Α.ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ
1.Διαδρατικός Αγωγός φ.α.- TAP/TransAdriaticPipeline
Ο TAP αποτελεί το τελευταίο σκέλος του Νοτίου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου( Soouthern GasCorridor), ο οποίος μεταφέρει από τις αρχές 2021 φ.α. από το κοίτασμα Shah Deniz 2 του Αζερμπαϊτζάν και , μέσω Ελλάδος, Αλβανίας, Αδριατικής, καταλήγει στη Ν. Ιταλία και εκείθεν σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Η επέκταση χωρητικότητας των μεταφερόμενων ποσοτήτων μπορεί να συμβάλλει στη διευκόλυνση της υλοποίησης ευρωπαϊκών ενεργειακών και κλιματικών φιλοδοξιών.
Το συνολικό μήκος του αγωγού TAP είναι 878χλμ.,από τα οποία τα 550χλμ. σε ελληνικό έδαφος. Η χωρητικότητά είναι 10bcm ετησίως σε πρώτη φάση και 20bcm ετησίως σε δεύτερη φάση η οποία τεχνικά είναι εφικτή, καθώς απαιτεί την κατασκευή μόνο δύο επιπλέον σταθμών συμπίεσης (σε Ελλάδα και Αλβανία).
Για την Ελλάδα η μεταφορά φ.α. από Κασπία προς Ευρώπη μέσω TAP, θεωρείται παράγοντας στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια στην περιοχή, καθώς τροφοδοτούνται με κάθετους διασυνδετήριους αγωγούς αμφίδρομης ροής, οι αναπτυσσόμενες αγορές της ΝΑ ΕΥΡΩΠΗΣ.
2.Διασυνδετήριος Αγωγός φ.α Ελλάδας-Βουλγαρίας(INTERCONNECTOR GREECE-BULGARIA/IGB)
Ο IGB θα συνδέει τα δίκτυα φ.α Ελλάδας και Βουλγαρίας (Κομοτηνή -Strata Zagora). Έχει συνολικό μήκος περίπου 182 χλμ., εκ των οποίω 31 χλμ. εντός Ελληνικής Επικράτειας και δυνατότητα ανάστροφης ροής (reverse flow). Σχεδιάζεται για μεταφορά , 3δις. κ.μ. φ.α με δυνατότητα αναβάθμισης στα 5 δις. κ.μ. από διάφορες πηγές.
Αποτελεί βασικό έργο για την υλοποίηση του Κάθετου Διαδρόμου φυσικού αερίου (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Ουκρανία και Μολδαβία). Η υλοποίηση του είναι σημαντική για την από-εξάρτηση από ρωσικούς πόρους, και θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά προς τον Turkstream 2.
Μελέτη, κατασκευή και λειτουργεία του έργου έχει αναλάβει η Κοινοπραξία ‘’ICGB AD’’ (έδρα Βουλγαρία)στην οποία μετέχει με ποσοστό 50% η Bulgarian Energy Holding EAD και με 50% η ελλην.-ιταλική κοινοπραξία IGI Poseidon S.A(έδρα Αθήνα με μετοχικό κεφάλαιο 50% ΔΕΠΑ-50% ADESON S.p.A). Η ελληνική AVAX έχει αναλάβει την κατασκευή αγωγού και η Σωληνουργία Κορίνθου την προμήθεια των σωλήνων.
Αναμένεται να λειτουργήσει μέχρι τον Ιούλιο 2022 (ύστερα από καθυστερήσεις λόγω πανδημίας και τεχνικών δυσκολιών.)
3.Δισυνδετήριος Αγωγός φ.α. Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας
Θα συνδυάσει το εθνικό σύστημα μεταφοράς φ.α. της χώρας μας (Νέα Μεσημβρία Θεσσαλονίκης με τη Βόρεια Μακεδονία(Νεγκότινο). Το εκτιμώμενο κόστος κατασκευής του ελληνικού τμήματος ανέρχεται σε περίπου 50εκ. Ευρώ. Το κόστος κατασκευής εντός Βόρειας Μακεδονίας, εκτιμάται σε 57,8εκ.
Θα συμβάλλει στην απεξάρτηση από το ρωσικό φ.α ενώ υφίσταται περαιτέρω η επέκτασή του προς Κόσοβο ενισχύοντας την προστιθέμενη αξία του.
Στις 09.07.2021 υπεγράφη στην Αθήνα, στο περιθώριο συνεδρίου του Economist, από τον ΥΠΕΝ, κ. Κ. Σκρέκα και από τον Υπ. Οικονομίας της Βόρειας Μακεδονίας, κ. Kreshnik Bekteshi, Διακυβερνητική Συμφωνία για την ανάπτυξη του διασυνδετήριου αγωγού φ.α. Ελλάδος-Βόρειας Μακεδονίας, για την κύρωση της οποίας η ελληνική πλευρά έχει ήδη ξεκινήσει τη σχετική διαδικασία. Στις 10.09.2021 οι Διαχειριστές Συστήματος μεταφοράς φ.α. των δύο χωρών, ΔΕΣΦΑ και NER, υπέγραψαν Συμφωνία Συνεργασίας, που καθορίζει τους όρους και το χρονοδιάγραμμα κατασκευής του αγωγού. Τα επόμενα βήματα προβλέπουν διεξαγωγή δεσμευτικού Market Test, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις της PAE(τέθηκαν σε δημόσια (διαβούλευση μέχρι 07.02.2022) και τη λήψη της Τελικής Επενδυτικής Απόφασης, η οποία αναμένεται εντός πρώτου εξαμήνου 2022.
4α.Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Αεριοποίησης Αλεξανδρούπολης(FSRU)
Το έργο αφορά υπεράκτιο πλωτό σταθμό προσωρινής αποθήκευσης και αεριοποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου(LNG) και αγωγό σύνδεσης αυτού με το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου και προώθησής τους προς χώρες ΝΑ Ευρώπης.
Λόγω της γεωγραφικής του θέσης, αποτελεί νέα πύλη εισόδου φ.α. για την Δ Ευρώπη, προωθώντας της πολιτική της Ε.Ε για διαφοροποίηση πηγών, προμηθευτών και οδεύσεων, προς από-εξάρτηση της περιοχής από ρωσικούς ενεργειακούς πόρους.
Το έργο αναπτύσσει η Gastrade A.E του Ομίλου Κοπελούζου (κεφαλαιακή συμμετοχή Gastrade 20%, GasLog Cyprus Investments Ltd.20%, ΔΕΠΑ 20%, Bulgartrangaz 20% και ΔΕΣΦΑ 20%). Στις 28.01.2022 ελήφθη η Τελική Επενδυτική Απόφαση (Final Investiment Decision-FID) και να αναμένεται να λειτουργήσει στα τέλη του2023.
4β .2η πλωτή μονάδα Αλεξανδρούπολης-ΑΣΦΑ Θράκης
Τη δημιουργία και δεύτερου σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη , προανήγγειλε ο Πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην Βουλή (01.03.2022). Το νέο έργο (ΑΣΦΑ Θράκης ), αποτελείται από Πλωτή Μονάδα Αποθήκευσης και Αεριοποίησης (FSRU) και θα αναπτυχθεί στο Θρακικό Πέλαγος ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης. Θα είναι έτοιμο το νωρίτερο σε τρία χρόνια. Το έργο θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση των πηγών και οδεύσεων εφοδιασμών φ.α.
5. Υπόγεια αποθήκη φ.α.(ΥΑΦΑ)Νότιας Καβάλας
Ο σχεδιασμός της πρώτης υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου (ΥΑΦΑ) της Ελλάδας βασίζεται στην αξιοποίηση εξαντλημένου υποθαλάσσιου κοιτάσματος φ.α. στη Ν. Καβάλα (νοτίως του πετρελαϊκού κοιτάσματος Πρίνου).
Το έργο συμπεριλαμβάνεται στην 5η λίστα PCls(Project of Common Interest/Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος )της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θα συμβάλλει στην ασφάλεια εφοδιασμού της περιοχής της ΝΑ Ευρώπης, στη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φ.α. ενώ αποτελεί ευέλικτο εργαλείο εξισορρόπησης προσφοράς και ζήτησης φ.α.
Θα λειτουργήσει συμπληρωματικά προς υφιστάμενο σταθμό LNG Ρεβυθούσας και του υπό υλοποίηση FSRU Αλεξανδρούπολης ενώ σε συνδυασμό με τους αγωγούς TAP και IGB, καθώς και με τον υπό σχεδιασμό αγωγό EastMed, μπορεί να συμβάλλει στο στόχο να καταστεί η Ελλάδα ενεργειακός κόμβος.
6.Σταθμός LNG Ρεβυθούσας
Το 2000 άρχισε να λειτουργεί ο τερματικός σταθμός LNG στην νήσο Ρεβυθούσα, η οποία αποτελεί έναν από τους 20 υπάρχοντες σταθμούς LNG στην ΕΕ και τον μοναδικό στη ΝΑ Ευρώπη. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ρεβυθούσας (έναντι των άλλων δύο εισόδων φ.α. την Ελλάδα, Σιδηρόκαστρο Σερρών και Κήποι Έβρου), είναι ότι παρείχε λειτουργική ευελιξία στο σύστημα μεταφοράς και αυξημένη δυνατότητα κάλυψης αιχμιακών απαιτήσεων της αγοράς φ.α.
Λόγω της ουκρανικής κρίσης, ο ΔΕΣΦΑ προσανατολίζεται στην εγκατάσταση μόνιμης πλωτής δεξαμενής αποθήκευσης FSU, που θα πλαισιώσει τον υφιστάμενο τερματικό σταθμό, καθιστώντας δυνατή την υποδοχή περισσότερων LNG Carriers,ώστε να αντιμετωπιστεί ενδεχόμενο διακοπής ρωσικού φ.α. και να διασφαλιστεί, σε πολύ μεγάλο βαθμό , η ενεργειακή τροφοδοσία της χώρας. Η PAE εκπόνησε μελέτη κόστους-οφέλους για το FSU του ΔΕΣΦΑ , που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση , η οποία θα ολοκληρωθεί στις 15.04.2022.
7.Πλωτή μονάδα FSRU ΔΙΩΡΥΓΑ GAS
Η πλωτή μονάδα υλοποιείται από την ομώνυμη θυγατρική του ομίλου Motor Oil, ΔΙΟΡΥΓΑ GAS, και σχεδιάζεται να αγκυροβοληθεί σε απόσταση 1,5 χλμ. νοτιοδυτικά του διυλιστηρίου, στον κόλπο των Αγ. Θεοδώρων στην Κόρινθο. Έχει συμπεριληφθεί στο 10ετές πλάνο ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ(2021-2030) και θα συνδεθεί με το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου(ΕΣΦΑ)μέσω χερσαίου αγωγού (που θα κατασκευαστεί με τεχνολογία ανάμειξης υδρογόνου ). Την επενδυτική «ψήφο εμπιστοσύνης» στο σχέδιο της Motor Oil σηματοδότησε η επιτυχής ολοκλήρωση της πρώτης, μη δεσμευτικής φάσης του Market Test.
Η δεύτερη φάση του Market TEST (δεσμευτικές προσφορές )προβλέπεται να ολοκληρωθεί περί τα τέλη του Ιουνίου 2022, και σε περίπτωση επιτυχούς ολοκλήρωσης, θα ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση για το έργο, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την έναρξη υλοποίησης του στο τέλος 2022.
8.Πλωτή μονάδα FSRU ‘’Thessaloniki’’
Η εν λόγω μονάδα υλοποιείται από την ELPEDISON στον Θερμαϊκό Κόλπο, ανοιχτά της Θεσσαλονίκης και αναμένεται να λειτουργεί εντός του 2025. Στις 11.04.2022 κατέθεσε αίτηση χορήγησης αδείας στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. Θα έχει ικανότητα αποθήκευσης 170.000κ.μ υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και θα μπορεί να παραδώσει έως και 20εκατ. κ.μ. φ.α ημερησίως.
Θα περιλαμβάνει σύστημα χερσαίων και υποθαλάσσιων αγωγών που θα συνδέει το FSRU με τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της ELPEDISON στην Θεσσαλονίκη (μια υφιστάμενη και μία υπό σχεδιασμό ), καθώς και με τους υφιστάμενους αγωγούς μεταφοράς του ΕΣΦΑ στην περιοχή.
9. Αγωγός Φυσικού Αερίου EastMed
Ο EastMed αποτελεί Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (Project of Common Interest – PCI) της ΕΕ με σκοπό τη σύνδεση της Ευρώπης με τα κοιτάσματα φ.α. της Ανατ. Μεσογείου.
Η Τουρκία αντιτίθεται στην υλοποίηση του έργου, καθώς επιδιώκει να παραμείνει ο δεσπόζων κόμβος διέλευσης των ενεργειακών πόρων του Νοτίου Διαδρόμου φ.α. (Southern Gas Corridor) της ΕΕ.
Το Δεκέμβριο 2021, οι ΗΠΑ απέστειλαν Non Paper, όπου αναφέρεται ότι, για λόγους περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και γεωστρατηγικούς «δεν υποστηρίζουν περαιτέρω προσπάθειες ανάπτυξης» του.
Οι τρέχουσες εξελίξεις, ωστόσο, έχουν αναζωπυρώσει συζητήσεις υπέρ υλοποίησης ενός αγωγού φ.α., που θα συνδέει τα κοιτάσματα της Ν.Α. Μεσογείου και την Ευρώπη.
Κατά τη διάρκεια του 7ου Forum Δελφών (09.04.2022), κ. Υπουργός ανέφερε ότι εν λόγω αγωγός είναι «ολοζώντανος», σε αντιδιαστολή με δηλώσεις της αμερικανίδας ΥΦΥΠΕΞ, κας Nuland, η οποία έθεσε θέμα οικονομικής βιωσιμότητας και θέμα χρονικού ορίζοντα. Ο Κύπριος Πρόεδρος, κ. Αναστασιάδης δήλωσε ότι «εκείνο που αναμένουμε είναι η τελική έκθεση βιωσιμότητας, η οποία χρηματοδοτείται από την ΕΕ». Ο Ισραηλινός Πρέσβης δήλωσε ότι «το αν ο EastMed θα πάει από το σημείο Α στο σημείο Β και από το σημείο Β στο σημείο Γ...., είναι κάτι που πρέπει να αποφασίσουν ο χρηματοπιστωτικός τομέας και οι κυβερνήσεις».
Β. ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ
1. Ελλάδας – Αιγύπτου
Στις 14.10.2021, στην Αθήνα, Ελλάδα – Αίγυπτος υπέγραψαν διμερές Μνημόνιο Ηλεκτρικής Διασύνδεσης. Το εν λόγω Μνημόνιο αποτελεί ουσιαστικά τη βάση για την ανάπτυξη του GREGY Interconnector (της εταιρείας ELICA του Ομίλου Κοπελούζου). Η ηλεκτρική διασυνδεσιμότητα των χωρών της Αν. Μεσογείου «μεταξύ τους και την Ευρώπη» θα διευκολύνει τις μελλοντικές εξαγωγές ενέργειας από ΑΠΕ. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν έργα διασυνδετηρίων καλωδίων (interconnectors), στη βάση της νέας περιββαλοντικής πολιτικής της Administration.
2. Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ / EuroAsia Interconnector
Το Μάρτιο 2021 στη Λευκωσία υπεγράφη Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ για την ηλεκτρική διασύνδεση EuroAsia Interconnector, το οποίο προκάλεσε αντιδράσεις από τουρκική πλευρά.
Στις τουρκικές αντιδράσεις απάντησαν με Ρηματικές Διακοινώσεις τόσο η Ε.Ε. όσο και οι τρεις ενδιαφερόμενες χώρες (Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ) δηλώνοντας τη σύμπλευση του Μνημονίου με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.
Τον ιανουάριο 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε τη χρηματοδότηση της εν λόγω, ηλεκτρικής διασύνδεσης με 657 εκατ. Ευρώ. Το έργο χαίρει αμερικανικής υποστήριξης.
3. Ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδος – Κύπρου – Αιγύπτου
Υπεγράφη στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής (Αθήνα, 19.10.2021) και αποτελεί μετεξέλιξη προηγούμενου σχεδίου συνεργασίας με την ονομασία «EurpAfricaInteroconnector».
Αποσκοπεί στη δημιουργία διαδρόμου ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Αιγύπτου – Κύπρου – Ελλάδας προς Ευρώπη και προωθείται αμιγώς μέσω ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Η Ελλάδα υποστηρίζει την υλοποίηση του έργου, καθώς σε συνδυασμό με έναν εξίσου φιλόδοξο σχέδιο, το “EuroAsiaInterconnector” (ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ) θα τερματιστεί η ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου στον τομέα του ηλεκτρισμού.
4. Λοιπές ηλεκτρικές διασυνδέσεις
Το ελληνικό σύστημα είναι συνδεδεμένο με Αλβανία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Τουρκία και μέσω υποβρύχιου καλωδίου με Ιταλία.
Νέες συνδέσεις υπό εξέλιξη είναι η γραμμή Ν. Σάντα – Maritsa (Βουλγαρία), η οποία αποτελεί έργο PCI και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2023. Εξετάζεται η αναβάθμιση της Γραμμής Μούρτος – Bistrica (Αλβανία και Ελλάδος – Βόρειας Μακεδονίας).
Γ. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των «φιλόδοξων» κλιματικά κρατών μελών της ΕΕ, υποστηρίζοντας το στόχο μείωσης των εκπομπών κατά τουλάχιστον 55% - σε σύγκριση με το 1990 – έως το 2030, με απώτερο στόχο την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Το φιλόδοξο Εθνικό Σχέδιο για το Κλίμα και την Ενέργεια (NECP) και η Εθνική Στρατηγική (σύσταση Εθνικού Συμβουλίου και προετοιμασία περιφερειακών σχεδίων προσαρμογής), συνάδουν πλήρως με τις οικολογικές και άλλες προτεραιότητες της ΕΕ, ιδίως την Πράσινη Ατζέντα (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία).
