Το iEnergeia παρουσιάζει σήμερα τμήμα της τελευταίας Ετήσιας Έκθεσης για τις διμερείς σχέσεις, του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων Ρώμης για την Επικράτεια της Ιταλίας και του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων Μιλάνου για την Περιφέρεια της Λομβαρδίας από όπου προκύπτει ότι οι συγκλίνουσες αντιλήψεις Ελλάδας και Ιταλίας σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας και διαφοροποίησης πηγών ενέργειας, βαρύνουσας σημασίας, τόσο για την περιοχή μας, όσο και την ΕΕ συγκροτούν τη βάση της συνεργασίας σε σειρά τομέων.
Η επενδυτική παρουσία της Ιταλίας στην Ελλάδα ταυτοποιείται και ισχυροποιείται ιδιαίτερα από την γεωστρατηγική διάσταση στο πεδίο των ενεργειακών οδεύσεων προς την Ευρώπη.
Η επενδυτική παρουσία της Ιταλίας στην Ελλάδα ενδυναμώνεται κατεξοχήν από την γεωστρατηγική διάσταση στο πεδίο των ενεργειακών οδεύσεων προς την Ευρώπη, όπως ο αγωγός φυσικού αερίου Trans Adriatic Pipeline (TAP), που ξεκίνησε, τέλη του 2020, την εμπορική λειτουργία του. Οι πρώτες ποσότητες αζερικού φυσικού αερίου έφθασαν μέσω του TAP σε Ελλάδα, Αλβανία και Ιταλία, για πρώτη φορά, την 31.12.2020. Τη μετοχική βάση του ΤΑΡ συνθέτουν οι BP (20%), SOCAR (20%), Snam (20%), Fluxys (19%), Enagás (16%) και Axpo (5%). Το συνολικό μήκος του αγωγού είναι 867 χλμ., από τα οποία 547 επί ελληνικού εδάφους, 211 χλμ. επί αλβανικού εδάφους, 104 χλμ. υποθαλάσσια, και 5 χλμ. επί ιταλικού εδάφους.
Παράλληλα, καταγράφεται η κοινή συμμετοχή μας στο EastMed Gas Forum, καθώς και η εν εξελίξει διαδικασία της ωρίμανσης του ενεργειακού στρατηγικού εγχειρήματος μέσω του αγωγού EastMed. Μέσω της κατασκευής του διασυνδετήριου αγωγού Eastern Mediterranean Pipeline (EastMed) επιδιώκεται η ευθεία μεταφορά φυσικού αερίου από την Αν. Μεσόγειο (κοιτάσματα της λεκάνης της Λεβαντίνης) στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Φυσικού Αερίου μέσω Ελλάδας. Ο EastMed έχει ενταχθεί στον Κατάλογο των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest- PCI) της ΕΕ.
Σημειωτέον ότι υφίσταται συνεργασία των δύο χωρών στην υλοποίηση του διασυνδετηρίου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδος-Βουλγαρίας (IGB), που έχει χαρακτηρισθεί ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI). Την 1η Οκτωβρίου 2022, ανακοινώθηκε η έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του διασυνδετήριου αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB). Η υποδομή, συνολικής χωρητικότητας 3 δισ. κ.μ. ισοδυναμεί με το σύνολο των εσωτερικών αναγκών της Βουλγαρίας και σε δεύτερη φάση, λαμβανομένων υπόψη των εξελίξεων της αγοράς, δύναται να αυξηθεί σε περίπου 5 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου.
O IGB αποτελεί μια νέα οδό ανεφοδιασμού προς τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στρατηγική από άποψη ασφάλειας και διαφοροποίησης, παρέχοντας πρόσβαση σε εναλλακτικές, σε σχέση με τη Ρωσία, πηγές. Η υποδομή, που αναπτύχθηκε από την Bulgarian Energy Holding-BEH (50%) και τον IGI-Poseidon (50%) στον οποίο συμμετέχουν ισομερώς Edison και ΔΕΠΑ), εγκαινιάστηκε στη Σόφια παρουσία της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κας Ursula von der Leyen, του Έλληνα Π/Θ κ. Κ. Μητσοτάκη του Βούλγαρου ομολόγου του κ. Kiril Petkov, του Υπουργού Ενέργειας κ. Κ. Σκρέκα και του Β/ομολόγου του κ. Alexander Nikolov.
Στο κρίσιμο πεδίο της ενεργειακής διασυνδεσιμότητας μέσω αγωγών, που αναβαθμίζουν την στρατηγική συμβολή χώρας μας στην ενεργειακή ασφάλεια, θετικά αποτιμάται η συνεισφορά της Edison, μέσω εμπλοκής της στον IGI Poseidon (Interconnector Greece-Italy) μήκους 200 χιλιομέτρων που αποτελεί την απόληξη επί ι/εδάφους του EastMed και συμμετέχει ισομερώς με τη ΔΕΠΑ.
Η ιταλική Terna SpA, διαχειριστής μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής τάσης στην Ευρώπη, έχει εξωτερικεύσει κατά το παρελθόν ενδιαφέρον για ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας). Η συμμετοχή της TERNA μαζί με τους αντίστοιχους φορείς Ελλάδος (ΑΔΜΗΕ), Βουλγαρίας (ESO-EAD) και Ρουμανίας (Transelectrica) στο Southeast Electricity Network Coordination Center (SELeNe CC), με έδρα τη Θεσσαλονίκη, που εγκαινιάστηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου 2021, αναδεικνύει έτι περαιτέρω τον καίριο ρόλο μας στο βάθος της ενεργειακής συνδεσιμότητας στην περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης καθώς η διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό σύστημα διανοίγει νέες προοπτικές ανάπτυξης.
Μνημόνιο Κατανόησης για ενισχυμένη συνεργασία Ελλάδας-Ιταλίας στον τομέα της ενέργειας υπεγράφη από τον τότε Υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Γεράσιμο Θωμά, και τον ομόλογο Υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης της Ιταλίας, κ. Stefano Patuanelli, στο πλαίσιο της επίσημης επίσκεψης του Έλληνα Π/Θ στη Ρώμη (26.11.2019).
Ιταλικές επενδύσεις στην Ελλάδα στον τομέα της ενέργειας
Στον τομέα της ενέργειας συναντούμε σημαντικές επενδύσεις της Ιταλίας στη χώρα μας. Η κοινοπραξία SENFLUGA, της ιταλικής «Snam S.p.A.» (60%), της ισπανικής «Enagás Internacional S.L.U.» (20%) και της βελγικής «Fluxys S.A.» (20%) απέκτησε (2018) το 66% του Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου-ΔΕΣΦΑ (31% για το ΤΑΙΠΕΔ και 35% για τα ΕΛΠΕ). Η DAMCO ENERGY SA, εταιρεία του Ομίλου Κοπελούζου εξαγόρασε (13.01.2020), το 10% του μετοχικού κεφαλαίου της SENFLUGA Energy Holdings SA. Η μετοχική δομή της SENFLUGA σήμερα έχει ως εξής: Snam ποσοστό 54%, Enagás και Fluxys ποσοστό 18% η καθεμία και DAMCO ποσοστό 10%. Ο ΔΕΣΦΑ διαχειρίζεται ένα δίκτυο υψηλής πίεσης περίπου 1.500 χλμ., ένα σταθμό αεριοποίησης στην Ρεβυθούσα και συμμετέχει με ποσοστό 20% στο μετοχικό κεφάλαιο του FSRU Αλεξανδρούπολης. Το τίμημα της επένδυσης διαμορφώθηκε σε € 535 εκ.. Η Enel Green Power Hellas ιδρύθηκε το Δεκέμβριο 2008, απόλυτα προσανατολισμένη στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Το 2019, εγκαινιάστηκε σύμπλεγμα 7 αιολικών πάρκων της Enel Green Power Hellas-EGPH, όπου παράγουν ρεύμα 67 γεννήτριες. Πρόκειται για το μεγαλύτερο και πιο πολύπλοκο σύμπλεγμα αιολικών πάρκων στην χώρα (στον Καφηρέα της Εύβοιας). Τον Οκτώβριο 2021, η Enel ολοκλήρωσε ένα φωτοβολταϊκό πάρκο ισχύος 6,5 MW στον «Άγιο Ιωάννη- Βαμβακιές», στην περιοχή της Βέροιας, στη Βόρεια Ελλάδα. Είναι η πρώτη εγκατάσταση της EGP στη χώρα που περιλαμβάνει 16.000 πάνελ διπλής όψης (bifacial) με την επένδυση να αγγίζει τα € 3,5 εκ.. Πλέον η ιταλική εταιρεία σχεδιάζει νέες επενδύσεις για έργα συνολικής ισχύος 1,5 GW από τα οποία 630MW αφορούν την ανάπτυξη Κατανεμόμενων Μονάδων Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΚΑΜΠΗΕ) στη Δυτική Μακεδονία και στην Κρήτη.
Η κοινοπραξία της Edison με τα ΕΛΠΕ με την εταιρεία ELPEDISON δραστηριοποιείται στην Ελλάδα στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ από τον Ιανουάριο 2018 εισήλθε και στη λιανική αγορά φυσικού αερίου. Ο ελληνο-βουλγαρικός διασυνδετήριος αγωγός φ.α. IGB (Interconnector Greece-Boulgaria) προβλέπεται να συνδεθεί με τον TAP. Μέτοχοι της ICGB AD είναι η βουλγαρική κρατική εταιρεία Bulgaria Energy Holdings (50%) και η ε/εταιρεία ΥΑΦΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝ (50%), στην οποία συμμετέχουν ισομερώς ΔΕΠΑ και Edison. Η ΔΕΠΑ και η Edison συμμετέχουν ισομερώς στον διασυνδετήριο υποθαλάσσιο αγωγό Ελλάδας-Ιταλίας (Interconnector Greece-Italy, IGI Poseidon), μήκους 200 χιλιομέτρων.
Η Italgas, μεγαλύτερος διανομέας φυσικού αερίου στην Ιταλία με μερίδιο αγοράς 35% και τρίτος μεγαλύτερος στην Ευρώπη, απέκτησε το 100% της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου - ΔΕΠΑ Υποδομών (9.09.2021), με το τίμημα να διαμορφώνεται, τελικώς, σε € 733 εκ.. Με την ολοκλήρωση της επένδυσης η Italgas αναμένεται να αποκτήσει την κυριότητα των τριών κύριων εταιρειών διαχείρισης διανομής φυσικού αερίου στην Ελλάδα, δεδομένου ότι και η ENI πρόκειται να προβεί στην πώληση του 49% της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας. Η ΔΕΠΑ Υποδομών κατέχει το 100% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας διανομής αερίου Αττικής (ΕΔΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΕ), το 100% του μετοχικού κεφαλαίου στην Δημόσια Επιχείρηση Δικτύου Διανομής στη λοιπή Ελλάδα (ΔΕΔΑ ΑΕ) και 51% του μετοχικού κεφαλαίου στην εταιρεία διανομής αερίου Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας (ΕΔΑ Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας ΑΕ).
Η ιταλική Prysmian περιλαμβάνεται μεταξύ των εταιρειών-αναδόχων από πέντε χώρες που έχουν υπογράψει σύμβαση (10.06.2020) με τη θυγατρική εταιρεία του ΑΔΜΗΕ «Αριάδνη Interconnection» για την ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική. Πρόκειται για επένδυση συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ.
Στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού του ΤΑΙΠΕΔ για την ιδιωτικοποίηση του 65% της ΔΕΠΑ Εμπορίας (τα ΕΛΠΕ κατέχουν το υπόλοιπο 35%) προκρίθηκε η κοινοπραξία των ΕΛΠΕ και της ιταλικής Edison. Η Κυβέρνηση αποφάσισε τη χρονική μετάθεση της αποκρατικοποίησης της ΔΕΠΑ Εμπορίας, τόσο λόγω της υφιστάμενης δικαστικής εκκρεμότητας με την ELFE (η ELFE διεκδικεί αποζημίωση από τη ΔΕΠΑ Εμπορίας για τον τρόπο τιμολόγησης των ποσοτήτων φυσικού αερίου κατά την περίοδο 2010-2015), όσο και λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που διαμορφώνονται στην ελληνική οικονομία με τις αυξήσεις των τιμών στην ενέργεια.
Τέλος, ο ΔΕΣΦΑ (και μέσω αυτού η ιταλική Snam) από κοινού με τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, προκρίθηκαν στη δεύτερη φάση Υπόγειας Αποθήκευσης Φυσικού Αερίου (ΥΑΦΑ) στο εξαντληθέν κοίτασμα της Ν. Καβάλας.
Ελληνικές επενδύσεις στην Ιταλία στον τομέα της ενέργειας
Στον τομέα της ενέργειας καταγράφεται παρουσία της Mytilineos που απέκτησε συνολική χωρητικότητα 26 MW για δύο συστήματα αποθήκευσης ενέργειας με μπαταρία (Battery Energy Storage System - BESS) με σκοπό την παροχή υπηρεσιών δικτύου Fast Reserve για λογαριασμό της Terna, του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Ενέργειας της Ιταλίας. Η εταιρεία Mytilineos συμμετέχει και στην εγκατάσταση ηλεκτροχημικών συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας σε εγγύτητα με τους υποσταθμούς του Δικτύου του Διαχειριστή. Η έναρξη λειτουργίας των έργων τοποθετείται στο τέταρτο τρίμηνο του 2022.
Η εταιρεία Sunlight μέλος του Ομίλου Olympia δραστηριοποιείται στην Ιταλία μέσω της θυγατρικής της Sunlight Italy με έδρα στη Βερόνα και δύο αποθήκες στην πόλη Lonigo (Vincenza) και της Sunlight European Battery Assembly (SEBA) με εγκαταστάσεις επίσης στη Βερόνα. Η Sunlight Italy διαθέτει μπαταρίες μολύβδου-οξέος και μπαταρίες ιόντων λιθίου για βιομηχανικές εφαρμογές έλξης και συστήματα αποθήκευσης ενέργειας. Προσφάτως δε (29.04.2022), εξαγόρασε το 80% της ιταλικής ΡΒΜ, με έδρα τη Βινιόλα (Μodena) της Ιταλίας και διαδρομή άνω των 40 ετών τεχνογνωσίας σε R&D και κατασκευή καινοτόμων φορτιστών για μπαταρίες και ηλεκτρονικά συστήματα.
Η Energean αποτελεί διεθνή εταιρεία έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων, με έμφαση στο φυσικό αέριο και είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου και του Τελ Αβίβ. Θυγατρικές της ελληνικών συμφερόντων εταιρείας είναι: Edison Exploration & Production S.p.A., Energean Israel Limited, Energean Italy Spa. Η Energean προέβη σε εξαγορά της Edison E&P (17.12.2020) με το τίμημα να διαμορφώνεται σε € 284 εκ.. Με την εξαγορά της Edison E&P, η Energean αποκτά παρουσία σε 9 χώρες και επεκτείνεται ως τη Βόρεια Θάλασσα. Τα αποθέματα του ομίλου αυξάνονται στα 850 εκ. βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου, με το 70% αυτών σε φυσικό αέριο. Η Energean καθίσταται πλέον η μεγαλύτερη ανεξάρτητη εταιρεία έρευνας και παραγωγής στη Μεσόγειο.
Εν εξελίξει διαδικασία ωρίμανσης ενεργειακού project East Med
Προ της ουκρανικής κρίσεως σε ευρωπαϊκό επίπεδο είχε προκριθεί ως καταλληλότερος για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Γηραιάς Ηπείρου ο Nord Stream 2. Υπό το πρίσμα της παρούσας αρνητικής διεθνούς συγκυρίας και εν μέσω εναλλακτικών σεναρίων μείωσης της ενεργειακής εξάρτησής από τη Ρωσία, το project του EastMed και συνακόλουθα του αγωγού IGI Poseidon επανέρχεται αναπόδραστα ως επιλογή στο πολιτικό και οικονομικό προσκήνιο της Ιταλίας.
Σημαντική εξέλιξη, ενδεικτική της μεταστροφής της ιταλικής πολιτικής σκηνής και υπό το βάρος της σαφούς θετικής στάσης του σημαντικού ενεργειακού βραχίονα της Ιταλίας (Edison), αναφορικά με τη σκοπιμότητα υλοποίησης του ενεργειακού project, απετέλεσε αναμφισβήτητα το Ψήφισμα της 13ης Απριλίου 2022, που εγκρίθηκε από την Ιταλική Βουλή, εξασφαλίζοντας την καθολική υποστήριξη των πέντε σημαντικότερων πολιτικών κομμάτων της χώρας (PD, LEGA, FI, FdL και M5S) και τάσσεται υπέρ της υλοποίησης του αγωγού EastMed.
Ο ρόλος που διεκδικεί ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και στη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας του φυσικού αερίου στον ευρωπαϊκό Νότο, αναγνωρίστηκε και από την ΕΕ, με τη συμπερίληψή του στον κατάλογο Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs), επιλογή που επιβεβαιώθηκε, εκ νέου, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Φεβρουάριο 2022).
Επιπροσθέτως, αποτελεί επί του παρόντος το κατ’ εξοχήν έργο διαφοροποίησης και αξιοποίησης κοιτασμάτων σε εγγύτητα προς την ευρωπαϊκή αγορά με δυνατότητες μεταφοράς φ.α. στην Ιταλία 10 δισ. κ.μ. και σε μεταγενέστερη φάση μέχρι και 20 δισ. κ.μ. Όσον αφορά τη συμβατότητα του EastMed με τις δεσμεύσεις για ενεργειακή μετάβαση, η υποδομή προτείνεται να αξιοποιηθεί ως συνδετικός κρίκος μεταξύ υφιστάμενων και μελλοντικών ενεργειακών πηγών της περιοχής και όλων των ενδιαφερόμενων αγορών, με την επισήμανση προδιαγραφών και για μεταφορά υδρογόνου ("hydrogen-ready").
Εν αναμονή τελικών αποτελεσμάτων μελέτης βιωσιμότητας του αγωγού από την ΕΕ, που αναμένεται ολοκληρωθεί έως το τέλος 2022, συζητήσεις, για το εν λόγω ενεργειακό project, στην κρίσιμη και για την Ελλάδα γεωπολιτική σκακιέρα της ΝΑ Μεσογείου, αναμένεται ενταθούν.
