Οι αστικές μεταφορές είναι θεμελιώδες και αναντικατάστατο στοιχείο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής των πόλεων. Ταυτόχρονα όμως, οι μεταφορές συνιστούν βασική αιτία περιβαλλοντικών προβλημάτων για τις πόλεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), αλλά και πέρα από αυτή, καθώς συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τα τροχαία δυστυχήματα και την ηχορύπανση. Επιπλέον οι υποδομές τους δεσμεύουν μεγάλα τμήματα αστικής γης, εμποδίζουν το έδαφος να συγκρατήσει και να απορροφήσει από τα νερά της βροχής, ενώ συμβάλλουν στην αστική υπερεπέκταση και στον κατακερματισμό των οικοτόπων.
Οι Πράσινοι, το νέο πράσινο κόμμα, επιδιώκουμε να μετατρέψουμε το μοντέλο των μεταφορών από τη σημερινή δαπανηρή και ρυπογόνο διαδικασία που μας ταλαιπωρεί, σε ένα νέο μοντέλο εμπειρίας: συνεκτικό, πολυ-λειτουργικό, πράσινο, βιώσιμο, προσβάσιμο, απολαυστικό. ελκυστικό και φιλικό σε όλους κι όλες, στην υγεία, στη φύση και στις γειτονιές.
Στη σημερινή εποχή της ακρίβειας και της ενεργειακής κρίσης οι πράσινες, βιώσιμες μεταφορές μπορούν να παίξουν καταλυτικό ρόλο και στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και των χρημάτων που δαπανούν οι πολίτες για μετακινήσεις τους μέσα στις πόλεις, για να πάνε στη δουλειά, στην εκπαίδευση, στην αναψυχή και στις αγορές. Και προπάντων να δημιουργήσουμε χώρο σε καινοτόμα συστήματα όπως να αναδιοργανώσουμε τις πόλεις αλλά προς όφελος των ανθρώπων, της φύσης, της ευημερίας όλων, όχι προς όφελος του αυτοκινήτου και της ασφάλτου
Ένα φτηνό εισιτήριο για όλες τις συγκοινωνίες – για παράδειγμα 1 ευρώ για όλη τη μέρα ή και 0,50 τη μέρα όπως προτείνουμε οι Πράσινοι – είναι μια δράση προς τη σωστή κατεύθυνση. Το κρίσιμο είναι όμως να υπάρχουν παράλληλα:
- Πράσινες, δημόσιες μεταφορές με πυκνά δρομολόγια, όχι κάθε μισή ώρα με ασφυκτικά γεμάτα οχήματα.
- Εκτεταμένες υποδομές για ποδήλατο και περπάτημα, όπου λύσεις χαμηλού κόστους (π.χ. ρυθμίσεις δρόμων για αποκλειστική χρήση ποδηλάτου και πεζών ή μεικτές χρήσεις με όριο ταχύτητας 30 χιλιόμετρα) μπορούν να αναπτυχθούν σε πρώτη φάση σε συνεκτικά δίκτυα μέσα στις πόλεις με στόχο να φτάσουν συνολικά τα 10.000 χιλιόμετρα
- Πολιτική για την ασφάλεια στις μετακινήσεις με ποδήλατο, πόδια και τα ΜΜΜ για όλες τις ηλικίες.
Η Πανευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας
Η Πανευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας, με κορύφωση την 22α Σεπτεμβρίου – «Ημέρα χωρίς Αυτοκίνητο», είναι μια ευκαιρία για να σκεφτούμε και να δράσουμε για τη δραστική βελτίωση του συστήματος των αστικών μετακινήσεων, αυτού του καθοριστικού παράγοντα της υγείας και της ποιότητας ζωής μας.
Να σκεφτούμε πολιτικά τα προβλήματα που προκαλεί η κυριαρχία των ιδιωτικών αυτοκινήτων στις πόλεις και να σχεδιάσουμε και εφαρμόσουμε βιώσιμες πολιτικές, όσο ριζοσπαστικές χρειάζεται. Να αξιολογήσουμε στο επίπεδο των συγκεκριμένων εφαρμογών βιώσιμων λύσεων τα όποια θετικά βήματα και λύσεις έχουν επιτευχθεί, να διαδώσουμε την εφαρμογή τους, ώστε να δράσουμε αποτελεσματικά για τη μείωση της ρύπανσης του αέρα που αναπνέουμε, της ηχορύπανσης, των τροχαίων ατυχημάτων και των θανάτων απ’ αυτά, της απώλειας παραγωγικού χρόνου από την κυκλοφοριακή ασφυξία, της επιβάρυνσης της κλιματικής κρίσης.
Αναλυτικότερα:
Οι μεταφορές συμβάλλουν σε σημαντικό ποσοστό στην κλιματική κρίση
Οι μεταφορές καταναλώνουν το ένα τρίτο της συνολικής τελικής ενέργειας στην ΕΕ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ενέργειας προέρχεται από το πετρέλαιο. Αυτό σημαίνει ότι οι μεταφορές ευθύνονται για μεγάλο μέρος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ και συμβάλλουν σημαντικά στην κλιματική αλλαγή, στην ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά και σε χιλιάδες πρόωρους θανάτους και σοβαρές ασθένειες. Ενώ οι περισσότεροι από τους άλλους οικονομικούς τομείς, όπως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και η βιομηχανία, έχουν μειώσει τις εκπομπές τους από το 1990, έχουν αυξηθεί οι εκπομπές αερίων που αλλάζουν το κλίμα και προέρχονται από τις μεταφορές.
Οι εκπομπές από τις μεταφορές αντιπροσωπεύουν πλέον πάνω από το ένα τέταρτο των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Η τάση αυτή δεν φαίνεται να αντιστρέφεται προς το παρόν. Αυτό καθιστά τον τομέα των μεταφορών σημαντικό εμπόδιο στην υλοποίηση των στόχων της ΕΕ για την προστασία του κλίματος. Αυτοκίνητα, ημιφορτηγά, φορτηγά και λεωφορεία/πούλμαν παράγουν πάνω από το 70 % των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στον τομέα των μεταφορών. Οι υπόλοιπες εκπομπές προέρχονται κυρίως από τη ναυτιλία και τις αερομεταφορές.
Οι μη βιώσιμες μεταφορές βλάπτουν σοβαρά την υγεία
Οι μεταφορές εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ιδίως στις πόλεις. Ατμοσφαιρικοί ρύποι, όπως τα αιωρούμενα σωματίδια (PM) και το διοξείδιο του αζώτου (NO2), κάνουν σοβαρή ζημιά στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον. Παρότι η ατμοσφαιρική ρύπανση από τις μεταφορές έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία χάρη στην εισαγωγή προτύπων ποιότητας των καυσίμων, την εφαρμογή των προτύπων Euro για τις εκπομπές οχημάτων και τη χρήση καθαρότερων τεχνολογιών, οι συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλές κι να αποτελούν βασική πηγή κινδύνων για την υγεία. Η ρύπανση που προκαλείται από την χρήση των ορυκτών καυσίμων που παράγει τοξικό κοκτέιλ μικροσωματιδίων, ιδίως των λεπτότερων (ΡΜ 2,5), ήταν υπεύθυνη για περισσότερα από 8 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους σε όλο τον κόσμο το 2018 , δηλαδή για το θάνατο του 20% των ενηλίκων στον πλανήτη, σύμφωνα (μεταξύ πολλών άλλων) με έρευνα του Πανεπιστημίου του Harvard και τριών βρετανικών πανεπιστημίων δημοσιευμένη στην επιστημονική επιθεώρηση Environmental Research.
Η ηχορύπανση αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα για το περιβάλλον και την υγεία, συνδεδεμένο με τις μεταφορές. Η οδική κυκλοφορία είναι η πλέον εκτεταμένη πηγή θορύβου, με την εναέρια κυκλοφορία και τους σιδηροδρόμους να αποτελούν επίσης σημαντικές πηγές ηχορύπανσης.
Να μειώσουμε τη συμβολή των μεταφορών στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου
Ένα βασικό πλαίσιο στρατηγικής και ελάχιστων επιμέρους στόχων, το οποίο οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ υποστηρίζουμε και απαιτούμε την εφαρμογή του, μας παρέχει το βασικό κείμενο που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2018 «Καθαρός πλανήτης για όλους: Ένα ευρωπαϊκό, στρατηγικό, μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία» που επιδιώκει να χαράξει την πορεία μετάβασης προς μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε ολόκληρη την ΕΕ έως το 2050. Για τις μεταφορές υπογραμμίζεται η ανάγκη συστημικής προσέγγισης, τονίζεται η σημασία της στροφής σε μέσα μεταφορών με χαμηλές εκπομπές άνθρακα και σε οχήματα μηδενικών εκπομπών, υπογραμμίζεται ο κεντρικός ρόλος του εξηλεκτρισμού και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ενώ επισημαίνεται η ανάγκη βελτίωσης της λειτουργικής αποδοτικότητας. Απευθύνεται επίσης έκκληση για καλύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό και πλήρη αξιοποίηση των οφελών των δημόσιων συγκοινωνιών.
Λίγο νωρίτερα, το 2016, η «Ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών» είχε προσδιορίσει ως τομείς προτεραιότητας για δράση την ανάπτυξη αποδοτικότερου συστήματος μεταφορών, την ταχεία διάδοση της χρήσης καυσίμων χαμηλών εκπομπών και τη μετάβαση σε οχήματα χαμηλών και μηδενικών εκπομπών.
Τι να κάνουμε
Πέραν της πολιτικής στροφής σε βιώσιμες αστικές (και γενικότερες) μεταφορές βασισμένες στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, το ποδήλατο, την ελαφριά ατομική ηλεκτροκίνηση και το περπάτημα, είναι αναγκαίο να διδαχτούμε από τις πρωτοπόρες χώρες και πόλεις ώστε να κάνουμε ασφαλέστερο σχεδιασμό και υλοποίηση μεταφορικών υποδομών, μη επιβαρυντικό για το κλίμα και την υγεία, λιγότερο απαιτητικό σε χώρο και σε χρήματα.
Η εμπειρία των προηγουμένων Εβδομάδων Βιώσιμης Κινητικότητας έχει ήδη αποδώσει πλήθος ιδέες και επιτυχείς εφαρμοσμένες λύσεις, όπως:
- Ισορροπημένη ανάπτυξη και κατανομή μεταφορικών υποδομών για μαζικά μέσα – κυρίως σταθερής τροχιάς και οχήματα μηδενικών εκπομπών – ώστε να έχουν όλοι ευχερή και αποτελεσματική πρόσβαση. Κανείς δεν πρέπει να περιμένει για πάνω από 5-10 λεπτά στη στάση υπό κανονικές συνθήκες
- Τολμηρή επιδοτούμενη μείωση κόστους μηνιαίων καρτών χρήσης Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) στο ποσό των 15 ή και των 10 ευρώ για όλες και όλους.
- Ενίσχυση αστικού πρασίνου και για λόγους συγκράτησης ρύπων. Σύνδεση των πράσινων χώρων σε συνεχόμενο, ενιαίο δίκτυο πράσινων ζωνών
- Σχεδιασμένη αφαίρεση χώρου από το ΙΧ και απόδοσή του σε ποδήλατο, πεζούς, ΜΜΜ. Όπως κάνουν μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις
- Συστηματική ανάδειξη των κινδύνων από την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηχορύπανση, παράλληλα με την αναδιοργάνωση του μηχανισμού ελέγχου αλλά και επιβολής κυρώσεων
- Μέτρα περιορισμού της ταχύτητας στις αστικές περιοχές με στόχο ασφαλέστερη μετακίνηση (όριο 30 χιλ/ώρα ως κανόνας) και ειδικά μέτρα για την ασφαλή μετακίνηση των ΑΜΕΑ με κάθε μέσο
- Αποκέντρωση βασικών δραστηριοτήτων ανά γειτονιά, για ταχεία πρόσβαση όλων και μείωση της ανάγκης μετακινήσεων (πόλη των «15 λεπτών»)
- Εκτεταμένες ζώνες χωρίς αυτοκίνητα (πλην ποδηλάτων) στα κέντρα των πόλεων, που θα σχεδιαστούν σε διαβούλευση με τους κατοίκους και τους διαφορετικούς χρήστες.
Από την πλευρά μας, οι Πράσινοι δεσμευόμαστε να αγωνιστούμε για τέτοιες λύσεις τόσο στο πολιτικό επίπεδο όσο και στο αυτοδιοικητικό.
