Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Μέρας Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ( 10 Δεκεμβρίου) και της σχετικής Οικουμενικής Διακήρυξης του ΟΗΕ του 1948 ( που αποτελείται από 30 εμβληματικά άρθρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα) αξίζει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης για τη στήριξη του κοινωνικού κράτους δικαίου με επίκεντρο τον Άνθρωπο. Αυτή η ανάγκη γίνεται ακόμη πιο επιτακτική σήμερα που οι διεθνείς προκλήσεις είναι ποικίλες και έντονες : κλιματική αλλαγή, ταχύτατη εξέλιξη των νέων τεχνολογιών, γεωπολιτική αστάθεια, δημογραφικό, κρίση θεσμών, ανισότητες, έμφυλη βία, αύξηση βίαιων συμπεριφορών ακόμη και μεταξύ ανήλικων.

Με δεδομένη λοιπόν την οφειλόμενη ευαισθησία για τη παιδική ηλικία, υπενθυμίζεται μία πρόσφατη και επίκαιρη μελέτη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας ( Eurofound) που κατέδειξε ότι το 2022 τουλάχιστον ένα στα τέσσερα παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση ζούσαν υπό συνθήκες φτώχειας ή και κοινωνικού αποκλεισμού. Πριν λίγες μέρες ανάλογη έρευνα του Ινστιτούτου Innoccenti της Unicef ανέδειξε αντίστοιχο πρόβλημα σχετικής παιδικής φτώχειας για ένα στα πέντε παιδιά ( δηλαδή περίπου για 69 εκατομμύρια παιδιά) κατά μέσο όρο σε 40 χώρες του αναπτυγμένου κόσμου ( μέλη του ΟΟΣΑ και της ΕΕ). Αυτές οι πολύ ενδιαφέρουσες έρευνες στηρίχθηκαν σε αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα και ειδικά η πρώτη έρευνα στη μέτρηση βάσει σχετικών δεικτών , όπως η συμμετοχή στη σχολική διαδικασία, η αξιοπρεπής κατοικία, η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως αυτές της υγείας, η υγιεινή διατροφή ( Eurofound,2023, Guaranteeing access to services for children in the EU με συγγραφείς Daniel Molinuevo και Michele Consolini).

Υπενθυμίζεται ότι το 2020 επικυρώθηκε από όλα τα μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (International Labour Organization-ILO) η Διεθνής Σύμβαση Εργασίας αρ.182 για την απαγόρευση των χειρότερων μορφών εργασίας και κάθε μορφής καταπίεσης των παιδιών. Η θέσπιση ενός δεσμευτικού νομικού πλαισίου προστασίας των παιδιών από πολυάριθμους και πολυπαραγοντικούς κινδύνους αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στη πορεία στήριξης του μέλλοντος κάθε πολιτισμένης κοινωνίας, δηλαδή των παιδιών. Είναι η πρώτη Διεθνής Σύμβαση Εργασίας που κυρώθηκε από όλα τα μέλη του ILO. Φαινόμενα, όπως η δουλεία, η εξαναγκαστική εργασία, το trafficking, η οιαδήποτε εκμετάλλευση ανηλίκων απαγορεύονται ρητά, αφού μάλιστα συνιστούν κατάφωρη παραβίαση του πυρήνα βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως η αξιοπρεπής διαβίωση, η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και η ίση μεταχείριση γενικότερα και ιδίως στην εργασία.

Η χώρα μας έχει κυρώσει ήδη από το 1992 τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των παιδιών με τον ν. 2101/1992. Η ως άνω Σύμβαση του ΟΗΕ έχει ως σημείο αναφοράς τη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς περιβάλλοντος ανατροφής και γενικότερα διαβίωσης των παιδιών, απαγορεύοντας κάθε μορφή εκμετάλλευσης η παρενόχλησης τους. Επιπλέον προβλέπει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα όπως το δικαίωμα στην υγεία, στην αξιοπρεπή διαβίωση, στη πρόνοια, στην εκπαίδευση, στη ψυχαγωγία, στην ελεύθερη έκφραση απαγορεύοντας ρητά κάθε μορφή εκμετάλλευσης η βίας σε βάρος τους.

Εξάλλου, με τον ν.4808/2021 ( κωδικοποιημένος με ν. 5053/2023) κυρώθηκε η υπ’ αριθμ. 190 Διεθνής Σύμβαση Εργασίας για την αντιμετώπιση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία, συμπεριλαμβανομένου και του mobbing ( κακομεταχείριση- υποβάθμιση αξιοπρέπειας εργαζόμενου).Παρά ταύτα τα φαινόμενα βίας και παρενόχλησης εξακολουθούν να υφίστανται σε παγκόσμια κλίμακα στο εργασιακό περιβάλλον σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Βεβαίως το κίνημα #MeToo που ξεκίνησε από τον χώρο του αθλητισμού αφύπνισε συνειδήσεις και έσπασε σιγά ,αλλά σταθερά τον κύκλο της σιωπής των θυμάτων. Απομένει η ενίσχυση της καλλιέργειας κουλτούρας σεβασμού και προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων ( παραδοσιακών, όπως η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας ή το δικαίωμα για ίση μεταχείριση, αλλά και νεότερων, όπως το δικαίωμα σε ένα υγιές, ασφαλές και αξιοπρεπές περιβάλλον ή το δικαίωμα σε ισότιμη πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες με σεβασμό των προσωπικών δεδομένων) στη καθημερινότητα και ιδίως στους χώρους εργασίας , με έμφαση ιδίως στη πρόληψη, στην άρση στερεοτύπων και με καταλύτη την ευφυή εκπαιδευτική λειτουργία με ενσυναίσθηση από τα πρώτα στάδια της και στη συνέχεια δια βίου.

Ασφαλώς όμως ως μεγάλο διακύβευμα παραμένει η πιστή εφαρμογή στη πράξη αυτών των ενδεικτικά αναφερόμενων διεθνών συμβάσεων, καθώς και του εν γένει σχετικού με τα ανθρώπινα δικαιώματα θεσμικού πλαισίου ( όπως η Διεθνής Σύμβαση για τα δικαιώματα του ανθρώπου, με δεδομένη και τη συμπλήρωση φέτος 70 ετών από τη κύρωσή της από τη χώρα μας, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ο Αναθεωρημένος Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης κ.α.). Για παράδειγμα: μετά την πανδημία, σε παγκόσμιο επίπεδο, αναδεικνύεται ακόμη πιο αδήριτη σήμερα η ανάγκη ενός ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού διεθνούς μηχανισμού εποπτείας της πραγματικής προστασίας των παιδιών , αλλά και όλων των ευάλωτων ομάδων από παραδοσιακούς, αλλά και από νεοφανείς κινδύνους, όπως , για παράδειγμα, το bullying ακόμη και σε πολύ νεαρές ηλικίες εντός ή εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας, οι βλαπτικές συνέπειες σε περίπτωση μη ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου, ενώ επείγει η αποτελεσματική αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ( ιδιαίτερα για ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, όπως ΑΜΕΑ, μακροχρόνια άνεργοι, μονογονεικές οικογένειες, πολύτεκνοι, άστεγοι, άποροι).

Ειδικά για τα παιδιά η βελτίωση των σχετικών δεικτών, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ILO, την περίοδο 2000-2016 κινδυνεύει να ανατραπεί (ιδίως στις ηλικίες 5-11 ετών) λόγω της διεθνούς υγειονομικής κρίσης και των συνέπειών της στο βιοτικό επίπεδο, ιδίως των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως τα παιδιά. Προφανώς, μια ολιστική Στρατηγική Προστασίας των Παιδιών είναι κομβικής σημασίας. Στο πλαίσιο αυτό μπορούν να αξιοποιηθούν καλές πρακτικές διεθνών οργανισμών, όπως αυτές της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) και της UNICEF. Σε πρακτικό επίπεδο συνιστάται ο εμπλουτισμός του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου με προσθήκες όπως ένα ανεξάρτητο, ευφυές και λειτουργικό Παρατηρητήριο – Πλατφόρμα Παιδικής Ηλικίας με αποστολή την εποπτεία της προστασίας των παιδιών, αλλά και τη συστηματική ανατροφοδότηση του ισχύοντος πλαισίου, αξιοποιώντας δημιουργικά και τις νέες τεχνολογίες με σεβασμό στα προσωπικά δεδομένα και στην προσωπικότητα κάθε παιδιού. Στη πορεία αυτή θεσμοί όπως ο Συνήγορος του Παιδιού σε συνδυασμό με τους μηχανισμούς προστασίας για το παιδί εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εφαρμόζοντας με κοινωνική ευαισθησία την σχετική ισχύουσα εθνική, ενωσιακή και διεθνή νομοθεσία, αφού ληφθούν υπόψη και αποδεδειγμένα καλές πρακτικές άλλων χωρών.

Ως γνωστόν, το 2021 είχε ανακηρυχθεί ως διεθνές έτος εξάλειψης της παιδικής εργασίας με πρωτοβουλία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Το ίδιο έτος εκδόθηκε από το Συμβούλιο της ΕΕ Σύσταση ( Recommendation) για την υλοποίηση της κομβικής ενωσιακής πρωτοβουλίας European Child Guarantee. Όμως πλέον, ενόψει ενός ρευστού διεθνούς περιβάλλοντος και εν μέσω κλιματικής αλλαγής, πέραν των λοιπών κρίσεων, απαιτείται μία νέα διεθνής στρατηγική για τη ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας στο πλαίσιο του γενικότερου στόχου της ουσιαστικής μείωσης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων στη πράξη. Ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και ανατροφής, με ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση και στη ζωή γενικότερα για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, χωρίς άμεσες η έμμεσες διακρίσεις και αποκλεισμούς, είναι αναγκαία συνθήκη για την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος για τα παιδιά, αλλά και για τις οικογένειες τους και ευρύτερα για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες , χωρίς διακρίσεις ή αποκλεισμούς, σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ, πολλώ μάλλον και σε παγκόσμια κλίμακα.

Ας ξεκινήσει λοιπόν από τα παιδιά και για τα παιδιά το νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο της Διεθνούς Κοινότητας, στο οποίο γίνεται συχνή αναφορά διεθνώς -και με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Μέρας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων , λίγες μέρες μάλιστα πριν από τα Χριστούγεννα και τις γιορτές των παιδιών - ιδίως τα τελευταία χρόνια. Αυτό προϋποθέτει έναν γόνιμο και τεκμηριωμένο κοινωνικό διάλογο ( σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο) με την ουσιαστική συμβολή των αρμόδιων φορέων, των κοινωνικών εταίρων (εκπροσώπων εργοδοτών και εργαζομένων), της τοπικής αυτοδιοίκησης, της κοινωνίας των πολιτών αλλά και κάθε ενεργού πολίτη, όπως αρμόζει σε μια πραγματικά πολιτισμένη, δημοκρατική και συμπεριληπτική κοινωνία, που εμφορείται από νοοτροπία σεβασμού όλων των ανθρώπινων δικαιωμάτων κάθε πολίτη καθημερινά στη πράξη…

(Ο Γιώργος Βλασσόπουλος είναι Διδάκτωρ Νομικής)