Στα εγκαίνια της έκθεσης «Ποσειδώνια 2022», παραβρέθηκε και μίλησε χθες το βράδυ o Πρωθυπουργός. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αφού δήλωσε «παρών» στην γιορτή της ναυτιλίας, αναφέρθηκε στις αποφάσεις που έλαβε πριν από λίγες μέρες στις Βρυξέλλες, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να μειώθούν κατά περίπου 90% οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, ως μία ακόμη απάντηση στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Είναι κάτι το οποίο θα πλήξει σημαντικά τη ρωσική οικονομία, στρέφει όμως ταυτόχρονα και την Ευρώπη ακόμα περισσότερο προς τις αγορές της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και της Αμερικής. Και μαζί της -παρά τις προσωρινές δυσκολίες- ανοίγει νέα λιμάνια και νέους προορισμούς που μπορούν να κατακτηθούν από την ελληνική ναυτιλία, τόνισε ο πρωθυπουργός.
Με άλλα λόγια, συνέχισε, και η συγκυρία και η νομιμότητα ζητούν και από τη ναυτιλία να συμμεριστεί την ανάγκη να επιστρέψει η σταθερότητα και η γεωπολιτική ισορροπία στην υφήλιο. Αυτός ο πόλεμος πρέπει να τελειώσει. Και μαζί του να αποτραπεί το μοντέλο, αυτό το καταστροφικό μοντέλο, των αυταρχικών ηγετών οι οποίοι με οποιοδήποτε τίμημα και με οποιοδήποτε πρόσχημα θα καταπατούν τα σύνορα των γειτόνων τους. Πρόκειται για ένα καθήκον της διεθνούς κοινότητας αλλά και όλου του πολιτισμένου κόσμου. Με κόστος προσωρινό, σήμερα, αλλά με μεγάλο κέρδος αύριο.
Για το Φυσικό Αέριο
Γιατί την ίδια στιγμή καθίσταται κομβική και η σημασία της θάλασσας για τη διακίνηση φυσικού αερίου. Είναι μια επιλογή που δεν εξασφαλίζει μόνο ενεργειακή ασφάλεια από τους ρωσικούς εκβιασμούς, αλλά γίνεται και μία ασπίδα στις παράλογες αυξήσεις των τιμών που εκτροχιάζουν ήδη κρατικούς αλλά και οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για ένα πεδίο που δηλώνει την κοινωνική διάσταση της ναυτιλιακής δράσης, αλλά και μια καινούργια πρόκληση για τα ελληνόκτητα πλοία μεταφοράς LNG.
Οι κινήσεις της Ελλάδος προς την ενεργειακή της αυτάρκεια, υπήρξαν και είναι ταχύτατες. Προ μηνός βρεθήκαμε στην Αλεξανδρούπολη, μαζί με φίλους Βαλκάνιους ηγέτες αλλά και τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στον σημαντικό τερματικό σταθμό αποθήκευσης και επαναεριοποίησης ο οποίος θα λειτουργήσει τον επόμενο χρόνο.
Όπως ξέρετε αυξάνουμε σημαντικά την χωρητικότητα των εγκαταστάσεων της Ρεβυθούσας, θα μπορούν να υποδέχονται περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο. Ενώ επιταχύνουμε και την ανάπτυξη αγωγών οι οποίοι θα μας διασυνδέσουν με τα Βαλκάνια, αλλά και την ανάπτυξη ηλεκτρικών δικτύων που θα μας ενώσουν με την Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική.
Η πατρίδα μας γίνεται, έτσι, μία ενεργειακή πύλη προς ολόκληρη την Ευρώπη και σίγουρα ένας κρίσιμος κόμβος για όλη την νοτιοανατολική Μεσόγειο, με σταθερούς πυλώνες της τα «ξύλινα τείχη» του Θεμιστοκλή. Σήμερα βέβαια κυβερνώνται από σύγχρονες γέφυρες και ηλεκτρονικά πιλοτήρια, τα οποία ενσωματώνουν διαρκώς τις νέες καινοτομίες που κάνουν τη ναυτιλία ακόμα πιο παραγωγική.
Όμως, αυτά τα «ξύλινα τείχη» δεν έπαψαν ποτέ να υπηρετούν μία πολύπλευρη αποστολή, παράγοντας πλούτο στους πρωταγωνιστές τους, παρέχοντας ελεύθερο εμπόριο σε όλο τον κόσμο. Ναι, πρέπει να υπενθυμίζουμε -έχετε δίκιο, κα Πρόεδρε- ότι το 90% του παγκόσμιου εμπορίου μετακινείται δια της θαλάσσιας οδού. Και βέβαια η ναυτιλία προσφέρει, όπως είπα ήδη, σημαντική ευημερία στον τόπο μας μέσω της συνεισφορά της στο ΑΕΠ μας αλλά και μέσω της δημιουργίας καλοπληρωμένων θέσεων απασχόλησης.
Ενεργειακά ουδέτερη ναυτιλία
Κυρίες και κύριοι, το στοίχημα των καιρών είναι διπλό και πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάματα, ορθόπλωρα, όπως έλεγαν και οι καπετάνιοι μας. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε στο προσκήνιο με ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα το ζήτημα της πράσινης μετάβασης, το οποίο δεν έχει πια μόνο περιβαλλοντική διάσταση, αλλά αποκτά μια βαθιά γεωπολιτική διάσταση που συνδέεται άμεσα με την ενεργειακή μας αυτάρκεια.
Σήμερα το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τα χημικά προϊόντα, αντιστοιχούν στο 1/3 των θαλασσίων μεταφορών. Όμως ξέρουμε ότι στο βάθος του χρόνου η σημασία τους για τις εθνικές οικονομίες θα υποχωρεί και θα αποτελούν, σταδιακά, φορτίο με λιγότερο ενδιαφέρον για τα ποντοπόρα πλοία.
Είναι βέβαιο, συνεπώς, ότι σύντομα θα αναδειχθούν και νέοι εμπορικοί δρόμοι αλλά και διαφορετικές ανάγκες για νέα σκάφη. Σήμερα τα δεξαμενόπλοια μπορούν να μεταφέρουν αέριο, πετρέλαιο, τα πλοία ξηρού φορτίου να μεταφέρουν λιθάνθρακα. Αύριο όμως στις δεξαμενές και στα αμπάρια των πλοίων μπορεί να υπάρχει υδρογόνο και αμμωνία. Ακόμα και διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο μπορεί να μεταφέρεται προς αποθήκευση σε άλλες τοποθεσίες. Να υπάρχουν περισσότερα ηλιακά πάνελ, περισσότεροι στρόβιλοι ανεμογεννητριών. Θα αυξηθεί το εμπόριο κρίσιμων μετάλλων, όπως ο χαλκός, το κοβάλτιο, το νικέλιο, το λίθιο.
Με άλλα λόγια, το παγκόσμιο εμπόριο αγαθών μεταβάλλεται, επιβάλλοντας έναν συνολικό αναπροσανατολισμό και της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Και οι πρώτοι οι οποίοι θα το αντιληφθούν θα είναι και οι κερδισμένοι. Όπως εξάλλου συνέβη και άλλοτε, τον 19ο αιώνα, όταν οι Έλληνες εφοπλιστές εκμεταλλεύτηκαν την τεχνολογική επανάσταση της μετάβασης από το ιστίο στον ατμό.
Σήμερα, λοιπόν, καλούμαστε να πορευτούμε τον αντίστροφο δρόμο. Να επιστρέψουμε σε μια ναυτιλία η οποία σταδιακά θα γίνεται ενεργειακά ουδέτερη. Και εδώ θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: ναι, έχει σημειωθεί πρόοδος, ο κλάδος της ναυτιλίας αντιπροσωπεύει όμως το 2,5% των συνολικών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Ένα μέγεθος όχι τόσο μεγάλο σε σχέση με άλλους κλάδους, αλλά σίγουρα αρκετά μεγάλο για να αγνοηθεί. Και εξόχως σημαντικό για να αποδείξει τη δυναμική σας να συμβάλλετε και εσείς στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Ένας πιο «πράσινος» στόλος, εξάλλου, δεν αφορά μόνο την προστασία του περιβάλλοντος, αποτελεί και μια σημαντική επενδυτική ευκαιρία για τις επιχειρήσεις σας. Και νομίζω ότι είναι η ιδανική στιγμή όλοι να βάλουμε πλάτη στην εθνική επιδίωξη για τους ευρωπαϊκούς στόχους του «Fit for 55», της μείωσης, δηλαδή, κατά 55% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ως το 2030, σε σχέση με το 1990.
Όπως γνωρίζετε η Ευρώπη είναι πρωταγωνιστής σε αυτή την παγκόσμια προσπάθεια. Κάτι το οποίο, ασφαλώς, συναρτάται και με την σταδιακή απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Και ξέρω πολύ καλά, έχοντας συνομιλήσει με πολλούς από σας, ότι ο ελληνικός εφοπλισμός κινητοποιείται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτή η προσπάθεια πρέπει να επιταχυνθεί και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα να κατακτηθεί.
Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, δεν υπάρχει μία λύση απανθρακοποίησης που αφορά την ναυτιλία. Η συνολική προσπάθεια θα πρέπει να συμπεριλάβει την σύζευξη πολλών διαφορετικών τεχνολογικών λύσεων. Και θα υπάρξουν εμπόδια σε αυτή την πορεία. Για την υπέρβασή τους, ωστόσο, έχω δώσει αγώνες και αυτό πιστεύω ότι η ελληνική ναυτιλία το γνωρίζει καλά. Όχι μόνο εδώ, αλλά και στις Βρυξέλλες.
Στην επιστολή μου, μάλιστα, προς την ίδια την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την Ursula von der Leyen, την κάλεσα η ναυτιλία να αποτελέσει ευρωπαϊκή προτεραιότητα, με μια σειρά από προτάσεις.
Πρώτον, όπως είπε και η κα Επίτροπος, να ενταθεί η έρευνα και η ανάπτυξη τεχνολογιών γύρω από τα εναλλακτικά καύσιμα. Να είναι ασφαλή για τα πλοία αλλά να είναι και βιώσιμα για την οικονομία.
Δεύτερον, να αναθεωρηθεί η ευρωπαϊκή νομοθεσία ώστε να διασφαλίζονται πραγματικά ίσοι όροι ανταγωνισμού στις μεταφορές.
Τρίτον, να κατανέμονται δίκαια μεταξύ των κρατών-μελών τα έσοδα από το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών, ειδικά στο θαλάσσιο εμπόριο.
Και τέταρτον να ισχύσει ο μηχανισμός της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», με υπεύθυνο τον χειριστή και όχι τον ιδιοκτήτη του πλοίου. Είναι μια θέση που συμμερίζεται πλήρως και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Πρόκειται, λοιπόν, για μια ιστορική πρόκληση για την ελληνική ναυτιλία που απαιτεί ένα κοινό μέτωπο. Οι δράσεις της ναυτιλίας για την καινοτομία να συνδυαστούν και με την έρευνα και με τη δουλειά που γίνεται στο επίπεδο του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας (ΙΜΟ). Οι παραγωγοί ενέργειας και καυσίμων και οι κατασκευαστές μηχανών να συνεργαστούν με τη ναυτιλία και να εφαρμόσουν πρωτοπόρες μεθόδους και οι πολιτικοί θεσμοί, σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να διευκολύνουν τον συντονισμό όλων αυτών των δυνάμεων.
Για να μιλήσω ξανά στη γλώσσα σας, μπορούμε να κινηθούμε πρόσω ολοταχώς για την «πράσινη» ναυτιλία και πρέπει ως παγκόσμιοι πρωταγωνιστές, ως Ελλάδα, να είμαστε πρωταγωνιστές και όχι ουραγοί σε αυτή την προσπάθεια. Και μιλώ για πρωτοβουλίες που υπερβαίνουν το μέγεθος της χώρας μας, αντανακλούν ωστόσο την επιρροή που έχουμε στα παγκόσμια ναυτιλιακά πράγματα και, κυρίως, ευθυγραμμίζονται με το μέλλον.
Ναι, θα ήταν ίσως εύκολο να τηρήσουμε στάση αναμονής και να αφήσουμε μεγαλύτερες χώρες, οι οποίες ρυπαίνουν πολύ περισσότερο, να κινηθούν πρώτες. Είμαστε, όμως, κομβικός παίκτης στη ναυτιλία και επιβάλλεται να αναλάβουμε πρωτοβουλίες και να συνδράμουμε κι εμείς στο να γραφτούν οι κανόνες της επόμενης μέρας, παρά να τους γράψουν κάποιοι άλλοι για εμάς.
Και τώρα είναι η ώρα και για την ακτοπλοΐα να κάνει ένα μεγάλο βήμα, γιατί η «πράσινη» ακτοπλοΐα δεν θα αναδείξει μόνο στους επισκέπτες ένα νέο μοντέλο γνωριμίας με την Ελλάδα, αλλά θα προστατεύσει τελικά και την θάλασσά μας και τον αέρα μας.
Και ακριβώς για όλα τα παραπάνω είμαι έτοιμος, σε συνεργασία μαζί σας, να προτείνω στη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα ο Πειραιάς να φιλοξενήσει ένα πραγματικό Centre of Excellence for carbon neutral maritime technologies (πρότυπο κέντρο ναυτιλιακών τεχνολογιών για ουδέτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα).
Η χώρα μου γνωρίζει καλά πόσο βοήθησε ο κλάδος και η ελληνόκτητη ναυτιλία στην διακίνηση της παγκόσμιας αλυσίδας τροφοδοσίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους ναυτικούς μας.
Αναγνωρίζει, επίσης, τον ρόλο που αναλαμβάνει σήμερα απέναντι στην ενεργειακή αναταραχή. Είναι έτοιμη, λοιπόν, να γίνει ο φορέας της νέας εποχής της.
Το ενδιαφέρον μας άλλωστε καταγράφεται και στις εθνικές πολιτικές μας σε όλα τα πεδία: από τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου που έχει ήδη αναστρέψει τη μείωση του νηολογίου μέχρι την καθιέρωση διεθνών συμβάσεων εργασίας των πληρωμάτων. Και από την αναμόρφωση του φορολογικού καθεστώτος για τους αλλοδαπούς ναυτικούς μέχρι τον καινούριο Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου που άλλαξε, επιτέλους, ύστερα από 64 χρόνια.
Γνωρίζετε επίσης ότι ήδη ψηφιοποιούνται και απλοποιούνται οι διαδικασίες νηολόγησης, με αποτέλεσμα πέρυσι οι σχετικές αιτήσεις -όπως με πληροφόρησε το Υπουργείο- να είναι 61% περισσότερες από ό,τι ήταν το 2020.
Σχέδιο αναβάθμισης της δημόσιας ναυτικής εκπαίδευσης
Και ως τα τέλη αυτής της χρονιάς θα είναι έτοιμο ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αναβάθμισης της δημόσιας ναυτικής εκπαίδευσης για την προσέλκυση και άλλων νέων στην θάλασσα. Μια εθνική προτεραιότητα για την ναυτιλία μας, για να κρατήσουμε ζωντανή την ελληνική ναυτοσύνη και στις επόμενες γενιές.
Ναυπηγοεπισκευαστικός κλάδος
Σε ένα παράλληλο μέτωπο, στον τόπο μας αναβιώνει και ο ναυπηγοεπισκευαστικός κλάδος. Είναι ο δίδυμος αδελφός της γαλανόλευκης ναυτιλίας. Το Νεώριο της Σύρου, το οποίο είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ πριν από λίγους μήνες, ξαναγίνεται ένας «πνεύμονας» απασχόλησης και «ατμομηχανή» ευημερίας για το νησί. Ξέρω ότι πολλοί από σας το έχετε επιλέξει και είστε πολύ ικανοποιημένοι από τις εργασίες που γίνονται εκεί.
Τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά χαράζουν νέα ρότα, καθώς το Συμβούλιο Επικρατείας έλυσε και το τελευταίο σημαντικό εκκρεμές ζήτημα. Και στον ίδιο δρόμο πιστεύω ότι θα βαδίσουν επιτέλους και τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, με ένα ειδικό σχέδιο εξυγίανσης το οποίο θα έρθει σύντομα στην Βουλή.
Ενοποιούνται έτσι οι πολλαπλοί εθνικοί μας στόχοι. Είναι αναπτυξιακοί, γιατί σε αυτή την προσπάθεια κινητοποιούνται μεγάλες ξένες εταιρείες, όπως η Onex, η ιταλική Fincantieri. Είναι, επίσης, κοινωνικοί γιατί με αυτόν τον τρόπο συντηρούμε χιλιάδες θέσεις εργασίας και δημιουργούμε και πολλές νέες. Είναι φυσικά και αμυντικοί, με αναγεννημένα ναυπηγεία τα οποία είναι σε θέση να εκτελούν σημαντικά έργα του Πολεμικού Ναυτικού, χωρίς όμως να είναι πλήρως εξαρτημένα από αυτό. Και βέβαια είναι και στόχοι οικολογικοί, διότι εκεί αύριο μπορούν να γίνονται πράσινες κατασκευές, όπως παραδείγματος χάρη αυτές που απαιτούνται για να τοποθετηθούν πλωτές ανεμογεννήτριες.
Σας ζητώ, λοιπόν, να εμπιστευτείτε κι εσείς όχι μόνο τους Έλληνες καπετάνιους και μηχανικούς στα πλοία σας, αλλά και τους άξιους ναυπηγούς και τεχνικούς του τόπου μας και μαζί τους την συνολική αντίληψη για την ναυτιλία του μέλλοντος που θέλησα σήμερα συνοπτικά να σας περιγράψω.
