Σειρά παρεμβάσεων οικονομικού και διαρθρωτικού χαρακτήρα για τον κλάδο των ΑΠΕ εξήγγειλε το υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας.

Μεταξύ αυτών, συμπεριλαμβάνεται η επιβολή έκτακτης εισφοράς, ύψους 6% επί του ετήσιου τζίρου του 2020, όσον αφορά στα έργα που λειτουργούν πριν από το 2015 με το σύστημα των εγγυημένων τιμών αναφοράς, και η θέσπιση έκτακτου τέλους, ύψους 2€ ανά MWh, κατά το 2021 για τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, επιβάλλεται τέλος επί της κατανάλωσης πετρελαίου κίνησης, ύψους 0,03 €/lt.

Στόχος των εν λόγω ρυθμίσεων είναι να αναπληρωθεί τουλάχιστον κατά 320 εκατ. € το διογκούμενο έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΕΛΑΠΕ), μέσω του οποίου αποζημιώνονται οι παραγωγοί «πράσινης» ενέργειας.

Παράλληλα, από το νέο έτος όλα τα φωτοβολταϊκά έργα, ισχύος μικρότερης των 500 kW, θα υπάγονται υποχρεωτικώς σε ειδική διαγωνιστική διαδικασία, για να τους δοθεί τιμή αναφοράς.

Τι επιδιώκει το ΥΠΕΝ

Αναλυτικά, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όπως αναφέρει σε εκτενή ανακοίνωσή του δρομολογεί την εφαρμογή δέσμης μέτρων μακράς πνοής για ενίσχυση του ρόλου των ΑΠΕ στην «πράσινη» μετάβαση, που συνδυάζονται με διαρθρωτικά μέτρα για τη σταδιακή απελευθέρωση της αγοράς προς όφελος της οικονομίας.

Έτσι, επιδιώκει αφενός μεν να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της οικονομικής στήριξης του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) για τα επόμενα χρόνια (επιπτώσεις του κορονοϊού, αλλά και ευρύτερη οικονομική βιωσιμότητα του λογαριασμού), αφετέρου δε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς ΑΠΕ με πιο ανταγωνιστικούς όρους στο νέο περιβάλλον που δημιουργεί η οργάνωση της χονδρεμπορικής αγοράς ενέργειας μέσω της εφαρμογής του Target Model από την 1η Νοεμβρίου.

Τα μέτρα προέκυψαν έπειτα από εκτεταμένη διαβούλευση της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και λαμβάνουν υπόψη σχετικές μελέτες.

Προς απελευθέρωση

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κωστής Χατζηδάκης, δήλωσε σχετικά: «Η παρέμβαση που έχουμε επεξεργαστεί για την αγορά των ΑΠΕ συμβάλλει στην επίτευξη δυο στόχων: Πρώτον, αντιμετωπίζει για το ορατό μέλλον τις αυξημένες ανάγκες του Ειδικού Λογαριασμού των ΑΠΕ με έναν συνδυασμό μέτρων, τα οποία επιχειρείται να κατανεμηθούν λελογισμένα και χωρίς υπέρμετρες επιβαρύνσεις. Δεύτερον, θέτει τις βάσεις για τη σταδιακή απελευθέρωση της αγοράς των ΑΠΕ, ώστε μετά τα μεταβατικά μέτρα που σήμερα ανακοινώνονται, η αγορά των ΑΠΕ να ενταχθεί τελικά πλήρως στο Target Model και να συμβάλλει περισσότερο στη μείωση του κόστους της ενέργειας».

Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν είναι δυο κατηγοριών:

• Πρώτον, μέτρα χρηματοοικονομικού χαρακτήρα
• Δεύτερον, διαρθρωτικά μέτρα για τη σταθεροποίηση της αγοράς ΑΠΕ σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα και τη λειτουργία της με πιο ανταγωνιστικούς όρους.

Α. ΜΕΤΡΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

1. Αύξηση των εισροών στον ΕΛΑΠΕ μέσω της αύξησης του ποσοστού πώλησης δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων στο 78% (από 65% που είναι σήμερα) που θα ενισχύσει τον Ειδικό Λογαριασμό κατά 65 εκατ. € ήδη από το 2020 και θα συνεχίσει να τον ενισχύει κατά το ίδιο ποσό τα επόμενα χρόνια.
2. Ενίσχυση του Ειδικού Λογαριασμού περίπου κατά 25 εκατ. € για το 2020 και κατά αντίστοιχο ποσό για το 2021, μέσω των εκτιμώμενων εσόδων από το Ειδικό Τέλος Έκδοσης Βεβαίωσης Παραγωγού Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ, που ήδη καταβάλλεται στη ΡΑΕ υπέρ του ΕΛΑΠΕ.
3. Εφάπαξ έκτακτη εισφορά μόνο για το 2020 – για την αντιμετώπιση των παρενεργειών της πανδημίας του κορονοϊού – για έργα ΑΠΕ που βρίσκονται σε καθεστώς Feed-in Tariff (σ.σ. σύστημα εγγυημένων σταθερών τιμών) και έχουν τεθεί σε λειτουργία πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2015. Η εισφορά θα ισούται με το 6% του κύκλου εργασιών τους για το έτος 2020. Η εκτιμώμενη ενίσχυση των εσόδων του ΕΛΑΠΕ από το μέτρο αυτό είναι της τάξης των 110 εκατ. €.
4. Θέσπιση εφάπαξ έκτακτου τέλους χρέωσης προμηθευτών ίσο με 2 €/MWh για το έτος 2021, ως συμμετοχή και των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας στην εξισορρόπηση του ΕΛΑΠΕ. Από το μέτρο αυτό υπολογίζεται ότι ο ΕΛΑΠΕ θα ενισχυθεί κατά 110 εκατ. € το επόμενο έτος. Επισημαίνεται ότι η επιβάρυνση και των παραγωγών ΑΠΕ και των προμηθευτών είναι εφάπαξ, ισόποση και έχει επίπτωση μόνο για ένα έτος.
5. Επιβολή πράσινου τέλους στην κατανάλωση πετρελαίου κίνησης (diesel) ίσου με 0,03 €/lt για την ενίσχυση πράσινων δράσεων που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών ρύπων (στήριξη ανάπτυξης έργων ΑΠΕ, ανάπτυξη ηλεκτροκίνησης, ενεργειακή εξοικονόμηση κλπ.). Το μέτρο αυτό, που είναι μια μορφή «ειδικού φόρου άνθρακα» (Special Carbon Tax), ήδη εφαρμόζεται και σε άλλες χώρες της ΕΕ και υπολογίζεται ότι θα ενισχύει μόνιμα τις πράσινες δράσεις κατά 100 εκατ. € σε ετήσια βάση. Με υπουργική απόφαση το ποσό θα κατανέμεται ετησίως ανάλογα με τις ανάγκες.
6. Υιοθέτηση μηχανισμού ισόποσης αυξομείωσης μεταξύ χρέωσης Υπηρεσιών Κοινής Ωφελείας (ΥΚΩ) και Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ), που θα επιτευχθεί μέσω της σταδιακής διασύνδεσης των μη διασυνδεδεμένων νησιών με την ηπειρωτική χώρα, χωρίς καμία επιβάρυνση των καταναλωτών. Ήδη από το 2021, με την έναρξη λειτουργίας της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Πελοποννήσου, θα υπάρχει η δυνατότητα ενίσχυσης των εσόδων του ΕΛΑΠΕ κατά 50 εκατ. € κατ’ έτος. Υπολογίζεται δε ότι από το έτος 2024, μετά την έναρξη λειτουργίας και της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Αττικής, και εφεξής ο ΕΛΑΠΕ θα μπορεί να ενισχύεται με έσοδα της τάξης των 200 εκατ. € σε ετήσια βάση.
7. Ενίσχυση του ΕΛΑΠΕ κατά 200 εκατ. € από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ, υπό την προϋπόθεση να ικανοποιηθεί το σχετικό αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης. Το ποσό αυτό θα συντελέσει στην υποστήριξη του Ειδικού Λογαριασμού έως ότου ολοκληρωθούν και εφαρμοστούν στην αγορά οι δομικές μεταρρυθμίσεις που προωθεί το ΥΠΕΝ.

«Μαξιλάρι» ρευστότητας

Επιπροσθέτως, ο ΕΛΑΠΕ ενισχύεται κατά ποσό της τάξης των 180 εκατ. € από την εκκαθάριση των χρεώσεων ΕΤΜΕΑΡ – με αναδρομική ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2019 – για συγκεκριμένες κατηγορίες καταναλωτών, μέσης και υψηλής τάσης, στη βάση σχετικών κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ. Το μέτρο προβλεπόταν από προηγούμενη υπουργική απόφαση (του Σεπτεμβρίου του 2019), η εφαρμογή της οποίας αποδίδει τα συγκεκριμένα αποτελέσματα. Επισημαίνεται ότι από την αναπροσαρμογή αυτή, με τροποποίηση της υπουργικής απόφασης, θα εξαιρεθούν τα ξενοδοχεία, καθώς ο εν λόγω κλάδος έχει πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία του κορονοϊού.

Υπενθυμίζεται ότι η χρέωση Μεσοσταθμικού Μεταβλητού Κόστους Θερμικών Συμβατικών Μονάδων (ΜΜΚΘΣΣ), με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία, θα καταργηθεί από την 1.1.2021.

Ο συνδυασμός των παρεμβάσεων αυτών θα δημιουργήσει σημαντικό «μαξιλάρι» ρευστότητας και θα έχει ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση της ισορροπίας των χρηματοροών του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ για τα επόμενα χρόνια.

Β. ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Τα μέτρα που προαναφέρθηκαν πλαισιώνονται και ενισχύονται από διαρθρωτικές παρεμβάσεις για την σταδιακή απελευθέρωση και την ορθολογικότερη λειτουργία της αγοράς ΑΠΕ. Συγκεκριμένα:

1. Επέκταση των διαγωνιστικών διαδικασιών για έργα ΑΠΕ το αργότερο έως το 2024, με διενέργεια έξι κοινών διαγωνισμών για αιολικά και φωτοβολταϊκά, με ποσόστωση ανά τεχνολογία και δημοπρατούμενη ισχύ 350 MW σε καθέναν από αυτούς (2,1GW συνολικά). Το νέο σχήμα θα ενσωματώνει και βελτιώσεις στην αρχιτεκτονική του σε σχέση με το υφιστάμενο (που λήγει στο τέλος του έτους), με γνώμονα την αύξηση του ανταγωνισμού μέσω της πιο ενεργής συμμετοχής στο Target Model και τη μείωση των τιμών προς όφελος των καταναλωτών, εξασφαλίζοντας όμως σαφές πλαίσιο και για τους παραγωγούς ΑΠΕ. Σημειώνεται ότι το Δεκέμβριο θα προκηρυχθεί ο τελευταίος, κοινός διαγωνισμός υπό το ισχύον καθεστώς, μέσω του οποίου θα δημοπρατηθεί ισχύς 350 MW στις αρχές του 2021.
2. Από 1η Ιανουαρίου 2021 όλες οι νέες αιτήσεις για «μικρά» φωτοβολταϊκά έργα, ισχύος κάτω των 500 kW (συμπεριλαμβανομένων των αιτήσεων που δεν θα έχουν πληρότητα ως την 1η Ιανουαρίου του 2021), θα υποχρεούνται να συμμετάσχουν σε ανταγωνιστική διαδικασία, για να «κλειδώσουν» τιμή. Προς το σκοπό αυτό, στο νέο σχήμα των διαγωνιστικών διαδικασιών για την περίοδο 2021-2024, πέραν των 6 διαγωνισμών για τα μεγάλα έργα, προβλέπεται η δυνατότητα διεξαγωγής ειδικών διαγωνισμών με προκαθορισμένη διαθέσιμη ισχύ, μόνο για τη συγκεκριμένη κατηγορία έργων. Οι διαγωνισμοί για τα μικρά φωτοβολταϊκά έργα θα γίνονται σε μια ειδική, απλοποιημένη και φιλική στο χρήστη πλατφόρμα που θα διασφαλίζει την ευχερή πρόσβαση και χρήση από όλους. Ειδικό καθεστώς για την κατηγορία αυτή θα προβλέπεται για τους κατοίκους των λιγνιτικών περιοχών.
3. Από 1η Ιανουαρίου 2021 το όριο ισχύος των 18 MW για τη λήψη λειτουργικής ενίσχυσης εκτός ανταγωνιστικής διαδικασίας, καταλαμβάνει αποκλειστικά τα έργα των Ενεργειακών Κοινοτήτων στις οποίες συμμετέχουν ΟΤΑ Α’ και Β΄ βαθμού ή περισσότερα από 60 μέλη (εκ των οποίων τουλάχιστον τα 50 είναι φυσικά πρόσωπα). Οι Ενεργειακές Κοινότητες που δεν εμπίπτουν στις ανωτέρω κατηγορίες και υποβάλλουν αιτήσεις για φωτοβολταϊκά έργα κάτω του 1 MW, από την 1η Ιανουαρίου 2021 και έπειτα, θα υποχρεώνονται να συμμετάσχουν σε ανταγωνιστική διαδικασία για να «κλειδώσουν» τιμή και να συνάψουν Σύμβαση Λειτουργικής Ενίσχυσης με το ΔΑΠΕΕΠ.
4. Οι εκκρεμείς αιτήσεις από ιδιώτες για φωτοβολταϊκά έργα, ισχύος κάτω των 500 kW, που έχουν καταστεί πλήρεις ως το τέλος του έτους και περιμένουν όρους σύνδεσης από το ΔΕΔΔΗΕ, λαμβάνουν προθεσμία υπογραφής σύμβασης με το ΔΑΠΕΕΠ έως την 31η Δεκεμβρίου 2021, για να «κλειδώσουν» τιμή εκτός διαγωνισμών. Μετά την 1η Ιανουαρίου 2022, τα έργα που δε θα έχουν υπογράψει σύμβαση με το ΔΑΠΕΕΠ, θα λαμβάνουν τιμή μέσω διαγωνισμού. Για τις αντίστοιχες αιτήσεις από Ενεργειακές Κοινότητες που δεν εμπίπτουν στις δύο ειδικές κατηγορίες της προηγούμενης παραγράφου (συμμετοχή ΟΤΑ ή άνω των 60 μελών), η ανωτέρω προθεσμία υπογραφής σύμβασης με τον ΔΑΠΕΕΠ τίθεται έως την 30η Ιουνίου 2021.
5. Όσον αφορά στις επενδύσεις ΑΠΕ που αιτούνται την υπαγωγή τους στο καθεστώς των στρατηγικών επενδύσεων, στο εξής στο πλαίσιο αυτό θα δίδεται προτεραιότητα σε επενδυτικές προτάσεις για καινοτόμα έργα ΑΠΕ με ελάχιστο προϋπολογισμό τα 100 εκατ. €, που αφορούν σε συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, εγκατάσταση θαλάσσιων αιολικών πάρκων, παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου κ.ά. Έργα συμβατικών τεχνολογιών ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά και αιολικά) θα θεωρούνται επιλέξιμα μόνον, εφόσον, πέραν του προαναφερθέντος ορίου προϋπολογισμού, θα συνδέονται με κοινό σημείο σύνδεσης στο σύστημα, αλλά θα εξαιρείται η προτεραιότητα που λαμβάνουν στη δέσμευση ηλεκτρικού χώρου μέσα από το Κίνητρο Ταχείας Αδειοδότησης του άρθρου 13 του νόμου για τις στρατηγικές επενδύσεις. Για τα έργα συμβατικών τεχνολογιών ΑΠΕ που βρίσκονται ήδη υπό αξιολόγηση από το Enterprise Greece (έχοντας καταβάλει το αντίτιμο για την ένταξη στη διαδικασία fast-track), αλλά δεν έχουν ακόμη χαρακτηριστεί ως στρατηγικές επενδύσεις από την αρμόδια Διυπουργική Επιτροπή, εάν υπαχθούν σε καθεστώς fast track, απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που απορρέουν από την ένταξη τους στο πρόγραμμα αυτό, πλην της προτεραιότητας για δέσμευση ηλεκτρικού χώρου στα δίκτυα.Κεντρική στόχευση όλων αυτών των ρυθμίσεων είναι να αυξηθεί η διείσδυση των ΑΠΕ στη χώρα ελεγχόμενα και λελογισμένα ενώ παράλληλα να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ευρύτερη δυνατή χρήση του πιο πετυχημένου και αποτελεσματικού εργαλείου διεθνώς, του Μοντέλου Στόχου της ΕΕ (Target Model). Με αυτές τις πρωτοβουλίες, εδραιώνεται νέο πλαίσιο για ορθολογικότερη λειτουργίας του κλάδου με πιο ανταγωνιστικούς όρους, προς όφελος των καταναλωτών και της ελληνικής οικονομίας ευρύτερα.
6. Στη γραμμή της εκκίνησης τίθεται και το νέο χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ, με την υπογραφή της σύμβασης για την εκπόνηση της μελέτης «Αξιολόγηση και Αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΧΠ ΑΠΕ)». Η μελέτη προβλέπεται να ολοκληρωθεί από τον ανάδοχο 18 μήνες από την υπογραφή της (30 Οκτωβρίου 2020). Η αναθεώρηση του Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ είναι επιβεβλημένη, καθώς τα δεδομένα και οι παραδοχές στα οποία βασίστηκε το υφιστάμενο πλαίσιο (που χρονολογείται από το 2009), έχουν μεταβληθεί, λόγω της εισαγωγής νέων τεχνολογιών, αλλά και της επιδείνωσης της κλιματικής αλλαγής. Ως αποτέλεσμα, το ισχύον πλαίσιο έχει καταστεί παρωχημένο, θέτοντας εμπόδια στη βιώσιμη ανάπτυξη των ΑΠΕ και αφήνοντας κενά στην προστασία του περιβάλλοντος, ειδικώς σε περιοχές της χώρας μας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως τα μικρά νησιά και άλλες περιοχές με ευαίσθητα τοπία.Το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο θα λαμβάνει υπόψη αφενός μεν τις νέες τεχνολογίες και τις νέες μορφές ΑΠΕ, αφετέρου δε τις περιοχές με ιδιαιτερότητες. Στόχος είναι η επικαιροποίηση των στρατηγικών κατευθύνσεων χωροθέτησης έργων ΑΠΕ ανά́ είδος δραστηριότητας και κατηγορία χώρου, μέσα από́ τον καθορισμό νέων κανόνων και κριτηρίων για τη χωρική οργάνωση των εν λόγω δραστηριοτήτων, καθώς και μέσα από την προώθηση νέων ή μη επαρκώς αξιοποιημένων έως σήμερα μορφών ΑΠΕ.

Υπενθυμίζεται ότι όλα αυτά τα μέτρα έρχονται σε συνέχεια του πρόσφατου νόμου 4685/2020, ο οποίος απλοποιεί σημαντικά το πλαίσιο αδειοδότησης των ΑΠΕ (Βεβαίωση Παραγωγού). Συνδυάζονται δε και με άλλες παρεμβάσεις που σχεδιάζει το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα το ΥΠΕΝ (απλούστευση άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας, θαλάσσια πάρκα ΑΠΕ, εισαγωγή ρυθμίσεων για αγορά υδρογόνου).