Στις 27.1.2021 διοργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή DG-REGIO τηλεδιάσκεψη με θέμα: Προς μια αποτελεσματική διαχείριση απορριμάτων. Ο Πρόεδρος του ΔΣ κ. Νίκος Χιωτάκης παρουσίασε την εισήγηση με τίτλο: Οι προκλήσεις στην εφαρμογή των Επιχειρησιακών Σχεδίων Ανακύκλωσης
Διαβάστε παρακάτω αναλυτικά την ομιλία του κ. Χιωτάκη:
Οι προκλήσεις στην εφαρμογή των Επιχειρησιακών Σχεδίων Ανακύκλωσης Ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης είναι ο αρμόδιος επιτελικός φορέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής για την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων και την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων στην Ελλάδα.
Στο πλαίσιο των νέων απαιτητικών κατευθύνσεων που τίθενται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελληνική πολιτεία στους τομείς της πρόληψης και της ανακύκλωσης, ο ΕΟΑΝ είναι ο βασικός μοχλός για την υλοποίηση της νέας εθνικής στρατηγικής και την προώθηση της κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα.
Βάσει της νέας αυτής εθνικής στρατηγικής, όπως προσδιορίζεται με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων 2020-2030, που θεσπίστηκε το Σεπτέμβριο 2020, ο ΕΟΑΝ ανέπτυξε τους Στρατηγικούς Στόχους του για την περίοδο 2020- 2022:
1. Μείωση δημιουργίας αποβλήτων μέσω της θέσπισης και εποπτείας μέτρων πρόληψης.
2. Αύξηση της ανακύκλωσης μέσω της θέσπισης και εποπτείας προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης.
3. Ενίσχυση της εποπτείας και του ελέγχου όλων των εμπλεκομένων φορέων.
4. Εδραίωση της περιβαλλοντικής συνείδησης, των αρχών της κυκλικής οικονομίας και του ερευνητικού έργου του Οργανισμού
5. Διαρκής βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του Οργανισμού
Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η εφαρμογή της ανακύκλωσης, μέσα από την έγκριση των αναθεωρημένων επιχειρησιακών σχεδίων των φορέων Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) και τη δημιουργία νέων, όπου απαιτείται ή κρίνεται απαραίτητο, όπως επίσης και η ενίσχυση του εποπτικού ρόλου του Οργανισμού για την αποτελεσματική παρακολούθηση και τον έλεγχο της ορθής λειτουργίας των ΣΕΔ με βάση τα επιχειρησιακά σχέδιά τους.
Τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης βασίζονται στην αρχή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, η οποία χρησιμοποιεί οικονομικά κίνητρα ώστε να ενθαρρύνει τους παραγωγούς να σχεδιάσουν πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, καθιστώντας τους υπεύθυνους για το κόστος της διαχείρισης των προϊόντων στο τέλος του κύκλου ζωής τους (όταν δηλ. τα προϊόντα αυτά καταστούν απόβλητα).
1. Πρόκειται για εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
2. Βασίζονται στην αρχή της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού.
3. Έχουν την ευθύνη οργάνωσης και παρακολούθησης της λειτουργίας όλων των εργασιών εναλλακτικής διαχείρισης.
4. Σε αυτά συμμετέχουν υποχρεωτικά όλοι οι «παραγωγοί» που διακινούν προϊόντα στην ελληνική αγορά.
5. Υπάρχουν Συστήματα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης και Συστήματα Ατομικής Εναλλακτικής Διαχείρισης
6. Αρμόδια αρχή για την έγκριση και λειτουργία τους είναι ο ΕΟΑΝ.
Σήμερα τα εγκεκριμένα από τον ΕΟΑΝ Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης είναι 22 και καλύπτουν τα εξής 7 ρεύματα εναλλακτικής διαχείρισης:
- Απόβλητα συσκευασιών 3 Συλλογικά, 1 Ατομικό ΣΕΔ
- Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) 1 Συλλογικό ΣΕΔ
- Μεταχειρισμένα Ελαστικά Οχημάτων (ΜΕΟ) 1 Συλλογικό ΣΕΔ
- Απόβλητα Ηλεκτρικών Στηλών & Συσσωρευτών (ΑΗΣΣ) 4 Συλλογικά ΣΕΔ
- Οχήματα στο Τέλος του Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ) 1 Συλλογικό ΣΕΔ
- Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) 2 Συλλογικά ΣΕΔ
- Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) 9 ΣΕΔ
Τα 6 πρώτα ρεύματα περιλαμβάνουν φορείς ΣΕΔ πανελλαδικής εμβέλειας, ενώ τα ΣΕΔ των ΑΕΚΚ, δεδομένου ότι πρόκειται για τα πλέον ογκώδη και βαριά απόβλητα έχουν συγκεκριμένη γεωγραφική εμβέλεια, ανά περιφερειακή ενότητα. Αυτή τη στιγμή καλύπτονται 60 από τις 73 Π.Ε. της ελληνικής επικράτειας, ενώ υπάρχουν υπό έγκριση 5 νέα ΣΕΔ ΑΕΚΚ, καθώς και αιτήματα για επεκτάσεις της γεωγραφικής εμβέλειας των υφιστάμενων. Ο στόχος, και η πρόκληση, είναι να καλυφθούν όλες οι Π.Ε. της χώρας.
Επιπλέον, οι προκλήσεις για τον Οργανισμό είναι ο προσδιορισμός και η θέσπιση της λειτουργίας των νέων ΣΕΔ που θα δημιουργηθούν βάσει του ν. 4376/2020, ο οποίος έχει ενσωματώσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 904/2019 (“Σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον”), καθώς του νέου υπό ψήφιση νόμου για την προώθηση της ανακύκλωσης, ο οποίος ενσωματώνει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες 851 και 852/2018.
Τα νέα αυτά ΣΕΔ, εμπίπτουν στην Διευρυμένη Ευθύνη του Παραγωγού και περιλαμβάνουν τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, τα προϊόντα καπνού, τα αλιευτικά εργαλεία, τα γεωργικά πλαστικά, τα στρώματα και τα είδη επίπλωσης, τα παιχνίδια και τα αθλητικά είδη.
Εκτός από τον προγραμματισμό των εγκρίσεων των επιχειρησιακών σχεδίων των φορέων ΣΕΔ, ο ΕΟΑΝ εποπτεύει τη λειτουργία τους μέσω της αξιολόγησης των ετησίων εκθέσεών τους, αλλά και των προγραμματικών ετησίων εκθέσεών τους, ώστε να παρακολουθεί τους στόχους της ανακύκλωσης και της ανάκτησης των αποβλήτων που έχουν επιτευχθεί από τα ΣΕΔ, οι οποίοι ορίζονται από τον Εθνικό Σχεδιασμό και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες.
Με τον νέο προς ψήφιση νόμο για την προώθηση της ανακύκλωσης προωθείται η ενίσχυση του Οργανισμού, αλλά και μεγαλύτερος έλεγχος και διαφάνεια για τους φορείς Συστημάτων Ανακύκλωσης/Εναλλακτικής Διαχείρισης:
1. Καθιερώνονται συγκεκριμένες προδιαγραφές για το περιεχόμενο των επιχειρησιακών φακέλων που υποβάλλουν τα συστήματα στον ΕΟΑΝ, με σκοπό αφενός να υπάρχει συνοχή στο τι στοιχεία υποβάλλει το κάθε σύστημα, αλλά και αφετέρου να διασφαλίζεται ότι η λειτουργία των Συστημάτων βοηθάει τη χώρα να πετύχει τους στόχους της για την ανακύκλωση.
2. Θεσπίζονται συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα στην εξέταση και έγκριση των επιχειρησιακών σχεδίων που υποβάλλουν τα Συστήματα στον ΕΟΑΝ, ώστε να μην υπάρχουν περιθώρια καθυστέρησης στην έγκριση και λειτουργία των συστημάτων ανακύκλωσης στη χώρα.
3. Εάν ένα σύστημα αποκλίνει από τους στόχους του περισσότερο από 50%, οι συμβεβλημένοι με αυτό υπόχρεοι παραγωγοί δεν απαλλάσσονται της ευθύνης για τους συγκεκριμένους στόχους, ενώ μέχρι σήμερα απαλλάσσονταν, ανεξάρτητα του αν το σύστημα που συμμετέχουν πετύχαινε ή όχι τους στόχους του.
4. Εάν κατά την εξέταση ενός επιχειρησιακού φακέλου συστήματος, παρατηρηθούν ελλείψεις ή απαιτηθούν διευκρινίσεις από τον ΕΟΑΝ, το σύστημα οφείλει να απαντήσει το αργότερο εντός 2 μηνών και αντίστοιχα ο ΕΟΑΝ να αποφανθεί εντός 2 μηνών, από την υποβολή συμπληρώσεων ή/και διευκρινίσεων. Σε περίπτωση που το σύστημα δε συμμορφώνεται με τις υποδείξεις, ο ΕΟΑΝ καθορίζει τους όρους και υποχρεώσεις σχετικά με την οργάνωση και τη λειτουργία του συστήματος, το οποίο για να λειτουργεί υποχρεώνεται να συμμορφωθεί.
Εν κατακλείδι, ο ΕΟΑΝ, έχοντας αναλάβει από το 2017 και μετά, ουσιαστικό ρόλο στους τομείς της πρόληψης και εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων, καθώς και εποπτείας όλων των εμπλεκομένων στην ανακύκλωση στη χώρα, από το 2020 ο ρόλος του ενδυναμώνεται και τον καθιστά βασικό πυλώνα για την υλοποίηση της στρατηγικής για την προώθηση της ανακύκλωσης βάσει των αρχών της κυκλικής οικονομίας. Πέρα από το σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχετικών πολιτικών, αυτό που επιχειρείται είναι να λειτουργεί ως κόμβος μεταξύ όλων όσοι εμπλέκονται σε αυτή την προσπάθεια: του ΥΠΕΝ, των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, των παραγόντων της αγοράς και βεβαίως της κοινωνίας των πολιτών. Στόχος και πρόκληση ταυτόχρονα είναι οι δραστηριότητες του Οργανισμού να αποτελούν σημείο αναφοράς για τη δημιουργία μιας όσο το δυνατόν ευρύτερης «πράσινης» συμμαχίας, η οποία θα βοηθήσει την Ελλάδα να πραγματοποιήσει το άλμα που χρειάζεται και να βρεθεί στην πρώτη γραμμή, σε θέματα κυκλικότητας και βιώσιμης ανάπτυξης.
