Η ΔΕΗ παραμένει ο κυρίαρχος παίκτης στην αγορά λιανικής και όπως φαίνεται ετοιμάζεται να περάσει στη νέα εποχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με μεγάλες βοήθειες από την Πολιτεία. Παράγοντες της αγοράς βλέπουν να διαμορφώνεται μια νέα κατάσταση πριμοδότησης της ΔΕΗ, η οποία κερδίζει έδαφος σε όλα τα πεδία με διάφορες παρεμβάσεις.
Ειδικότερα, στελέχη της αγοράς ενέργειας συνδέουν το κριτήριο για την προτεραιοποίηση στην εκχώρηση Όρων Σύνδεσης από τον ΑΔΜΗΕ και την ύπαρξη PPAs με την πριμοδότηση της ΔΕΗ.
Συγκεκριμένα, αναφέρουν μεταξύ άλλων πως η ΔΕΗ σε πρόσφατη διαφήμισή της αναφέρει ότι τις εκπτώσεις που μέχρι τώρα έδινε στους δικούς της πελάτες αποκλειστικά, εκμεταλλευόμενη τα υπερέσοδα από τους λιγνίτες και τις υδροηλεκτρικές μονάδες, συνεχίζει να τις δίνει αυτή τη φορά μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης. Δηλαδή, όπως εξηγούν, η ΔΕΗ χρησιμοποιούσε τις υποδομές που ανάπτυξε κατά την περίοδο μονοπωλιακής δραστηριοποίησης σε όλες τις δραστηριότητες, οι οποίες και έχουν αποσβεσθεί εδώ και πολύ καιρό, μπορεί να τις χρησιμοποιεί για να ανταγωνίζεται τους υπόλοιπους προμηθευτές ενέργειας, στους οποίους κατά παράδοξο τρόπο ποτέ δεν επιτράπηκε να κατασκευάσουν ή αποκτήσουν πρόσβαση σε ανάλογες υποδομές, ιδίως υδροηλεκτρικές.
Και καλά το εν λόγω θέμα αφορά ιστορικές υποδομές, που πράγματι κατασκευάστηκαν σε άλλες εποχές, μονοπωλιακής δραστηριοποίησης, και μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι κάτι πρέπει να γίνει και με αυτές τις υποδομές δεν μπορεί να απαξιωθούν. Πράγματι στην Ιταλία του 2000, σημαντικές υποδομές του πρώην μονοπωλίου πωλήθηκαν στον ανταγωνισμό, όπως και στη Γαλλία η παραγωγή των ιστορικών πυρηνικών υποδομών πωλείται με διατίμηση στους υπόλοιπους χονδρέμπορους, ώστε να μπορεί να αναπτύσσεται ανταγωνισμός επ’ ίσοις όροις στη λιανική αγορά. Παραλλαγή του ίδιου εφαρμόστηκε και στην χώρα μας, με τα προϊόντα ΝΟΜΕ, τα οποία καταργήθηκαν μετ’ επαίνων, ενώ στην πραγματικότητα ήταν το μόνο μέτρο που κάπως άνοιξε την αγορά λιανικής, μετά από 15 χρόνια απελευθέρωσης της αγοράς επιτρέποντας τον επί ίσοις όροις ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών. Ενδεχόμενες αστοχίες στις τιμές εκκίνησης της διαγωνιστικής διαδικασίας ή στις ποσότητες που πωλήθηκαν μέσω του μηχανισμού αυτού δεν ακυρώνουν τα πραγματικά θετικά αποτέλεσμα στο άνοιγμα της αγοράς.
Όμως είναι δυνατό να επαναλαμβάνεται το ίδιος λάθος υπό διαφορετικές συνθήκες και εποχές; Μάλλον μπορεί. Η ΔΕΗ προσπαθώντας να περάσει στην καινούργια εποχή κατασκευάζει, κυρίως μέσω συνεργασιών και εξαγορών, εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Η ΔΕΗ παραμένει ο κυρίαρχος παίκτης στην αγορά λιανικής, και αναμένεται τον επόμενο καιρό, βοηθούμενη και από τα έκτακτα μέτρα που λαμβάνονται στην αγορά λιανικής, να αυξήσει ακόμα περισσότερο το μερίδιό της στην αγορά λιανικής. Η ΔΕΗ συνεπώς διατηρεί και μια έντονη μονοψωνιακή θέση στην αγορά των ανανεώσιμων διμερών συμβολαίων (PPAs), από την πλευρά του αγοραστή (off-taker) μιας που συνεχίζει να εκπροσωπεί το 65%, με αυξητικές τάσεις, της κατανάλωσης της χώρας.
Παρόλο, που αυτή η μονοψωνιακή θέση θα έπρεπε να γίνει αντικείμενο ρυθμιστικής παρέμβασης, ώστε τουλάχιστο στην καινούργια εποχή των ΑΠΕ να μην παρατηρηθούν οι ίδιες ασσυμετρίες που προέρχονται από τους ιστορικούς χρόνους, αντιθέτως λαμβάνονται μέτρα ώστε όχι μόνο να συνεχιστεί η εν λόγω κατάσταση αλλά να διευκολυνθεί ακόμα περισσότερο η ΔΕΗ.
Τόσο το θέμα της εκχώρησης των λιγνιτικών πεδίων για την εγκατάστασης ηλιακών σταθμών, όσο και η διαδικασία που δρομολογείται για την κατανομή του περιορισμένου πλέον ηλεκτρικού χώρου για τη σύνδεση νέων εγκαταστάσεων ΑΠΕ, δείχνει με σαφήνεια ότι τα προβλήματα του παρελθόντος απλώς θα μεταφερθούν αυτούσια στο μέλλον.
Πώς αποκτά προβάδισμα στην αγορά ΑΠΕ
Οι φήμες στην αγορά αναφέρουν ότι κριτήριο για την προτεραιοποίηση στην εκχώρηση Όρων Σύνδεσης από τον ΑΔΜΗΕ, θα είναι και η ύπαρξη PPAs, δηλαδή τα ΑΠΕ που συνάπτουν συμφωνίες για πώλησης της παραγόμενης ενέργειας, τα οποία δηλώνουν ότι συμμετέχουν σε οποιαδήποτε διαδικασία ή μηχανισμό λειτουργικής ενίσχυσης έχουν προτεραιότητα έναντι άλλων ΑΠΕ, που δεν έχουν ακόμα αποφασίσει για τον τρόπο συμμετοχής τους στην αγορά, ή δεν έχουν ακόμα καταφέρει να βρουν αγοραστές για την παραγωγής τους. Συνεπώς, η ΔΕΗ, ο μεγαλύτερος αγοραστής ενέργειας στην χονδρική αγορά, συνάπτει διμερείς συμφωνίες με τις δικές της μονάδες ΑΠΕ ή μονάδες ΑΠΕ εντός του ομίλου ή και με προτιμησιακούς παραγωγουύς ΑΠΕ εκτός Ομίλου, οι οποίες ενδεχομένως θα κατασκευαστούν και με δικιές της εγγυήσεις, αποκλείοντας τόσο άλλους παραγωγούς όσο και άλλους αγοραστές. Το αποτέλεσμα συνεπώς θα είναι μεγάλες ποσότητες ενέργειας να τίθενται επι τοις ουσίας εκτός αγοράς, και να επανέρχεται η πλήρης καθετοποίηση των δραστηριοτήτων . Προφανώς κάποιοι κανόνες που ισχύουν για το μέγιστο ποσοστό διμερών συμβολαίων στην χονδρεμπορική αγορά, δεν ισχύουν και τα ΑΠΕ της ΔΕΗ.
Με τα σημερινά δεδομένα παραγωγής / κατανάλωσης / εξαγωγών, ο υπολειπόμενος ηλεκτρικός χώρος που μπορεί να διατεθεί σε Παραγωγούς, συμβατικών και ΑΠΕ τεχνολογιών, εκτιμάται περί τα 12 .000 ΜW. Tα αιτήματα για Όρους Σύνδεσης ξεπερνούν ήδη τα 25.000 MW. Επομένως, τίθενται εξ αντικειμένου θέματα προτεραιοτήτων στην εκχώρηση των Όρων.
Θέμα πρώτο, θα υπάρξει έλεγχος του μίγματος τεχνολογιών ΑΠΕ, ή όλος ο ηλεκτρικός χώρος θα διατεθεί στα Φωτοβολταϊκά, με τα προφανή προβλήματα της κατανομής της Παραγωγής;
Θέμα δεύτερο, αν οι φήμες περί προτεραιοτήτων των Έργων που έχουν ΡΡΑ αληθεύουν, τότε θα μιλάμε για περίπτωση χαριστικής εκχώρησης του ηλεκτρικού χώρου στους ομίλους που διαθέτουν και Εμπορία Ηλεκτρικής Ενέργειας με πρώτη την ΔΕΗ ΑΕ. Θα ήταν δυνατή η σύναψη ελεύθερης συμφωνίας αγοραστή– πωλητή (ΡΡΑ), όταν το ένα συμβαλλόμενο μέρος, δηλ ο πωλητής, δεν έχει ακόμα προϊόν να πουλήσει, εφόσον το έργο του δεν έχει λάβει ακόμα Όρους Σύνδεσης; Θα ήταν δυνατή μια τέτοιου είδους συμφωνία μεταξύ μερών, που δεν έχουν ουδεμία εταιρική σχέση μεταξύ τους; Θα υπέγραφε οποιοσδήποτε αγοραστής ένα PPA με έναν πωλητή, όταν γνωρίζει ότι δεν έχει όρους σύνδεσης και δεν μπορεί καν να δεσμευτεί για το πότε το έργο θα λειτουργεί εμπορικά; Προφανώς όχι. Άρα, οι συμφωνείς ΡΡΑ με παραγωγούς που δεν έχουν Όρους Σύνδεσης δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας μηχανισμός για την προειδοποίηση στη διαδικασία εκχώρησης Όρων Σύνδεσης στους «συνδεδεμένους» Παραγωγούς. Και εν τέλει σε τι θα ωφεληθεί ο καταναλωτής αν τα έργα ΑΠΕ ( Φωτοβολταϊκά κυρίως ) πωλούν την παραγωγή τους μέσω PPAs σε ήδη λειτουργούντες προμηθευτές και όχι στο Χρηματιστήριο Ενέργειας ή απευθείας σε καταναλωτές;
Είναι προφανές ότι αυτές οι εξελίξεις θα αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας των αρχών ανταγωνισμού και ρύθμισης, πράγμα όμως που ενδεχομένως θα έχει μικρή σημασία, εφόσον η λειτουργία της αγοράς, τόσο της πλευράς της παραγωγής από ΑΠΕ, που μέχρι σήμερα παρουσιάζει μια διασπορά και πλουραλισμό, όσο και η αγορά προμήθειας θα έχει επηρεαστεί στο μέγιστο βαθμό και νομοτελειακά θα συρρικνωθεί.
