«Η ανακύκλωση απαιτεί αλλαγές σε πολλά επίπεδα: στη στάση όλων μας, στη λειτουργία των Δήμων και στη λειτουργία της Πολιτείας. Και για να προχωρήσει η ανακύκλωση δεν αρκεί να διατυπώνουμε απόψεις, που μπορεί να ακούγονται όμορφες επειδή αφορούν το περιβάλλον, αλλά οφείλουμε να κάνουμε τις αλλαγές που απαιτούνται. Και σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, η κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί για να ναρκοθετήσει πλήρως την ανακύκλωση», σημείωσε ο Σ. Φάμελλος κατά τη χθεσινή του ομιλία στη Διαδικτυακή εκδήλωση «Η διαχείριση των απορριμμάτων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση», που διοργανώθηκε από την Δημοτική Παράταξη «Ώρα Πατρών» με συμμετοχή εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του ακαδημαϊκού/ερευνητικού χώρου, ΚΟΙΝΣΕΠ και οικολογικών κινήσεων.

Όπως ανέφερε ο Σ. Φάμελλος «το θέμα των απορριμμάτων έχει αναδειχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της σύγχρονης Ελλάδας». Την περίοδο 2015-2019 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ επέλεξε η διαχείριση των απορριμμάτων να αποτελέσει έναν βασικό μοχλό αλλαγής της λειτουργίας του περιβάλλοντος και της περιβαλλοντικής πολιτικής, με ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και εργαλεία σε όλα τα επίπεδα:

1. Το 2015 εγκρίθηκαν με εκτεταμένη διαβούλευση και συζήτηση, ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων και το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, σε συμφωνία με τους ευρωπαϊκούς στόχους και με βασικές αρχές τη διαλογή στην πηγή και τη διαχείριση του 50% στο επίπεδο των ΟΤΑ, πριν δηλαδή από την επεξεργασία. Ακολούθησαν οι 13 Περιφερειακοί Σχεδιασμοί και τα Τοπικά Σχέδια των Δήμων.
2. Θεσμοθετήθηκε η Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική οικονομία, με την ενεργοποίηση και συμμετοχή όλων των παραγωγικών φορέων και της αυτοδιοίκησης. Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες 10 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προχώρησαν στο βήμα αυτό.
3. Έγινε συστηματική προσπάθεια για το κλείσιμο των παράνομων χωματερών που κληροδότησαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, με αποτέλεσμα οι παραβάσεις και τα πρόστιμα να απομειωθούν κατά 82%.
4. Δρομολογήθηκαν χρηματοδοτικά εργαλεία ύψους 1 δις ευρώ για την υλοποίηση του Εθνικού και των Περιφερειακών Σχεδιασμών, επενδύοντας σε Πράσινα Σημεία, χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων και νέες δημόσιες σύγχρονες υποδομές. Παράλληλα, όπου οι Δήμοι επέλεξαν να συνεχίσουν με το σχήμα των ΣΔΙΤ, όπως π.χ. στην Ηλεία, έγινε επαναδιαπραγμάτευση των φαραωνικών και υπερδιαστασιολογημένων μονάδων που είχαν επιλεγεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, προκειμένου να μειωθούν οι δυναμικότητες και οι εγγυημένες ποσότητες που θα επιβάρυναν τα δημοτικά τέλη για δεκαετίες και θα έθεταν τις μονάδες εκτός ευρωπαϊκών προδιαγραφών και να δοθεί προτεραιότητα στα έργα ανακύκλωσης.
5. Αναπτύχθηκε νέο θεσμικό πλαίσιο για την ανακύκλωση (Νόμος 4496/2017) που δίνει έμφαση στη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού, και ενισχύει τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης και υποχρέωσε σε διάφανη λειτουργία τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης. Οι Δήμοι έχουν πλέον την επιλογή του μοντέλου της ανακύκλωσης, με βάση την υποχρεωτική διαλογή σε τέσσερα ρεύματα και τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης υποχρεούνται να παρέχουν τον ανάλογο εξοπλισμό. Νομοθετήθηκε η υποχρεωτική χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων (τροφίμων και κλαδεμάτων) και την λιπασματοποίησή τους.
6. Τροποποιήθηκαν όλα τα οικονομικά εργαλεία των απορριμμάτων, προκειμένου να επιβραβεύονται οι θετικές επιδόσεις των Δήμων που επενδύουν στην ανακύκλωση, και οι πολίτες να πληρώνουν χαμηλότερα δημοτικά τέλη, αντίστοιχα. Άλλαξε η τιμολογιακή πολιτική και μπήκαν κίνητρα υπέρ των Δήμων που κάνουν ανακύκλωση.

Όμως, όπως σημείωσε ο Σ. Φάμελλος, σήμερα ακολουθείται μία κατεύθυνση αποδόμησης αυτής της πολιτικής και οπισθοδρόμησης της χώρας:

1. Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων της κυβέρνησης ΝΔ, που εγκρίθηκε με fast-track διαβούλευση τον Αύγουστο του 2020 στοχεύει αποκλειστικά στην ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης απορριμμάτων και την προώθηση της καύσης, ακόμα και για ανακυκλώσιμα υλικά. Πλέον, βάσει των πρότυπων τευχών δημοπράτησης του Υπουργείου, προωθούνται μονάδες επεξεργασίας που θα παράγουν δευτερογενή καύσιμα για τις ιδιωτικές μονάδες καύσης που θα σχεδιάσει και θα χωροθετήσει το Υπουργείο, και όχι η Αυτοδιοίκηση.
2. Το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης ήρθε στη δημοσιότητα 7 μήνες μετά την έγκριση του Εθνικού Σχεδιασμού, επιβεβαιώνοντας ότι η βασική πολιτική δεν είναι πλέον η πρόληψη, η διαλογή στην πηγή και η ανακύκλωση αλλά η επιστροφή στις ιδιωτικές υποδομές και η στροφή στην καύση.
3. Καθυστερεί η εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής για την Κυκλική Οικονομία. Το νέο Σχέδιο που αναρτήθηκε σε διαβούλευση από το Υπουργείο επαναλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό τις δράσεις της Εθνικής Στρατηγικής του 2018, επιβεβαιώνοντας ότι δύο χρόνια τώρα έχει σημειωθεί ελάχιστη πρόοδος.
4. Προωθούνται σκανδαλώδεις εγκρίσεις Επιχειρησιακών Σχεδίων των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης με πολιτικά κριτήρια, παρά τις συντριπτικές αρνητικές αξιολογήσεις και εισηγήσεις των υπηρεσιών ανακύκλωσης. Τελικά αποτελέσματα είναι η απώλεια πόρων για την ανακύκλωση, η μη απόδοση εξοπλισμού στους Δήμους και η υποχώρηση της διαλογής στην πηγή.
5. Έχει παραπεμφθεί η υποχρεωτική συλλογή βιοαποβλήτων στα τέλη του 2022 ενώ καθυστερεί και ο εξοπλισμός στους ΟΤΑ.
6. Δεν εφαρμόζονται τα οικονομικά εργαλεία της τιμολογιακής πολιτικής, τα οποία ήταν υποχρεωτικά από 01/01/2020, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν οικονομικά κίνητρα για να προωθηθεί η διαλογή στην πηγή, και στους Δήμους και στους πολίτες.

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν αρνητικές εξελίξεις στη διαχείριση απορριμμάτων σε τοπικό επίπεδο και καθυστερούν την εφαρμογή της διαλογής στην πηγή.

Δεν υπάρχει η πολιτική στήριξη ώστε οι Δήμοι να διεκδικήσουν το μέλλον της κυκλικής οικονομίας και το μέλλον μιας κοινωνίας ανακύκλωσης.

Ωστόσο, η ανακύκλωση δεν εξαρτάται μόνο από τις κεντρικές πολιτικές πρωτοβουλίες. Χρειάζονται πρωτοβουλίες των Δήμων και πρωτοβουλίες των πολιτών, όπως δείχνει η ευρωπαϊκή εμπειρία άλλων χωρών και δήμων.

Κλείνοντας την τοποθέτησή του, ο Σ. Φάμελλος σημείωσε ότι η διαχείριση απορριμμάτων δεν είναι ένας χώρος κερδοσκοπίας και χώρος «αεριτζήδων», αλλά αποτελεί κατά κύριο λόγο δημοτική υπόθεση με δημόσιο χαρακτήρα. «Ισχυρή πολιτεία και ισχυροί δημόσιοι θεσμοί και λειτουργίες κάνουν καλύτερο και τον ιδιωτικό τομέα, και αυτό το δημόσιο χαρακτήρα οφείλουμε να τον διεκδικήσουμε και να τον προασπίσουμε. Διαλογή στην πηγή και καλή ανακύκλωση σημαίνει στελέχωση της καθαριότητας στους Δήμους, σημαίνει εξοπλισμός ανακύκλωσης και συμμετοχή ενημερωμένων πολιτών, και όλα αυτά μας οδηγούν στις καθαρές και υγιείς πόλεις. Αυτά χρειάζονται σήμερα και η κοινωνία και η επιχειρηματικότητα», επεσήμανε χαρακτηριστικά.