Οι ανακαινίσεις θα πραγματοποιηθούν από την Rustatom Service JSC, θυγατρική της ρωσικής κρατικής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας Rosatom, και θα κοστίσουν στην αρμενική κυβέρνηση 65 εκατομμύρια δολάρια.
Η συμφωνία αποτελεί άλλη μια υπενθύμιση της τεράστιας έκτασης της επιρροής της Ρωσίας στις υποδομές και την οικονομία της Αρμενίας, εν μέσω των προσπαθειών του Ερεβάν να αποστασιοποιηθεί πολιτικά από τη Μόσχα.
Η Metsamor διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό τοπίο της Αρμενίας, συνεισφέροντας κατά μέσο όρο το 31% της ετήσιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.
Είναι ο μοναδικός πυρηνικός σταθμός στον Νότιο Καύκασο, που βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα δυτικά του Ερεβάν. Αποτελείται από δύο μονάδες, τις Metsamor-1 και Metsamor-2, που ενεργοποιήθηκαν το 1976 και το 1980, αντίστοιχα.
Το 1989, ο σταθμός έκλεισε λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια μετά τον καταστροφικό σεισμό στο Σπιτάκ τον Δεκέμβριο του 1988. Το 1995, η Μονάδα 2 ενεργοποιήθηκε εκ νέου λόγω έλλειψης ενέργειας στην Αρμενία και έκτοτε είναι η μόνη πυρηνική μονάδα που λειτουργεί.
Το 2021, η Rosatom επισκεύασε και αναβάθμισε τον ΑΗΣ για να λειτουργήσει μέχρι το 2026. Ο εκσυγχρονισμός υλοποιήθηκε στο πλαίσιο δανειακής σύμβασης που υπεγράφη μεταξύ της Αρμενίας και της Ρωσίας το 2015.
Βάσει της νέας συμφωνίας, η Rosatom θα συμβάλει στην παράταση της διάρκειας ζωής της Μονάδας-2 έως το 2036, μετά την οποία θα παροπλιστεί.
Οι εργασίες αναβάθμισης θα χρηματοδοτηθούν με τη μορφή «δημοσιονομικού δανείου» που θα χορηγηθεί από την αρμενική κυβέρνηση στη διοίκηση της κρατικής μονάδας, η οποία στη συνέχεια θα συνάψει σύμβαση με τη Rosatom. Το 2023-2026, η Rosatom θα εκσυγχρονίσει τον ΑΗΣ Metsamor σε στενή συνεργασία με αρμενικούς ειδικούς.
Καθώς ο αντιδραστήρας θα παροπλιστεί το 2036, η αρμενική κυβέρνηση προτίθεται να κατασκευάσει μια νέα πυρηνική μονάδα στο Metsamor. Διαφορετικές εκτιμήσεις υποστηρίζουν ότι η κατασκευή ενός νέου πυρηνικού σταθμού ή μονάδας θα διαρκέσει 6-10 χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι οι εργασίες κατασκευής πρέπει να ξεκινήσουν τα επόμενα δύο χρόνια.
Φαίνεται ότι οι εν λόγω κατασκευαστικές εργασίες θα υλοποιηθούν από τη Rosatom, κρίνοντας από την παρατήρηση του Ρώσου αναπληρωτή πρωθυπουργού Alexey Overchuk στις 15 Δεκεμβρίου ότι βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις σχετικά με νέες μονάδες πυρηνικής ενέργειας.
Η νέα συμφωνία Metsamor έρχεται σε μια περίπλοκη στιγμή στις σχέσεις Αρμενίας-Ρωσίας. Η δυσαρέσκεια κατά της Ρωσίας είναι μεγάλη στην Αρμενία μετά την στρατιωτική κατάληψη από το Αζερμπαϊτζάν - προφανώς με τις ευλογίες της Μόσχας - του Ναγκόρνο-Καραμπάχ τον Σεπτέμβριο.
Παρά τις επίμονες προσπάθειες να διαφοροποιήσει τις πολιτικές της συμμαχίες και να οικοδομήσει στενότερους δεσμούς με τη Δύση, η οικονομία της Αρμενίας παραμένει σε συντριπτικό βαθμό εξαρτημένη από τη Ρωσία. Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αρμενίας και η Αρμενία είναι μέλος της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (EAEU) υπό ρωσική ηγεσία και του Οργανισμού του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO).
Και έπειτα υπάρχει και η ενεργειακή εξάρτηση.
Η Ρωσία προμηθεύει το 87,5% του φυσικού αερίου της Αρμενίας (το υπόλοιπο προέρχεται από το Ιράν) και η Gazprom Armenia, η τοπική θυγατρική της ρωσικής κρατικής εταιρείας φυσικού αερίου, κατέχει όλες τις υποδομές διανομής φυσικού αερίου της χώρας.
Η Αρμενία λέει ότι παράγει το 98% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται, αλλά αυτός ο ισχυρισμός κρύβει ακόμη μεγαλύτερη εξάρτηση.
Αυτή η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται από υδροηλεκτρικά και θερμικά εργοστάσια και από τον ΑΗΣ Metsamor. Ο Metsamor τροφοδοτείται εξ ολοκλήρου με ουράνιο που εισάγεται από τη Ρωσία, ενώ οι θερμικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής εξαρτώνται από (κυρίως ρωσικό) φυσικό αέριο.
«Η αυτάρκειά μας εξαρτάται από τις χώρες από τις οποίες εισάγουμε το φυσικό αέριο και το ουράνιο που λειτουργούν οι θερμικοί και πυρηνικοί σταθμοί μας. Και όταν οι κυβερνητικοί μας αξιωματούχοι μιλούν για την αυτάρκειά μας, γιατί ξεχνούν να πουν πώς τη διατηρούμε;», δήλωσε ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Αρμέν Μανβελιάν στο Ινστιτούτο Αναφορών για τον Πόλεμο και την Ειρήνη (IWPR), τονίζοντας ότι πάνω από το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας της Αρμενίας εξαρτάται από τη Ρωσία.
Και οι ενεργειακές ανάγκες της Αρμενίας συνεχίζουν να αυξάνονται. Το 2022, οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου από την Αρμενία αυξήθηκαν κατά 6,1% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, φθάνοντας τα 2,6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Ο πρεσβευτής του Ιράν στην Αρμενία, Μέχντι Σομπχανί, συλλογίστηκε πρόσφατα την πιθανότητα τριπλασιασμού ή τετραπλασιασμού των εξαγωγών φυσικού αερίου της Τεχεράνης προς την Αρμενία. Αλλά μια τέτοια κίνηση θα απαιτούσε τη συγκατάθεση και τη διευκόλυνση της Ρωσίας, καθώς η Gazprom ελέγχει τον αγωγό φυσικού αερίου προς το Ιράν.
Η Αρμενία διερευνά το ενδεχόμενο να αποκτήσει μικρούς αρθρωτούς πυρηνικούς αντιδραστήρες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γαλλία και τη Νότια Κορέα στο πλαίσιο των προσπαθειών της να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό της τομέα. Αλλά μέχρι στιγμής η συγκεκριμένη πρόοδος σε αυτό το μέτωπο παραμένει ασύλληπτη.
