Η ανακοίνωση περιγράφει το πώς η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μπορούν να προβλέψουν, να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν καλύτερα τους εντεινόμενους κλιματικούς κινδύνους. Παρουσιάζει επίσης τρόπους εκπόνησης και εφαρμογής πολιτικών που σώζουν ζωές, μειώνουν δαπάνες και προστατεύουν την ευημερία όλης της ΕΕ.
Η ανακοίνωση ανταποκρίνεται στην πρώτη ευρωπαϊκή εκτίμηση των κλιματικών κινδύνων ( EUCRA), μια επιστημονική έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Από κοινού, τα δύο αυτά κείμενα αποτελούν μια έκκληση προς όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών για ανάληψη δράσης. Περιγράφουν ξεκάθαρα το πόσο εκτεθειμένοι είναι όλοι οι σημαντικοί κλάδοι και τομείς πολιτικής σε σχετικούς με το κλίμα κινδύνους, το πόσο σοβαροί και επείγοντες είναι οι κίνδυνοι και πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει σαφήνεια για το ποιος φέρει την ευθύνη αντιμετώπισής τους.
Το 2023 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ . Σύμφωνα με την έκθεση, την οποία δημοσίευσε τον Φεβρουάριο η υπηρεσία κλιματικής αλλαγής Copernicus, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία κατά το προηγούμενο 12μηνο υπερέβη το όριο του 1,5 βαθμού που προέβλεπε η συμφωνία του Παρισιού. Καθώς η ΕΕ αναλαμβάνει ολοκληρωμένη δράση για τη μείωση των εκπομπών ρύπων και τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, πρέπει παράλληλα να αναλάβουμε δράση για να προσαρμοστούμε στις ήδη αναπόφευκτες αλλαγές και για να προστατεύσουμε τους ανθρώπους και την ευημερία μας. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 77% των Ευρωπαίων θεωρούν την κλιματική αλλαγή πολύ σοβαρό πρόβλημα, ενώ πάνω από τον ένα στους τρεις Ευρωπαίους (37%) ήδη αισθάνονται προσωπικά εκτεθειμένοι σε κλιματικούς κινδύνους.
Η σημερινή ανακοίνωση δείχνει πώς η ΕΕ μπορεί να υπερκεράσει αποτελεσματικά τους κινδύνους και να οικοδομήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Η Επιτροπή προτείνει μια σειρά δράσεων και θα συνεργαστεί με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη, τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις για να δώσει συνέχεια στις προτάσεις αυτές.
Η ανακοίνωση προσδιορίζει τέσσερις βασικές κατηγορίες δράσεων, μέσω των οποίων η ΕΕ και τα κράτη μέλη της μπορούν να στηριχθούν για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων:
Βελτίωση της διακυβέρνησης: Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν ώστε να γίνουν καλύτερα κατανοητοί οι κίνδυνοι και οι ευθύνες, βάσει διαλόγου και των πλέον αξιόπιστων στοιχείων. Ένα πρώτο κρίσιμο βήμα είναι να προσδιοριστεί το ποιοι είναι υπεύθυνοι για τους κινδύνους. Η Επιτροπή ζητεί στενότερη συνεργασία για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή μεταξύ εθνικού, περιφερειακού και τοπικού επιπέδου, προκειμένου οι γνώσεις και οι πόροι να διατεθούν εκεί όπου έχουν καλύτερο αποτέλεσμα. Η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή λαμβάνεται όλο και περισσότερο υπόψη σε όλες τις τομεακές πολιτικές, αλλά συνεχίζουν να παρατηρούνται ελλείψεις στον σχεδιασμό και την εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο. Η ανακοίνωση επισημαίνει ότι τα κράτη μέλη έχουν κάνει τα πρώτα βήματα για να συμπεριλάβουν στα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.
Καλύτερα εργαλεία για την ενδυνάμωση των υπεύθυνων για τους κινδύνους: Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα πώς διασυνδέονται οι κλιματικοί κίνδυνοι, οι επενδύσεις και οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές χρηματοδότησης. Έτσι θα μπορέσουν να σταλούν τα κατάλληλα μηνύματα της αγοράς που θα συμβάλουν στη γεφύρωση των υφιστάμενων κενών ανθεκτικότητας και προστασίας. Η Επιτροπή θα βελτιώσει τα υφιστάμενα εργαλεία για να βοηθήσει τις περιφερειακές και τοπικές αρχές να προετοιμαστούν καλύτερα μέσω στιβαρών και αξιόπιστων δεδομένων. Η Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) θα παράσχουν πρόσβαση σε καίριας σημασίας αναλυτικά και τοπικοποιημένα δεδομένα, προϊόντα, εφαρμογές, δείκτες και υπηρεσίες.
Για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, το 2025 η δορυφορική υπηρεσία ειδοποίησης έκτακτης ανάγκης (EWSS) του Galileo θα καταστεί διαθέσιμη για τη μετάδοση ειδοποιήσεων σε άτομα, επιχειρήσεις και δημόσιες αρχές, ακόμη και όταν τα επίγεια συστήματα ειδοποίησης είναι εκτός λειτουργίας. Τα σημαντικά κενά δεδομένων θα περιοριστούν χάρη στο προτεινόμενο νομοθέτημα για την παρακολούθηση των δασών και στο νομοθέτημα για την παρακολούθηση του εδάφους, τα οποία θα βελτιώσουν τα εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης για δασικές πυρκαγιές και άλλες καταστροφές και θα συμβάλουν στην παροχή ακριβέστερων εκτιμήσεων κινδύνου. Γενικότερα, η Επιτροπή θα προωθήσει τη χρήση των διαθέσιμων συστημάτων παρακολούθησης, πρόβλεψης και προειδοποίησης.
Αξιοποίηση των διαρθρωτικών πολιτικών: οι διαρθρωτικές πολιτικές στα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων. Ιδίως τρεις τομείς διαρθρωτικής πολιτικής είναι πολλά υποσχόμενοι για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων σε όλους τους τομείς: η βελτίωση του χωροταξικού σχεδιασμού στα κράτη μέλη· η ενσωμάτωση των κλιματικών κινδύνων στον σχεδιασμό και τη συντήρηση υποδομών ζωτικής σημασίας· η σύνδεση των μηχανισμών αλληλεγγύης σε επίπεδο ΕΕ, όπως ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης, το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ και οι διαρθρωτικές επενδύσεις της πολιτικής συνοχής, με επαρκή εθνικά μέτρα ανθεκτικότητας. Τα συστήματα και τα μέσα πολιτικής προστασίας πρέπει να προσαρμοστούν στο μέλλον, μέσω επενδύσεων στη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών από την ΕΕ και τα κράτη μέλη, στις ικανότητες αντιμετώπισης και σε εμπειρογνωμοσύνη που μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα σε διασυνοριακό επίπεδο. Έτσι, οι κλιματικοί στόχοι αναμένεται να ενσωματωθούν πλήρως στις διαδικασίες διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών.
Κατάλληλες προϋποθέσεις για τη χρηματοδότηση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή: Ζωτικής σημασίας θα είναι η κινητοποίηση επαρκούς δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Η Επιτροπή προτίθεται να στηρίξει τα κράτη μέλη ώστε να βελτιώσουν και να ενσωματώσουν στις εθνικές δημοσιονομικές διαδικασίες τους την πρόβλεψη κονδυλίων για τους κλιματικούς κινδύνους. Προκειμένου οι δαπάνες της ΕΕ να είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή, η Επιτροπή θα ενσωματώσει πτυχές της κλιματικής προσαρμογής στην υλοποίηση των προγραμμάτων και των δραστηριοτήτων της ΕΕ στο πλαίσιο της αρχής της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης». Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να λαμβάνουν υπόψη τους κλιματικούς κινδύνους όταν περιλαμβάνουν κριτήρια περιβαλλοντικής βιωσιμότητας σε διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων, π.χ. μέσω της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών.
Από τομεακή άποψη, η Επιτροπή υποβάλλει συγκεκριμένες προτάσεις για δράση σε έξι κύριες ομάδες επιπτώσεων: φυσικά οικοσυστήματα, νερό, υγεία, τρόφιμα, υποδομές και δομημένο περιβάλλον και οικονομία. Η εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ αποτελεί σημαντικό προαπαιτούμενο για την επιτυχή διαχείριση των κινδύνων σε πολλούς από αυτούς τους τομείς. Στην ανακοίνωση περιγράφονται ορισμένα βασικά μέτρα.
