Ο κόσμος υφίσταται σήμερα μια σημαντική αλλαγή στην παραγωγή και την κατανάλωση ενέργειας. Καθώς απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα και στρέφεται προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δεν αναδιοργανώνει μόνο την ενεργειακή υποδομή, αλλά αναδιανέμει επίσης την εξουσία, τον πλούτο, τον κίνδυνο, την ευπάθεια και την ανθεκτικότητα. Αυτή η ενεργειακή μετάβαση παρουσιάζει μια σειρά από ηθικά διλήμματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν αν ο κόσμος θέλει να δημιουργήσει ένα βιώσιμο μέλλον για το παρόν αλλά και τις μελλοντικές γενιές.
Η ενεργειακή μετάβαση έχει ιδιαίτερη σημασία επειδή έχει εκτεταμένες συνέπειες για την κοινωνία στο σύνολό της. Ο τρόπος με τον οποίο παράγεται και καταναλώνεται ενέργεια επηρεάζει το περιβάλλον, την οικονομία, την υγεία, την ασφάλεια, τον πολιτισμό και την πολιτική.
Με τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική, η ηλιακή, η υδροηλεκτρική ή η γεωθερμική ενέργεια, αντί να βασιζόμαστε σε μη ανανεώσιμες πηγές, όπως ο άνθρακας ή προϊόντα με βάση το πετρέλαιο, όπως η βενζίνη ή το πετρέλαιο κίνησης, μπορούμε να μειώσουμε το αποτύπωμα άνθρακα και να μετριάσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Ωστόσο, η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογία για να καταστεί εφικτή σε μεγάλη κλίμακα. Επιπλέον, εγείρει σύνθετα ηθικά διλήμματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν αν θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι η μετάβαση θα είναι ισότιμη και δίκαιη.
Η ηθική της ενεργειακής μετάβασης είναι σύνθετη και πολύπλευρη.
Πρώτον η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να γίνει με δίκαιο τρόπο που να μην βλάπτει δυσανάλογα τις περιθωριοποιημένες κοινότητες.
Η κατασκευή ανεμογεννητριών ή ηλιακών συλλεκτών για παράδειγμα δεν πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα τον εκτοπισμό ή τη ζημία των αυτοχθόνων πληθυσμών ή των κοινοτήτων με χαμηλό εισόδημα.
Επίσης τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να χωροθετούνται σε περιοχές όπου θα έχουν ελάχιστες επιπτώσεις στα ενδιαιτήματα της άγριας ζωής.
Κατά τον παροπλισμό εργοστασίων ή ορυχείων ορυκτών καυσίμων, οι εταιρείες πρέπει να διασφαλίζουν ότι αφήνουν πίσω τους καθαρή γη για μελλοντική χρήση.
Η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει επίσης να γίνει με οικονομικά δίκαιο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων δεν θα μείνουν πίσω και θα έχουν πρόσβαση σε νέες ευκαιρίες απασχόλησης.
Οι κυβερνήσεις πρέπει να δημιουργήσουν πολιτικές που να δίνουν κίνητρα στις εταιρείες να επενδύουν σε προγράμματα κατάρτισης για τους εργαζόμενους που μεταβαίνουν από τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων.
Επίσης οι εταιρείες μπορούν να μετασχηματίσουν τις εγκαταστάσεις τους για την παραγωγή εξαρτημάτων για τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δημιουργώντας έτσι νέες θέσεις εργασίας.
Όσον αφορά τις κυβερνήσεις, αυτές θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν την έρευνα με στόχο την ανάπτυξη τεχνολογιών που θα επιτρέψουν καθαρότερες πρακτικές εξόρυξης με λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων.
Είναι επίσης πολλή σημαντική η ευθύνη ώστε να διασφαλιστεί ότι οι μελλοντικές γενιές θα έχουν πρόσβαση σε καθαρό αέρα, νερό και ένα υγιές περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναληφθεί δράση τώρα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα.
Η επένδυση σε περιουσιακά στοιχεία μετάβασης στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, μειώνοντας έτσι τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η εφαρμογή πολιτικών όπως οι φόροι στον άνθρακα συμβάλλει στην αποθάρρυνση μη βιώσιμων επιχειρηματικών πρακτικών, καθιστώντας τες πιο ακριβές.
Η επένδυση κεφαλαίων από τους φόρους άνθρακα στην έρευνα με στόχο την ανάπτυξη αποδοτικότερων τρόπων αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να συμβάλει στην επιτάχυνση των ρυθμών υιοθέτησης.
Μερίδιο ευθύνης έχουν και οι εταιρείες ενέργειας ώστε να ενεργούν ηθικά κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης. Αυτό περιλαμβάνει τη διαφάνεια σχετικά με τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, την επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες.
Οι εταιρείες, επιπλέον, θα πρέπει να αποκαλύπτουν πληροφορίες σχετικά με το αποτύπωμα άνθρακα τους, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να κάνουν ενημερωμένες επιλογές κατά την αγορά αγαθών.
Η επένδυση κεφαλαίων στην έρευνα με στόχο την ανάπτυξη καλύτερων τεχνολογιών αποθήκευσης μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της συνολικής απόδοσης, μειώνοντας παράλληλα την εξάρτηση από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες διασφαλίζει την αποδοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών, γεγονός που μειώνει τις συγκρούσεις κατά την υλοποίηση του έργου.
Όμως πώς μπορεί να προσεγγιστεί η ενεργειακή μετάβαση;
Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση αυτών των ηθικών διλημμάτων κατά τη διάρκεια της ενεργειακής μετάβασης, όπως η κοινωνική, η ατομική ή η εταιρική.
Η κοινωνική προσέγγιση επικεντρώνεται στη συστημική αλλαγή σε κοινωνικό επίπεδο. Περιλαμβάνει τη δημιουργία πολιτικών και κανονισμών που προωθούν την ισότητα και τη δικαιοσύνη κατά τη διαδικασία μετάβασης.
Για παράδειγμα οι κυβερνήσεις που εφαρμόζουν πράσινες πρωτοβουλίες, όπως η επιδότηση του κόστους αγοράς/εγκατάστασης ηλιακών συλλεκτών /ανεμογεννητριών, επίσης η ανάπτυξη συστημάτων δημόσιων μεταφορών που λειτουργούν με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή τη δημιουργία νόμων που απαιτούν από τις επιχειρήσεις να λειτουργούν με βιώσιμο τρόπο
Η ατομική προσέγγιση επικεντρώνεται σε ατομικές δράσεις που συμβάλλουν σε πιο ηθικές μεταβάσεις, όπως τη χρήση των δημόσιων μεταφορών αντί των προσωπικών οχημάτων, την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών/ανεμογεννητριών σε σπίτια, τη μείωση των συνολικών ποσοστών κατανάλωσης με την υιοθέτηση βιώσιμων καταναλωτικών συνηθειών
Τέλος η εταιρική προσέγγιση επικεντρώνεται στην εταιρική ευθύνη κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μετάβασης.
Για παράδειγμα οι εταιρείες που επενδύουν κεφάλαια στην έρευνα με στόχο την ανάπτυξη καλύτερων τεχνολογιών αποθήκευσης, τη χρήση πράσινων αλυσίδων εφοδιασμού που λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά την προμήθεια υλικών, την επαναχρησιμοποίηση εγκαταστάσεων που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως για την παραγωγή μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την κατασκευή εξαρτημάτων που απαιτούνται για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Τα ηθικά διλήμματα που θέτει η ενεργειακή μετάβαση είναι πολύπλοκα και πολύπλευρα, αλλά με μια ηθική προσέγγιση, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο μέλλον τόσο για εμάς όσο και για τις μελλοντικές γενιές.
