Πόση έκταση χρειάζονται οι νέες εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας, ώστε να επιτευχθεί η μετάβαση σε ηλεκτροπαραγωγή 100% από ΑΠΕ, χωρίς επιπτώσεις στα ευαίσθητα οικοσυστήματα; Ποιο είναι το βέλτιστο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το 2035 και ποιο θα είναι το επενδυτικό κόστος για τις απαραίτητες εγκαταστάσεις; Πόση έκταση είναι διαθέσιμη για την ανέγερση αιολικών, σε διαφορετικά σενάρια χωρικών περιορισμών για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας;
Καθώς ο πλανήτης πλησιάζει ταχύτατα προς το όριο υπερθέρμανσης κατά 1,5οC, η ανάγκη σταδιακής κατάργησης όλων των ορυκτών καυσίμων και η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθίστανται ζωτικά επείγουσες προτεραιότητες. Πρόκειται για μια πραγματικότητα την οποία οι πολιτικές ηγεσίες φαίνεται τώρα μόλις να συνειδητοποιούν. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη αισθητές και επιδεινώνονται ταχύτατα σε ένταση και κόστος, μια πραγματικότητα που αναγκάζει τώρα την Ευρώπη να επιταχύνει την ανάπτυξη του απαραίτητου δυναμικού σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το γεγονός ότι η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα μηδενικών εκπομπών πρέπει να συμβεί σε λιγότερο από 15 χρόνια είναι ενδεικτικό του χρόνου που έχει σπαταληθεί σε μια μακρά, βαθιά και δαπανηρή εξάρτηση από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το ορυκτό αέριο.
Με προσεκτικό χωρικό σχεδιασμό, ξεκάθαρους κανόνες και απαραίτητους περιορισμούς για την προστασία της βιοποικιλότητας, η Ελλάδα μπορεί να επιτύχει σημαντική πρόοδο προς την κλιματική ουδετερότητα μέσα από ένα σύστημα ηλεκτροπαραγωγής που θα βασίζεται κατά 100% στις ΑΠΕ. Αυτό αποδεικνύεται από τα αποτελέσματα του έργου «Wind and Biodiversity Atlas» που αποτελεί πρωτοβουλία και κοινή εργασία επιστημονικών ομάδων από το Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης του ΕΜΠ, το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και του WWF Ελλάς. Στόχος της προσπάθειας είναι η τεκμηριωμένη υποστήριξη του δημόσιου διαλόγου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και συγκεκριμένα για τον οικολογικά αβλαβή χωρικό σχεδιασμό της αιολικής ενέργειας, με δεδομένα που δυστυχώς στην Ελλάδα λείπουν, δυσχεραίνοντας την αποτελεσματική συμβολή του κοινού και τη δημόσια συμμετοχή στη διαδικασία λήψης των κρίσιμων αποφάσεων για την ενεργειακή μετάβαση.
Στο πλαίσιο του Wind and Biodiversity Atlas (Άτλας για την αιολική ενέργεια και τη βιοποικιλότητα) αναπτύχθηκαν και συνδυάστηκαν δυο ενεργειακά, έξι χωρικά, και τρία ανεμολογικά σενάρια. Στη συνέχεια, υπολογίστηκε η έκταση που είναι απαραίτητη για την εγκατάσταση των απαραίτητων νέων αιολικών, και αποτυπώθηκαν χαρτογραφικά διαφορετικά σενάρια χωρικών αποκλεισμών με βάση κριτήρια βιοποικιλότητας, ώστε να υπολογιστεί η συνολική έκταση που απομένει κατ’ αρχήν διαθέσιμη για εγκατάσταση αιολικών. Σενάρια χωρικής οργάνωσης της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας δεν επιχειρήθηκαν στο πλαίσιο αυτό, λόγω της έλλειψης του απαραίτητου και νομικά υποχρεωτικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των σεναρίων, για να επιτευχθεί η μετάβαση της Ελλάδας σε ηλεκτροπαραγωγή που θα προέρχεται κατά 100% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χρειάζεται η εγκατάσταση 15,3GW (σενάριο ισχυρής ανάπτυξης χερσαίων αιολικών) ή 10,6GW (σενάριο μειωμένης ανάπτυξης χερσαίων αιολικών). Κανένα από τα δύο ενεργειακά σενάρια δεν είναι επιτεύξιμο σε καθεστώς πολύ αυξημένων εκ των προτέρων αποκλεισμών (no-go areas) σε περιοχές με ισχυρούς ανέμους (≥7,5 m/s), ενώ σε περιοχές με ανέμους ≥6 m/s το σενάριο των 15,3GW χερσαίων αιολικών είναι οριακά επιτεύξιμο και το σενάριο των 10,6GW είναι σαφώς εφικτό. Σε περιοχές με χαμηλότερο αιολικό δυναμικό (≥5 m/s) είναι εφικτή η μετάβαση σε ένα σύστημα ΑΠΕ με συμμετοχή είτε 15,3 είτε 10,6GW χερσαίων αιολικών.
Πρέπει να τονιστεί ότι η ανάλυση αυτή δεν αποτελεί εργαλείο επιλογής συγκεκριμένων θέσεων και δεν αποτυπώνει συγκεκριμένα έργα σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά προσφέρει μια «μεγάλη εικόνα» επιλογών χωρικής οργάνωσης. Κάθε έργο πρέπει να υποβληθεί κατά περίπτωση και κατά θέση με κατάλληλη εκτίμηση επιπτώσεων, σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές αποφυγής πιθανής αρνητικής επίδρασης στα ευαίσθητα οικοσυστήματα και στα είδη χλωρίδας και πανίδας.
Δηλώσεις
Χάρης Δούκας, Καθηγητής, Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, ΕΜΠ: «Η μελέτη μας στοχεύει να φωτίσει με νέα στοιχεία την προσπάθεια μετάβασης στο νέο, αποκεντρωμένο ενεργειακό μοντέλο, που βασίζεται στην καθαρή ενέργεια. Η ανάλυση επικεντρώνεται σε δύο βασικά ερωτήματα: Πόση έκταση παραμένει διαθέσιμη για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας υπό διαφορετικά σενάρια χωρικών περιορισμών, με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον και στην βιοποικιλότητα, και ποιο το κόστος σε κάθε περίπτωση. Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν πως η ενεργειακή μετάβαση της χώρας μπορεί να επιτευχθεί με τους καλύτερους δυνατούς όρους για την προστασία των ευαίσθητων ειδών και οικοσυστημάτων, σε ένα πλαίσιο ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχή».
Θεοδότα Νάντσου, Επικεφαλής πολιτικής, WWF Ελλάς: «Τα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την κατάσταση του πλανήτη είναι σαφή: δεν υπάρχει πλέον κανένα περιθώριο για επιπλέον εξόρυξη και καύση πετρελαίου, αερίου και άνθρακα. Τα ορυκτά καύσιμα ανήκουν στο παρελθόν. Η στροφή σε ένα ενεργειακό μοντέλο που θα βασίζεται εξ ολοκλήρου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι ζήτημα επιβίωσης και διατήρησης της ζωής όπως την ξέρουμε. Καθώς όμως οι ΑΠΕ καλούνται να προσφέρουν λύση σε μια περιβαλλοντική κρίση, η εγκατάστασή τους πρέπει να αποτελέσει υπόδειγμα περιβαλλοντικής εφαρμογής και αποφυγής επιπτώσεων στα οικοσυστήματα. Τα αποτελέσματα του Wind and Biodiversity Atlas προσφέρουν πολύτιμα δεδομένα στον δημόσιο διάλογο για τις ΑΠΕ, τα οποία είναι απαραίτητα στην κοινωνία, αλλά και στους φορείς λήψης αποφάσεων, ώστε να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον για την αποτελεσματική ενεργειακή μετάβαση και την προστασία του περιβάλλοντος».
Παναγιώτης Δημόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας, Εργαστήριο Βοτανικής, Πανεπιστήμιο Πατρών: «Για πρώτη φορά επιχειρήθηκε ο χωρικός προσδιορισμός των οικολογικά σημαντικών περιοχών της χώρας μας, εντός και εκτός του δικτύου προστατευόμενων περιοχών. Η παρούσα μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα βιοποικιλότητας για τους τύπους οικοτόπων και τα σημαντικά είδη χλωρίδας (σε ευρωπαϊκό επίπεδο - είδη του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΕ, ή/και είδη σε καθεστώς κινδύνου εξαφάνισης της IUCN). Τα δεδομένα αυτά συνδυάστηκαν με όλη τη διαθέσιμη πληροφορία άλλων χρήσεων και δραστηριοτήτων σε σχέση με την ανάπτυξη ΑΠΕ (Αιολικά Πάρκα). Πρόκειται για μια πρόδρομη, πιλοτική προσπάθεια στην κατεύθυνση ενός ολοκληρωμένου και βιώσιμου σχεδιασμού ανάπτυξης για τις ΑΠΕ. Το αποτέλεσμα της παρούσας μελέτης δεν αποσκοπεί να αντικαταστήσει μελέτες εφαρμογής, αλλά στοχεύει στην επιστημονικά τεκμηριωμένη υποστήριξη της λήψης διαχειριστικών και πολιτικών αποφάσεων με ένα διαφανή και λειτουργικό τρόπο».
