Σε έξι ερωτήματα που αφορούν το Target Model απαντά το ΥΠΕΝ. Όπως είναι γνωστό το Target Model είναι το μοντέλο χονδρεμπορικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας που εφαρμόζεται σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ. Από την 1η Νοεμβρίου θα ξεκινήσουν να λειτουργούν τρεις νέες αγορές που θα αντικαταστήσουν το υφιστάμενο μοντέλο.
1.Ποιες είναι οι αγορές τουTargetModel;
To TargetModel (Μοντέλο-Στόχος) είναι το μοντέλο χονδρεμπορικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας που εφαρμόζεται σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ. Αποτελεί τον πυλώνα για την σύζευξη των επιμέρους εθνικών αγορών, μέσω της υιοθέτησης κοινής αρχιτεκτονικής. Απώτερος σκοπός είναι η δημιουργία μιας ενιαίας, διασυνδεδεμένης ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.
Το TargetModel περιλαμβάνει τρεις νέες αγορές, που θα ξεκινήσουν να λειτουργούν από την 1η Νοεμβρίου και θα αντικαταστήσουν το υφιστάμενο μοντέλο, γνωστό ως «Ημερήσιος Ενεργειακός Προγραμματισμός» (ΗΕΠ). Πρόκειται ειδικότερα για:
α) Την Αγορά Επόμενης Ημέρας ή Προημερήσια Αγορά(Day-AheadMarket): Είναι η βασική χονδρεμπορική αγορά, όπου αγοράζονται και πωλούνται οι ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραχθούν και θα παραδοθούν την επόμενη μέρα. Απλουστευτικά θα μπορούσε να περιγραφεί ως η διάδοχος αγορά του ΗΕΠ και θα την λειτουργεί το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ).
β) Την Ενδοημερήσια Αγορά (Intra-DayMarket), μέσω της οποίας γίνονται συμπληρωματικές αγορές και πωλήσεις εντός της ίδιας ημέρας παράδοσης και μπορούν να διορθωθούν οι θέσεις της αγοράς επόμενης ημέρας. Ουσιαστικά οι «παίκτες» συμμετέχουν σε συναλλαγές όσο το δυνατό πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο. Και αυτή την αγορά τη διαχειρίζεται το ΕΧΕ.
γ) Την Αγορά Εξισορρόπησης (BalancingMarket), όπου σε πραγματικό χρόνο εξισορροπείται η ζήτηση με την διαθέσιμη προσφορά, καλύπτονται διαφορές μεταξύ των προβλέψεων/αποτελεσμάτων των προηγούμενων δυο αγορών και της πραγματικής παραγωγής και αποζημιώνονται οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τη διαθεσιμότητά τους να συμβάλλουν σε αυτή τη διαδικασία εξισορρόπησης. Την αγορά αυτή λειτουργεί ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ).
Πέραν των παραπάνω, από το Μάρτιο του 2020 λειτουργεί –μέσω του ΕΧΕ- η Προθεσμιακή Αγορά (ForwardMarket) στην οποία πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες συμβολαίων ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο την παράδοσή της σε μελλοντικό χρόνο και σε προσυμφωνημένες τιμές.
Μέσω του TargetModel οι αγορές γίνονται διακριτές με σκοπό την αποδοτική διαμόρφωση των τιμών ανά προσφερόμενη υπηρεσία. Οι παραγωγοί και οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας καλούνται να συμμετέχουν σε περισσότερες αγορές με περισσότερα προϊόντα, μέσω των οποίων παρέχονται νέες δυνατότητες διαχείρισης των αποκλίσεων των χαρτοφυλακίων τους.Βασιζόμενοι δε στην διαμόρφωση ορθολογικότερων τιμών μέσα από τις νέες αγορές, θα μπορούν να διαπραγματεύονται συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης στην προθεσμιακή αγορά με δυνατότητα φυσικής παράδοσης, με σκοπό την αντιστάθμιση κινδύνου.
2. Ποια είναι τα οφέλη που προκύπτουν ;
Η εφαρμογή του TargetModelσε συνδυασμό με τη σύζευξη της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με τις ευρωπαϊκές αναμένεται να οδηγήσει σε:
Αύξηση του ανταγωνισμού και μείωση του χονδρεμπορικού κόστους ενέργειας
Μείωση της ενδεχόμενης συγκέντρωσης της αγοράς και εξασφάλιση ισότιμων και διαφανών όρων πρόσβασης σε αυτή
Αποδοτικότερη διαχείριση των διασυνδέσεων με τις γειτονικές χώρες
Μεγαλύτερη σύγκλιση τιμών με τις ευρωπαϊκές αγορές
Ενίσχυση του βάθους και της ρευστότητας της εγχώριας αγοράς
Διευρυμένη πρόσβαση σε οικονομικότερες πηγές ενέργειας και αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού
Διευκόλυνση της ενσωμάτωσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα μέσω εισαγωγής νέων αγορών, πλησιέστερων στον πραγματικό χρόνο κατανάλωσης (Ενδοημερήσια Αγορά, Αγορά Εξισορρόπησης)
Δίκαιη αποζημίωση των μονάδων παραγωγής μέσω της Αγοράς Εξισορρόπησης
Επίσης, οι επιμέρους αγορές του TargetModel προσφέρουν στους συμμετέχοντες επαρκή εργαλεία για την βέλτιστη διαχείριση των πόρων τους, είτε πρόκειται για παραγωγούς με συμβατικές μονάδες, είτε για παραγωγούς ΑΠΕ, είτε για Διαχειριστές Δικτύων και Συστημάτων. Εκτός αυτού, το ΤargetModel δημιουργεί σήματα τιμών διευκολύνοντας τις αποφάσεις των συμμετεχόντων για περαιτέρω επενδύσεις σε ενεργειακά πάγια.
Τα οφέλη που προαναφέρθηκαν δεν περιορίζονται μόνο στους άμεσους συμμετέχοντες. Η αποδοτικότερη λειτουργία των αγορών, η ενίσχυση του ανταγωνισμού και η περαιτέρω αξιοποίηση των διασυνδέσεων αποτελούν μοχλό μείωσης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειαςγια τους τελικούς καταναλωτές, νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Φυσικά, τα οφέλη αυτά δεν θα προκύψουν αυτόματα, σε μια νύχτα, αλλά θα ξεδιπλωθούν σταδιακά όσο περισσότερουιοθετούνται στην πράξη οι προβλέψεις του Μοντέλου Στόχου και η ελληνική αγορά προχωρά σε μια αποδοτικότερη και πιο ανταγωνιστική λειτουργία.
3. Ποιες είναι οι αλλαγές που φέρνει σε σχέση με το υφιστάμενο μοντέλο ;
Όπως προαναφέρθηκε, το TargetModelαντικαθιστά τον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό. Κύριος στόχος του ΗΕΠ είναι να προγραμματίσει τη λειτουργία των μονάδων παραγωγής σε 24ωρη βάση, με γνώμονα την ασφαλή λειτουργία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας και την ελαχιστοποίηση της συνολικής δαπάνης. Μέσω της λειτουργίας του –και αφού ληφθούν υπόψη οι τεχνικοί περιορισμοί των μονάδων παραγωγής και του συστήματος- προκύπτει ένας αρχικός προγραμματισμός για το πότε και πόσο θα παράγει κάθε μονάδα.
Το TargetModelδιαφέρει θεμελιωδώς από το σημερινό μοντέλο της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι σημαντικότερες συνοψίζονται στα εξής:
Παρέχεται διαφάνεια στις συναλλαγές με περιορισμό της δυνατότητας χειραγώγησης,λόγω της ύπαρξης αγορών σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια και πολλών προϊόντων.
Στον ΗΕΠ δεν υφίσταται ενδοημερήσια αγορά, ενώ στη θέση της αγοράς εξισορρόπησης υφίσταται ένας μηχανισμός εκκαθάρισης αποκλίσεων. Συνεπώς, δεν πλησιάζει επαρκώς στον πραγματικό χρόνο λειτουργίας.
Σε σχέση με τον ΗΕΠ, η Αγορά Επόμενης Ημέρας αποτελεί αγορά μόνο ενέργειας. Οισυμπληρωματικές υπηρεσίες (εφεδρείες) που απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία των Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας διαχωρίζονται σε ξεχωριστές διαδικασίες (δημοπρασίες, πληρωμές κτλ.) Ως αποτέλεσμα, οι τιμές της αγοράς επόμενης ημέρας αντικατοπτρίζουν αποκλειστικά το κόστος ενέργειας.
Στο νέο μοντέλο δεν υφίσταται κατώτατο όριο προσφορών βάσει του ελάχιστου μεταβλητού κόστους παραγωγής όπως ισχύει σήμερα, ενθαρρύνοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ των παραγωγών.
Διευκολύνεται η εισαγωγή διμερών συναλλαγών στην αγορά επόμενης ημέρας, κάτι που διευρύνει τις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων.
Η εκκαθάριση των αγορών του ΕΧΕ θα υλοποιείται σε ημερήσια βάση από εκκαθαριστικό οίκο (EnExClear). Αυτό συνεπάγεται περιορισμό των πιστωτικών κινδύνων.
Τέλος, η εκχώρηση της μεταφορικής ικανότητας των διασυνδέσεων με τις συζευγμένες αγορές (αρχικά με της Ιταλίας και στη συνέχεια με της Βουλγαρίας) θα γίνεται με βέλτιστο τρόπο, μέσω ενός κοινού ευρωπαϊκού αλγορίθμου. Έτσι οι ροές ενέργειας στις συζευγμένες διασυνδέσεις θα εξορθολογίζονται οδηγώντας σε μεγαλύτερη σύγκλιση τιμών, περιορίζοντας σημαντικά τις αντι-οικονομικές ροές ενέργειας.
4. Πώς συμβάλλει το TargetModelστην ενίσχυση του ανταγωνισμού και την άρση των στρεβλώσεων στην αγορά ενέργειας ;
Κατά πρώτο λόγο, η ύπαρξη τριών αγορών (επόμενης ημέρας, ενδοημερήσιας, εξισορρόπησης) σε αντίθεση με μία (ΗΕΠ) είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα προς τη ρεαλιστικότερη αποτύπωση της πραγματικότητας της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που φτάνει πλέον κοντά στον πραγματικό χρόνο και την αύξηση του ανταγωνισμού.
Διευκολύνεται η άρση των στρεβλώσεων καθώς πολλά διορθωτικά μέτρα που κρίνονταν αναγκαία βάσει του προηγούμενου συστήματος και επιβάλλονταν με μηχανισμούς εκτός αγοράς (π.χ.μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους,κόστος αποσυγχρονισμού μονάδων παραγωγής), πλέον ενσωματώνονται στο πλαίσιο της αγοράς, οδηγώντας σε ορθολογικότερες χονδρεμπορικές τιμές. Εκλείπουν έτσι οι συμπληρωματικές χρηματοροές που δυσχεραίνουν την κατανόηση του συνολικού κόστους λειτουργίας.
Οι Συμμετέχοντες στις νέες αγορές έχουν πλέον όλα τα εργαλεία να διορθώνουν τη θέση τους σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια, ώστε να εξασφαλίζουν τις μικρότερες δυνατές αποκλίσεις γι αυτούς και κατά συνέπεια, την οικονομικότερη λειτουργία της αγοράς στο σύνολό της.
Εμπλουτίζεται η διαθέσιμη «εργαλειοθήκη» τους, καθώς θα διαθέτουν πρόσβαση σε χρηματοοικονομικά εργαλεία για τη μείωση του κινδύνου διακύμανσης των τιμών, ώστε να μπορούν με τη σειρά τους να προσφέρουν μεγαλύτερη τιμολογιακή σταθερότητα στους πελάτες τους. Αποκτούν επίσης πρόσβαση σε μεθόδους διαφοροποίησης των προϊόντων τους (για παράδειγμα, προσφέροντας μόνο «πράσινη» ενέργεια), ώστε να μπορούν να αναπτύξουν πιο σύνθετες εμπορικές και επιχειρηματικές στρατηγικές.
Επίσης, μέσω της δυνατότητας των συμμετεχόντων να πραγματοποιούν συναλλαγές όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο στην Ενδοημερήσια Αγορά καθίσταται δυνατή η αποτελεσματική συμμετοχή των ΑΠΕ και της λεγόμενης «απόκρισης της ζήτησης» (demandresponse) στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικότερα, οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης των ΑΠΕ θα μπορούν μέσω της συμμετοχής στις επιμέρους αγορές να ελαχιστοποιούν το κόστος και το ρίσκο μεγάλων χρεώσεων στην εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης. Οι δε καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω της μελλοντικής ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών (ψηφιοποίηση, έξυπνοι μετρητές κ.α.) θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην αγορά, καθιστώντας δυνατή τη συμμετοχή περισσότερων πόρων σε αυτή.
Οι επιλογές των συμμετεχόντων (τόσο στην αγορά όσο και στην πώληση) δεν θα περιορίζονται μόνο στην ελληνική αγορά, δεδομένου ότι αφενός θα έχουν δυνητικούς αντισυμβαλλόμενους πανευρωπαϊκά, αφετέρου οι προσφορές τους μετά τη σύζευξη των αγορών υποβάλλονται στην κοινή πανευρωπαϊκή αγορά.
5. Ποια είναι τα επόμενα βήματα μετά την έναρξη λειτουργίας των νέων αγορών ;
Επόμενο βήμα μετά την ενεργοποίηση των αγορών του TargetModelείναι η σύζευξη των Αγορών Επόμενης Ημέρας. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό ΕΧΕ και ΑΔΜΗΕ, η σύζευξη με την αγορά της Ιταλίας θα γίνει έως το τέλος του έτους, ενώ η σύζευξη με την αγορά της Βουλγαρίας αναμένεται το πρώτο τρίμηνο του 2021. Εντός του 2021 θα πραγματοποιηθεί και η σύζευξη της ελληνικής Ενδοημερήσιας Αγοράς με την πανευρωπαϊκή ενδοημερήσια αγορά συνεχούς διαπραγμάτευσης. Ετσι, οι Τοπικές Ενδοημερήσιες Δημοπρασίες θα δώσουν τη σκυτάλη στις Συμπληρωματικές Περιφερειακές/Πανευρωπαϊκές Ενδοημερήσιες Δημοπρασίες, σε συνδυασμό με την ενδοημερήσια Συνεχή Διαπραγμάτευση.
Μιλώντας για σύζευξη τιμών, μιλάμε για την ουσιαστική ενοποίηση των ευρωπαϊκών αγορών. Οι εντολές αγοράς και πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας των συμμετεχόντων οδηγούνται σε κοινά βιβλία εντολών.Οι αγορές επιλύονται με κοινές διαδικασίες, μέσω κοινού αλγορίθμου (με το όνομα EUPHEMIA) που έχει σχεδιαστεί για να βελτιστοποιεί την χρήση των ευρωπαϊκών πόρων και λαμβάνει υπόψη τις προσφορές των συμμετεχόντων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και τη διαθέσιμη χωρητικότητα των διασυνδέσεων.
6. Ποια είναι η εμπειρία από τις άλλες χώρες της ΕΕ ;
Η πολυετής εμπειρία εφαρμογής του ΤargetModelστις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες έχει να επιδείξει θετικά αποτελέσματα. Ειδικότερα,οι αγορές της Αυστρίας, του Βελγίου, της Κροατίας, της Δανίας,της Εσθονίας, της Φινλανδίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ιρλανδίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, της Πολωνίας, της Πορτογαλίας, της Σλοβενίας, της Σουηδίας, της Ισπανίας, του Ηνωμένου Βασιλείου καθώς και οι αγορές της Τσεχίας, της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας είναι ήδη συζευγμένες σύμφωνα με τις αρχές του TargetModel, με αποτέλεσμα τη μείωση των τιμών χονδρεμπορικής που μετακυλίεται στα τιμολόγια των τελικών καταναλωτών.
Μελέτες δείχνουν ότι η υιοθέτηση του TargetModelέχει οδηγήσει σε σειρά θετικών επιδράσεων στις αγορές ηλεκτρισμού.
Αυξημένος ανταγωνισμός σε υπερεθνικό επίπεδο
Σύγκλιση τιμών
Βελτιωμένη ασφάλεια εφοδιασμού
Υποστήριξη περαιτέρω ενσωμάτωσης των ΑΠΕ
Τέλος, η εναρμόνιση των κανόνων διευκολύνει τη μεταφορά τεχνογνωσίας, ενισχύει τις διασυνοριακές συνεργασίες και δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης των Συμμετεχόντων στη λειτουργία της Εναίας Ευρωπαϊκής Αγοράς.
