Οι ενεργειακές κοινότητες (ΕΚΟΙΝ) αποτελούν ένα σχετικά νέο υποκείμενο στη διαδικασία της ενεργειακής μετάβασης (ν.4513/2018). Μέσω της αυξημένης κοινωνικής συμμετοχής και με σεβασμό στις τοπικές ιδιαιτερότητες και τα πλεονεκτήματα, που προσφέρει το παραγωγικό μοντέλο που εισάγουν, οι ενεργειακές κοινότητες αντιπαραβάλουν ένα πιο αποκεντρωμένο μοντέλο: πολίτες, Δήμοι και Μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να κατέχουν και να χρησιμοποιούν τα τεχνολογικά μέσα παραγωγής ενέργειας (π.χ. φωτοβολταϊκά μέσω ενεργειακού συμψηφισμού). Οι ΕΚΟΙΝ συμβάλλουν στη μείωση του ενεργειακού κόστους, δρομολογούν και επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση με τρόπο συμπεριληπτικό, εισάγοντας την έννοια της ενεργειακής δημοκρατίας (κάθε μέλος κατέχει μία ψήφο ανεξαρτήτως του μεριδίου του) και αντιμετωπίζοντας με επάρκεια την ενεργειακή φτώχεια.
Τι έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και τι άλλαξε η ΝΔ
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είχε εξασφαλίσει 25 εκ. € μέσω του ΕΣΠΑ για την ενίσχυση των ΕΚΟΙΝ το 2019. Ακυρώθηκε από την ΝΔ μόλις ανέλαβε την κυβέρνηση.
Η ΝΔ επίσης:
- κατάργησε την προτεραιότητα των ενεργειακών κοινοτήτων για πρόσβαση στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να συνδεθούν.
- υπονόμευσε συνειδητά το θεσμικό πλαίσιο με διαρκείς τροποποιήσεις (π.χ. όσον αφορά τα μέλη, τις προτεραιότητες στη σύνδεση, ανταγωνιστικές διαδικασίες) με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ασταθούς περιβάλλοντος, που λειτουργεί ανασταλτικά.
- τριχοτόμησε τον θεσμό (λίγο πριν τις εκλογές) με την εισαγωγή δύο νέων ορισμών (ΚΑΕ-Κοινότητες Ανανεώσιμης Ενέργειας, ΕΚΠ–Ενεργειακές Κοινότητες Πολιτών) δημιουργώντας σοβαρά ζητήματα στις υφιστάμενες ΕΚΟΙΝ, ως προς τη συνέχιση των δραστηριοτήτων τους (δεν θα μπορούν να αιτηθούν νέα έργα από τον Νοέμβριο του 2023). Ενώ, οι ορισμοί αποτελούν εφαρμογή δύο Ευρωπαϊκών Οδηγιών, εντούτοις η κυβέρνηση της ΝΔ επέλεξε να μην τις ενσωματώσει στον υφιστάμενο ν.4513/2018 δημιουργώντας περαιτέρω χάος και αβεβαιότητα.
Τι ισχύει στην ΕΕ
Στην ΕΕ, η τάση για επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης μέσω των ΕΚΟΙΝ αποκτά κομβικά χαρακτηριστικά, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το RePowerEU (αφορά δέσμη μέτρων και πολιτικών της ΕΕ για τη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από εισαγωγές αερίου και την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης, στον απόηχο του πολέμου στην Ουκρανία). Στην Ευρωπαϊκή Ηλιακή Στρατηγική (EU Solar Strategy) αποτυπώνεται η πρόθεση της Κομισιόν για δημιουργία μίας ενεργειακής κοινότητας ανά δήμο σε όλη την Ευρώπη (για δήμους άνω των 10 χιλ. κατοίκων) μέχρι το 2025. Το παραπάνω αποτελούσε στόχο της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πολύ νωρίτερα σε εθνικό επίπεδο, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της μείωσης του κόστους ενέργειας για Δήμους και ΜμΕ, αλλά και της αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας. Η κυβέρνηση της ΝΔ, στο άγχος της να εξυπηρετήσει μεγάλα συμφέροντα στον χώρο των ΑΠΕ, δεν διστάζει να υπονομεύσει έναν σημαντικό και επιτυχημένο θεσμό, που η Ευρώπη προωθεί και η κοινωνία έχει αγκαλιάσει.
ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
Η επόμενη προοδευτική κυβέρνηση θα ενοποιήσει το κατακερματισμένο, πλέον, θεσμικό πλαίσιο και θα επαναφέρει τον θεσμό σε σταθερές βάσεις, σε συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, τους ΟΤΑ, παραγωγικούς φορείς κ.ά.
Στο πλαίσιο της ανακατανομής πόρων (π.χ. Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ κ.ά.) θα ενισχύσει τις ΕΚΟΙΝ με συγκεκριμένα χρηματοδοτικά και άλλα εργαλεία (π.χ. ‘seed funding’ ή τεχνική βοήθεια), ώστε να αποτελέσουν ένα πραγματικό εργαλείο για:
- την μείωση του κόστους ενέργειας,
- την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης,
- την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης,
- την ενίσχυση της καινοτομίας και
- την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Θα εξετάσει το πλαίσιο για την προτεραιότητα των ΕΚΟΙΝ στο δίκτυο, την υποστήριξή τους, προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή τους και την ενίσχυση των δυνατοτήτων τους για να μπορούν να υλοποιήσουν, εκτός από έργα συμψηφισμού και άλλα έργα (π.χ. ηλεκτροκίνηση, ενεργειακή εξοικονόμηση, υπηρεσίες ευελιξίας - demand response).
Θα προωθήσει τις ενεργειακές κοινότητες και την αυτοπαραγωγή/αυτοκατανάλωση με στόχο τουλάχιστον το 50% των νέων αδειών να αφορά ενεργειακές κοινότητες και αυτοπαραγωγή.
Η ενεργειακή μετάβαση μπορεί να είναι δίκαιη μόνο με τη συμμετοχή των πολλών. Ειδάλλως, οι ανισότητες θα διευρύνονται και η ενεργειακή μετάβαση -όπως και τα οφέλη της- θα αφορά λίγους και ισχυρούς.
