διεθνούς, ενωσιακού και εθνικού δικαίου προβλέπουν τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων για το περιβάλλον. Ωστόσο, το πλαίσιο αυτό στην Ελλάδα είναι διάσπαρτο, κατά περιπτώσεις ανεπαρκές ή εφαρμόζεται ελλιπώς στην πράξη.
Στο πλαίσιο αυτό, και με στόχο την ενίσχυση και επέκταση των προβλέψεων της νομοθεσίας που ισχύει σήμερα για τη συμμετοχή του κοινού σε όλο το φάσμα της παραγωγής και εφαρμογής των διοικητικών πράξεων, νομοθετικών ρυθμίσεων και δημόσιων πολιτικών που αφορούν στο περιβάλλον στην Ελλάδα, διαμορφώθηκε μία ολοκληρωμένη πρόταση νόμου, στην οποία εισάγονται νέες διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης και συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων. Τα κύρια σημεία της πρότασης, η οποία τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση από τον περασμένο Ιούλιο έως τον Οκτώβριο του 2023 και φιλοξενήθηκε στην ειδικά διαμορφωμένηπλατφόρμα δημόσιων διαβουλεύσεων του WWF Ελλάς Ecodialogues, αφορούν στα εξής:
- Δημιουργία ενός ενιαίου δικτυακού τόπου, ανοιχτής πρόσβασης, όπου θα διεκπεραιώνονται όλες οι διαδικασίες συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων για το περιβάλλον.
- Διασφαλίσεις για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων συμμετοχής, όπως π.χ. ρητή ρύθμιση κατά των απειλητικών αγωγών κατά ατόμων ή περιβαλλοντικών ομάδων (υποθέσεις SLAPP).
- Ενίσχυση της συμμετοχής του κοινού σε δημόσιες διαβουλεύσεις για περιβαλλοντικά θέματαπου περιλαμβάνουν την έγκαιρη γνωστοποίηση επικείμενων διαβουλεύσεων, την επέκταση των δημόσιων διαβουλεύσεων σε νέες πράξεις (π.χ. Πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, τροπολογίες, προτάσεις νόμων και προτάσεις αναθεώρησης του Συντάγματος κ.λπ.), και την πρόβλεψη συμμετοχής του κοινού μέσω διερευνητικής διαβούλευσης, που αποτελεί την πρώιμη διαβούλευση με το κοινό όταν όλα τα ενδεχόμενα και οι επιλογές πολιτικής είναι ακόμα ανοιχτά.
- Ισχυροποίηση του ρόλου των τοπικών κοινωνιών με δεσμευτικά τοπικά δημοψηφίσματα.
- Διαδικασία πρωτοβουλίας πολιτών για έκδοση κανονιστικής πράξης από τη Διοίκηση.
- Δυνατότητα κάθε πολίτη να υποβάλλει αίτηση για περιβαλλοντικό έλεγχοοποιουδήποτε περιστατικού θεωρεί ότι επηρεάζει δυσμενώς το περιβάλλον,σε ειδική εφαρμογή του ενιαίου δικτυακού τόπου που θα λειτουργεί ως μοναδικός δίαυλος περιβαλλοντικών καταγγελιών.
Η ολοκληρωμένη πρόταση νόμου,εστάλη σήμερα στην πολιτική ηγεσίαμε βασικό αίτημα να ενισχυθεί ο ρόλος των πολιτών στη διαμόρφωση κρίσιμων περιβαλλοντικών αποφάσεων.
«Σήμερα ολοκληρώνουμε ένα σημαντικό βήμα στην πολυετή διεκδίκηση του WWF για ενεργό εμπλοκή των πολιτών στη λήψη κρίσιμων περιβαλλοντικών αποφάσεων. Θέτουμε ενώπιον της πολιτικής ηγεσίας μία ολοκληρωμένη, τεκμηριωμένη και συμπεριληπτική πρόταση νόμου για την ενίσχυση της συμμετοχής του κοινού, η οποία διαμορφώθηκε όχι μόνο για τους πολίτες, αλλά και μαζί με τους πολίτες. Στόχος μας είναι η πρόταση αυτή να αποτελέσει αφενός το παράδειγμα, και αφετέρου την αφετηρία για έναν εποικοδομητικό διάλογο με την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία, με γνώμονα πάντα ότι το περιβάλλον αφορά την ίδια μας τη ζωή, και ως εκ τούτου, θα πρέπει το σύνολο της κοινωνίας να μπορεί να ασκεί το αναφαίρετο δικαίωμα για συμμετοχή στη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων»,δήλωσε η Άννα Βαφειάδου, υπεύθυνη νομικού τομέα στο WWF Ελλάς.
«Είμαστε υπερήφανοι που συνεργαζόμαστε με το WWF Ελλάς σε αυτή την πρωτοποριακή Πρόταση Νόμου η οποία σηματοδοτεί ένα σπουδαίο ορόσημο στη δέσμευση της ΕΕΛ/ΛΑΚ για το ρόλο των ανοικτών τεχνολογιών και προτύπων στην προστασία του περιβάλλοντος. Μέσα από εκτεταμένη και σε βάθος δημόσια διαβούλευση διαμορφώσαμε μια ολοκληρωμένη πρόταση νόμου αξιοποιώντας συλλογικές ιδέες και ενσωματώνοντας προτάσεις από πολίτες και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η συμπεριληπτική αυτή διαδικασία αναπαριστά με ενάργεια την αλλαγή υποδείγματος που διεκδικούμε στις πολιτικές για τη δημόσια συμμετοχή στα κοινά στη χώρα μας», δήλωσε οΑλέξανδρος Μελίδης, γενικός διευθυντής της ΕΕΛ/ΛΑΚ.
Το αμέσως επόμενο διάστημα, το WWF Ελλάς και ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛ/ΛΑΚ) θα αναζητήσουν την στήριξη της νομοθετικής πρότασης από περισσότερες οργανώσεις και φορείς της κοινωνίας των πολιτών και θα επιδιώξουν να πραγματοποιήσουν δράσεις πολιτικής συνηγορίας για την προώθηση της πρότασης νόμου στη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία. Επιπλέον, θα διεξαγάγουν διαδικτυακά εργαστήρια με αντικείμενο την περαιτέρω εμβάθυνση των συμμετεχόντων σε τρέχουσες διαδικασίες δημόσιων διαβουλεύσεων ευρύτερου θεματικού ενδιαφέροντος με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη συλλογικής δράσης και τη βελτίωση της ποιότητας της συμβολής των οργανώσεων των πολιτών σε σημαντικές δημόσιες διαβουλεύσεις. Τέλος, θα σχεδιάσουν και θα αναπτύξουν σε ειδικά διαμορφωμένο διαδικτυακό περιβάλλον εργαλείο ανοιχτού λογισμικού για τη διάδραση, ανταλλαγή εμπειριών και τη δικτύωση των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών που ασχολούνται με τα περιβαλλοντικά θέματα.
Η πρόταση νόμου για την ενίσχυση και επέκταση της συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων για το περιβάλλον διαμορφώθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου «Πολίτες για το περιβάλλον: Η εκπαίδευση ως εργαλείο αποτελεσματικής συμμετοχής στα κοινά και στη λήψη αποφάσεων».
Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματοςActive citizens fund, με φορέα υλοποίησης τοWWF Ελλάςκαι εταίρο τονΟργανισμό Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛ/ΛΑΚ). Το πρόγραμμαActive citizens fund, ύψους € 15 εκατ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματοςActive citizens fundγια την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού τοΊδρυμα Μποδοσάκηκαι τοSolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ:www.activecitizensfund.gr.
Το έργο ξεκίνησε να υλοποιείται τον Απρίλιο 2021 και πρόκειται να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο 2024.
