Η συνάντηση του Έλληνα Πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο Ερντογάν κύλησε ομαλά, και, μπορεί να πεις κανείς, ανέφελα. Η επιδιωκόμενη συνέχιση της ηρεμίας στα Ελληνοτουρκικά νερά επιτεύχθηκε κι έτσι θα έχουμε, εκτός απρόοπτου, ένα ανέμελο καλοκαίρι στο Αιγαίο. Τα κύρια σημεία συμφωνίας των δυο μερών συνοψίζονται στην ίδρυση ενός Ελληνοτουρκικού επιχειρηματικού φόρουμ, και στη συνέχιση των τριών θεσμικών μορφών προσέγγισης, που αποτελούν η θετική ατζέντα, τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και ο Πολιτικός Διάλογος. Ειδικότερα στον Πολιτικό Διάλογο έχει τοποθετηθεί η ελπίδα ότι εκεί θα προχωρήσει ικανοποιητικά η εξεύρεση λύσεων για τα μεγάλα εκκρεμή προβλήματα, τα άλυτα προβλήματα που βασανίζουν τις σχέσεις δεκαετίες ολόκληρες και που πρέπει να λυθούν προκειμένου οι δυο χώρες να προχωρήσουν απερίσπαστες στο δρόμο της επίλυσης των κεντρικών ζητημάτων των δυο θαλασσίων ζωνών. Πράγματι για να φτάσουμε στην επίλυση της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών πρέπει προηγουμένως να λυθεί το ακανθώδες ζήτημα του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης, το θέμα των γκρίζων ζωνών, καθώς και το προσφάτως εγερθέν πρόβλημα της σύνδεσης της αποστρατικοποίησης με την κυριαρχία των ακραίων Ανατολικών Ελληνικών νησιών του Αιγαίου. Και παρά το γεγονός ότι οι γκρίζες ζώνες δεν αποτελούν στοιχείο αιχμής για την επίλυση της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, αφού οι βράχοι και βραχονησίδες δεν έχουν ούτε υφαλοκρηπίδα, ούτε αποκλειστική οικονομική ζώνη, έχουν, ωστόσο, αιγιαλίτιδα ζώνη, και στο μέτρο αυτό πρέπει να λυθεί η διαφωνία προκειμένου να οριοθετηθεί εκατέρωθεν η αιγιαλίτιδα, χωρίς περαιτέρω αμφισβητήσεις.

Υπήρχαν, όμως, και σημεία διαφωνίας, τα οποία καλύφθηκαν, με ευπρέπεια και με διπλωματική γλώσσα, εκ μέρους των δυο πολιτικών. Πρώτο σημείο διαφωνίας η μετατροπή της Παναγίας της Χώρας σε τζαμί. Μια απόφαση που είχε παρθεί από το 2019, και που ο κ. Ερντογάν αποφάσισε να πραγματοποιήσει ημέρες πριν από τη συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός έθεσε το ζήτημα σαφώς προς τον Τούρκο Πρόεδρο, ο οποίος αρκέστηκε να απαντήσει πως η Τουρκία σέβεται τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς και πως η επισκεψιμότητα του ναού δε θα παρεμποδιστεί από την μετατροπή της εκκλησίας σε τζαμί. Δεύτερο σημείο διαφωνίας ο συνήθης και επαναλαμβανόμενος χαρακτηρισμός της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης ως Τουρκικής και η συνήθης και επαναλαμβανόμενη Ελληνική απάντηση ότι η Συνθήκη της Λωζάνης προσδιορίζει τη μειονότητα ως θρησκευτική. Εδώ ας σταθούμε για λίγο: η Συνθήκη της Λωζάνης πράγματι προσδιορίζει τη μειονότητα βάσει των θρησκευτικών της χαρακτηριστικών, πράγμα που προσιδιάζει με τον τρόπο αντιμετώπισης των εθνικών μειονοτήτων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην περίοδο αυτήν της ιστορίας δεν υπήρχαν έθνη στην Αυτοκρατορία, παρά θρησκευτικές κοινότητες (μιλλέτ). Ήταν φυσικό, λοιπόν, να επιλεγεί αυτός ο χαρακτηρισμός από το διεθνή νομοθέτη, ο οποίος όμως φροντίζει να εξασφαλίσει κι ένα άλλο χαρακτηριστικό στη μειονότητα, ασφαλώς όχι θρησκευτικό : τη χρήση της Τουρκικής γλώσσας. Κι με ξεχνάμε, ως τη δεκαετία του ‘50, ο όρος Τουρκική μειονότητα ήταν δεκτός από τις Ελληνικές κυβερνήσεις, και μόνον την περίοδο της κρίσης στο Κυπριακό τον άλλαξε, προσαρμόζοντας τον στη λογική της Συνθήκης της Λωζάνης. Τρίτο σημείο διαφωνίας, η διαφωνία σχετικά με την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Εδώ παρά το γεγονός ότι δεν ήταν στα άμεσα Ελληνοτουρκικά ενδιαφέροντα, ο Τούρκος Πρόεδρος επέλεξε μια αναγωγή του σε θέμα συζήτησης. Η κύρια διαφωνία ήταν η θέση του ότι η Χαμάς αποτελεί ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, σε αντίθεση με την ορθή άποψη που εξέφρασε ο κ. Μητσοτάκης, και που απηχεί τις θέσεις της Ευρώπης, αλλά και όλου του Δυτικού κόσμου, ότι η Χαμάς αποτελεί τρομοκρατική οργάνωση. Πάντως υπήρχε και μια συμφωνία στο σημείο αυτό: οι δυο ηγέτες συμφώνησαν για την άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, και στην αποκατάσταση της ειρήνης στην πολύπαθη αυτή μεριά της γης.

Παρά τις όποιες προόδους που σημειώθηκαν στη συνάντηση της Άγκυρας, πρέπει να τονιστεί ότι οι καλές σχέσεις που αποκαταστάθηκαν ανάμεσα στα δυο μέρη παραμένουν εύθραυστες, όσο τα μείζονα πολιτικά προβλήματα δε βρίσκουν λύση. Αυτό το επισημαίνουν όλοι οι πολιτικοί αναλυτές. Και τότε μόνον θα είμαστε βέβαιοι ότι οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις θα είναι αναπότρεπτα ειρηνικές, όταν τολμήσουν το μεγάλο βήμα στην οριστική επίλυση των μεγάλων διαφορών τους. Οι οποίες, δε διστάζω να το επαναλαμβάνω, κι ας γίνομαι κουραστικός, δε μπορούν να επιλυθούν διμερώς, δεδομένων των αμετακίνητων θέσεων των δυο μερών, αλλά χρειάζεται η παρέμβαση του μόνου διεθνούς οργάνου, που εξασφαλίζει την οριστική και δεσμευτική επίθεση των διαφορών, του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης, που εδρεύει στη Χάγη.

(Ο Χρήστος Ροζάκης είναι πανεπιστημιακός και πρώην υφυπουργός Eξωτερικών- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από το Κ-Report)