Επί το πλείστον οι μικρές επιχειρήσεις που σχετίζονται με την πράσινη επιχειρηματικότητα έχουν δημιουργηθεί την τελευταία 20ετία.
Η συγκεκριμένη παρατήρηση σχετίζεται με το γεγονός πως η όλη συζήτηση για την κλιματική αλλαγή και την πράσινη οικονομία, άρχισε να γίνεται εντονότερη την τελευταία 20ετία, γεγονός που σημαίνει πως οι περισσότερες από αυτές τις επιχειρήσεις, είτε ανέπτυξαν το επιχειρηματικό τους μοντέλο με βάση την πράσινη οικονομία, είτε λαμβάνοντας υπόψη τις προοπτικές που προκύπτουν σχετικά με την πράσινη επιχειρηματικότητα.
Αυτό προκύπτει από την μελέτη του Ινστιτούτου Μικρομεσαίων της ΓΣΕΒΕΕ με τίτλο: «Διερεύνηση αναδυόμενων τάσεων, πρακτικών και πολιτικών στο πεδίο της πράσινης οικονομίας» στην όποια περιλαμβάνεται και σχετική έρευνα.
Σύμφωνα με τα ευρήματα στη έρευνας, οι κλάδοι που ξεχωρίζουν στους συνεντευξιαζόμενους, είναι οι χρήστες που ανήκουν στην παροχή καταλυμάτων και στη μεταποίηση (αγροτικών και μη προϊόντων) και οι πάροχοι που αναπτύσσουν διάφορες τεχνολογίες που σχετίζονται με την πράσινη οικονομία.
Οι υπηρεσίες που ξεχωρίζουν σε συχνότητα μεταξύ των συνεντευξιαζόμενων, είναι η παροχή καταλύματος, η οικονομική έρευνα σχετικά με θέματα γύρω από το κλίμα και την πράσινη οικονομία και η διοργάνωση σεμιναρίων και εκπαιδεύσεων πολιτών και υπαλλήλων επιχειρήσεων σχετικά με ζητήματα που αφορούν στην πράσινη οικονομία.
Παρατηρώντας τις πρακτικές πράσινης επιχειρηματικότητας οι ομάδες που παρουσιάζουν τις περισσότερες αναφορές είναι εκείνες της κυκλικής οικονομίας και της εξοικονόμησης ενέργειας. Ως υποκατηγορία από αυτές τις δύο ομάδες ξεχωρίζει η ανακύκλωση η οποία αναφέρθηκε σε περισσότερες από τις μισές συνεντεύξεις. Άλλες ομάδες πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας που αναφέρθηκαν ήταν αυτές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των βιώσιμων υλικών και πρώτων υλών και του περιορισμού περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ακόμα, είναι αρκετά σημαντική η παρατήρηση πως οι περισσότερες αναφορές πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας σχετίζονται με τεχνικές ή τεχνολογίες μηδαμινού ή ελάχιστου κόστους. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις που παρουσιάζονται ως καλά παραδείγματα πράσινης επιχειρηματικότητας χρησιμοποιούν ουσιαστικά μικρής κλίμακας εφαρμογές οι οποίες έχουν αντιστοίχως και μικρής κλίμακας αντίκτυπο στον περιορισμό του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος.
Παρατηρώντας τα αποτελέσματα που αφορούν τις δομές που διευκολύνουν την ανάπτυξη, την προώθηση και την υιοθέτηση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας σε επίπεδο χρηματοδότησης, πληροφόρησης και τεχνικής βοήθειας, οι απαντήσεις μεταξύ των ομάδων συνεντευξιαζόμενων διαφέρουν. Αρχικά, πολλοί χρήστες σε επίπεδο χρηματοδότησης δεν αντιλαμβάνονται κάποια στήριξη από δομές. Μία μικρή μερίδα των χρηστών έχει λάβει χρηματοδοτική στήριξη για την υιοθέτηση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας από τις τράπεζες, ενώ μία άλλη μικρή μερίδα έχει λάβει χρηματοδοτική στήριξη από Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Από την άλλη πλευρά, οι μισοί πάροχοι τεχνολογιών/ πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας αναγνωρίζουν αρκετές δομές που τους έχουν προσφέρει χρηματοδοτική στήριξη, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συμφωνούν με την πλειοψηφία των χρηστών που αναφέρουν την μη ύπαρξη χρηματοδοτικών δομών διευκόλυνσης. Οι απαντήσεις των εμπειρογνωμόνων συνάδουν με αυτές των χρηστών αφού οι εμπειρογνώμονες αναγνωρίζουν είτε Ευρωπαϊκά Προγράμματα είτε απουσία δομών. Όσον αφορά στις δομές πληροφόρησης και τεχνικής υποστήριξης, οι απόψεις μεταξύ των τριών ομάδων συμπίπτουν αφού είτε όλοι (στην περίπτωση τεχνικής υποστήριξης), είτε σχεδόν όλοι (στην περίπτωση πληροφόρησης) αναφέρουν πως δεν υπάρχουν δομές διευκόλυνσης ανάπτυξης, προώθησης και υιοθέτησης πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας. Στην περίπτωση της πληροφόρησης εξαιρέσεις αποτέλεσαν οι αναφορές σε κανάλια του Δημόκριτου και σε αναπτυξιακές εταιρείες της εκάστοτε περιοχής.
Στην ερώτηση που σχετίζεται με τον τρόπο που βοηθά η υιοθέτηση και η ανάπτυξη πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας στην ανάπτυξη των μικρών επιχειρήσεων, η πλειονότητα των ερωτηθέντων αναφέρθηκε στην εξοικονόμηση πόρων και χρημάτων. Επίσης αξιοσημείωτες παρουσιάζονται και οι απαντήσεις που σχετίζονται με τον θετικό αντίκτυπο που έχει η επιχείρηση στην κοινωνία και η εισχώρηση σε νέες αγορές και σε δανειοδότηση. Τέλος, περισσότερες από μία αναφορές έγιναν στην ενίσχυση του πελατολογίου της επιχείρησης και στην εξαρχής δημιουργία της επιχείρησης στην βάση της πράσινης επιχειρηματικότητας.
Όσον αφορά στις προϋποθέσεις υιοθέτησης πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας, η πιο συχνή απάντηση που δόθηκε από τους συνεντευξιαζόμενους ήταν η ύπαρξη κουλτούρας σχετικά με την αναγκαιότητα της μετάβασης σε μία πράσινη οικονομία. Δεύτερη πιο συχνή απάντηση, ήταν η ύπαρξη ενός ελάχιστου κεφαλαίου το οποίο θα στηρίξει τις επενδύσεις πράσινης επιχειρηματικότητας. Οι δύο επόμενες απαντήσεις σε συχνότητα είναι παρεμφερείς των πρώτων δύο, αφού αναφέρονται στη θέληση από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στο να προχωρήσουν στη μετάβαση προς την πράσινη επιχειρηματικότητα και στην ανάγκη για ύπαρξη κινήτρων και ενισχύσεων από το κράτος. Επίσης σημαντικές απαντήσεις παρουσιάζονται σχετικά με την ύπαρξη ενημέρωσης, χρηματοδότησης, εκπαίδευσης προσωπικού και υπομονής και ρευστότητας για την μελλοντική ανταπόδοση των ωφελειών που προκύπτουν από την ανάπτυξη της πράσινης επιχειρηματικότητας. Τέλος, περισσότερες από μία φορά αναφέρθηκαν ως προϋποθέσεις η ύπαρξη κατάλληλης νομοθεσίας που θα υποχρεώνει και θα πιστοποιεί την πράσινη επιχειρηματικότητα, η ύπαρξη μίας καινοτόμου και ριζοσπαστικής διοίκησης η οποία θα μπορεί να δει τις αλλαγές που έρχονται και να παίρνει τα ανάλογα ρίσκα και η ύπαρξη εύκολης πρόσβασης σε χρηματοδοτικά εργαλεία μέσω πολλαπλασιασμού αυτών και απλοποίησης των διαδικασιών τους.
Σε επίπεδο εμποδίων, ένα μεγάλο ποσοστό συνεντευξιαζόμενων απάντησαν αρνητικά. Οι αρνητικές απαντήσεις ήρθαν όμως κυρίως από τους χρήστες οι οποίοι είναι η πλειοψηφία του δείγματος. Οι τρεις πιο δημοφιλείς απαντήσεις που αναγνωρίζουν εμπόδια αφορούσαν στην έλλειψη χρηματοδότησης και στην περιορισμένη πρόσβαση σε δανεισμό, στην αυξημένη γραφειοκρατία σε επίπεδο αιτήσεων προγραμμάτων και στην έλλειψη τεχνικών γνώσεων προσωπικού σε ζητήματα που αφορούν την πράσινη επιχειρηματικότητα (αιτήσεις προγραμμάτων, τεχνολογία, εφαρμογές, κ.α.). Χαρακτηριστικές ήταν οι αναφορές στην περίπτωση της έλλειψη χρηματοδότησης και δανεισμού, όπου σχολιάστηκε η προϋπόθεση για την ύπαρξη ενός ήδη διαθέσιμου κεφαλαίου από την πλευρά της επιχείρησης έτσι ώστε να μπορεί να γίνει λήψη χρηματοδότησης ή δανείου. Συνεντευξιαζόμενος δήλωσε πως δεν κρίθηκε επιλέξιμος για να λάβει προκαταβολή χρηματοδοτικού προγράμματος επειδή δεν είχε τις κατάλληλες εγγυητικές για τις οποίες οι τράπεζες ζητούσαν εξασφάλιση (cash collateral) 100%. Σε ένα άλλο παράδειγμα, η επιχείρηση είχε υλοποιήσει το 60% του προγράμματος και δεν έλαβε τα χρήματα για το υπόλοιπο 40%.
Σε επίπεδο προβλημάτων από την υιοθέτηση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας, οι απαντήσεις ήταν ως επί το πλείστον αρνητικές. Οι θετικές απαντήσεις αφορούσαν κυρίως σε αυξημένα κόστη που προκύπτουν λόγω της διαδικασίας μετάβασης στο μοντέλο πράσινης επιχειρηματικότητας. Πάνω από μία φορά αναφέρθηκε και η μη ύπαρξη ώριμων τεχνολογικών λύσεων στην αγορά, η οποία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στην μετάβαση στο μοντέλο πράσινης επιχειρηματικότητας.
Παρατηρώντας τις απαντήσεις των συνεντευξιαζόμενων σχετικά με την αποτελεσματικότερη προώθηση και υιοθέτηση της πράσινης επιχειρηματικότητας, τα κίνητρα που αφορούν σε οικονομικούς όρους και όρους ανταγωνισμού ξεχωρίζουν σε αναφορές, τόσο των χρηστών όσο και των παρόχων. Αρκετές είναι και οι αναφορές στην ανάγκη για προβολή και διάδοση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας, την ανάπτυξη κουλτούρας σχετικά με την πράσινη οικονομία και την εκπαίδευση σχετικά με την πράσινη οικονομία σε όλα τα ηλικιακά επίπεδα. Τέλος, αναφορές γίνονται και στην ανάγκη για περισσότερη χρηματοδότηση και ρευστότητα στους χρήστες πράσινων τεχνολογιών/πρακτικών.
Σχετικά με τη μέχρι στιγμής συμβολή της υιοθέτησης και ανάπτυξης πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας στην μεγέθυνση του εκάστοτε κλάδου και της Ελληνικής οικονομίας συνολικά, η πλειοψηφία των απαντήσεων ήταν θετική, ενώ περίπου το 1/3 των ερωτηθέντων απάντησε αρνητικά. Οι συνεντευξιαζόμενοι που απάντησαν αρνητικά ανέφεραν, πως δεν υπάρχει σωστή κατεύθυνση από την πολιτεία, δεν είναι επιτυχημένη η μέχρι στιγμής προώθηση, πως δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένοι οι ενεργειακοί πάροχοι της χώρας, πως δεν είναι επαρκής η ενημέρωση και τέλος πως υπάρχει έλλειψη κουλτούρας συνολικά από την κοινωνία, τις επιχειρήσεις, τους καταναλωτές, αλλά και το κράτος.
Στην ερώτηση για την περαιτέρω προώθηση του εκάστοτε κλάδου και της Ελληνικής οικονομίας μέσα από πρακτικές πράσινης επιχειρηματικότητας όλοι οι συνεντευξιαζόμενοι απάντησαν θετικά.
Τέλος, στην ερώτηση που αφορούσε στα μέτρα προώθησης ανάπτυξης και υιοθέτησης πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας, ξεχωρίζουν ο κεντρικός σχεδιασμός με συγκεκριμένες δράσεις και χαρακτηριστικά και η παροχή επιδοτήσεων. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, σημαντική συχνότητα παρουσιάζουν και αναφορές στην δημιουργία κινήτρων από το κράτος, στην παροχή επιχορηγήσεων για την ανάπτυξη ΠΠΕ, στην παροχή φοροελαφρύνσεων και πιστοποιήσεων οι οποίες και πάλι θα επηρεάζουν θετικά την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων που υιοθετούν ή αναπτύσσουν ΠΠΕ. Τέλος, πάνω από μία φορά έγιναν αναφορές και στην παροχή εγγυήσεων και χρηματοδοτήσεων από το κράτος για την ανάπτυξη πράσινης επιχειρηματικότητας (σύνδεση με τραπεζικό δανεισμό), στην εκπαίδευση ανηλίκων και ενηλίκων σε θέματα πράσινης επιχειρηματικότητας, στην ενημέρωση επιχειρήσεων για τις δυνατότητες ανάπτυξης ΠΠΕ μέσω φορέων και περιφέρειας και στην χρηματοδότηση σεμιναρίων για εκπαιδεύσεις στελεχών σχετικά με την πράσινη οικονομία αλλά και ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα που σχετίζονται με αυτή.
Η μελέτη
Στην μελέτη παρουσιάζονται αναλυτικά:
- Επισκόπηση αναδυόμενων τάσεων και πρακτικών στο πεδίο της πράσινης οικονομίας.
- Καλές πρακτικές πράσινης επιχειρηματικότητας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
- Διερεύνηση πολιτικών ενίσχυσης της πράσινης οικονομίας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, όπου περιλαμβάνονται πιστοποιητικά περιβαλλοντική διαχείρισης, φοροαπαλλαγές, πράσινοι φόροι, κρατικές επιχορηγήσεις, έργα που χρηματοδοτούνται από εθνικού, ευρωπαϊκούς ή διεθνείς πόρους, κ.α.
- Διαμόρφωση προτάσεων πολιτικής για τις μικρές ελληνικές επιχειρήσεις στην βάση των ευρημάτων της ποιοτικής έρευνας αλλά και της βιβλιογραφίας.
Ειδικότερα παρατηρούνται συγκεκριμένες ανάγκες για τις ελληνικές ΜμΕ σχετικά με την υιοθέτηση και ανάπτυξη πράσινης επιχειρηματικότητας και την μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία που μπορούν να αποτυπωθούν σε τέσσερις κατηγορίες: Γνώση, Διασύνδεση, Κεφάλαιο και Θεσμικό πλαίσιο. Στην βάση των συγκεκριμένων αναγκών οι προτάσεις χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες παρεμβάσεων που αφορούν: Την ανάπτυξη υποδομών στήριξης, την ανάπτυξη θεσμικού και νομικού πλαισίου και την παροχή οικονομικής στήριξης.
