«Η «καταστροφή του αιώνα» στην Τουρκία κόστισε την ζωή σε τουλάχιστον 25.000 ανθρώπους μέχρι τώρα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ ο αριθμός των θυμάτων ενδέχεται έως και να διπλασιαστεί καθώς χιλιάδες παραμένουν θαμμένοι στα συντρίμμια και οι ελπίδες για τη διάσωσή τους τείνουν να μηδενιστούν. Το κόστος των υλικών καταστροφών ανέρχεται στα 80 δισ. ευρώ περίπου και η Τουρκία καλείται να ανταποκριθεί στην πρόκληση της αποκατάστασης των σεισμόπληκτων -πάνω από 1 εκατομμύριο έχουν μείνει άστεγοι. Συνολικά, 13,3 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 15,7% του πληθυσμού της Τουρκίας, ζουν στις επαρχίες που κηρύχτηκαν ζώνες καταστροφών. Στις 10 ευάλωτες επαρχίες, 52% των κτιρίων κατασκευάστηκαν μετά το 2001, 26,4% μεταξύ 1981-2000 και 10% πριν από το 1980».
Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζουν για το σεισμό στην Τουρκία τα «Γράμματα από την Τουρκία» που αποστέλλει στους συνδρομητές του κάθε Τετάρτη το K-Report των Κώστα Καλλίτση και Παύλου Τσίμα και που επιμελούνται ο Ευάγγελος Αρεταίος και η Μαρία Ζαχαράκη.
Διαβάστε τι σημειώνουν μεταξύ άλλων τα «Γράμματα από την Τουρκία» αυτή τηνΤετάρτη:
Από το "κράτος πατερούλη" στο "Δεν υπάρχει κράτος!"
Ενώ η καταστροφή στην Τουρκία καθημερινά καταρρίπτει το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο και τα σωστικά συνεργεία αποχωρούν, τα ρήγματα που άνοιξε ο σεισμός αγγίζουν πλέον τον πυρήνα της Τουρκικής Δημοκρατίας. Το μεγάλο σοκ όχι μόνο για τα 13 εκατ. κατοίκους των σεισμόπληκτων περιοχών αλλά για το σύνολο ενός πληθυσμού 85 εκατ., προέρχεται, πλέον, από την ανικανότητα του κράτους ως μηχανισμού άμεσης βοήθειας και από τις ευθύνες του, για την καταπάτηση των δικών του νόμων. Μεγάλες αλλαγές καταγράφονται και στο πολιτικό πεδίο, με χαρακτηριστικότερη την ιστορική προσέγγιση των κεμαλιστών με τους Κούρδους, που αναζωπυρώνει τις ελπίδες της αντιπολίτευσης, ενώ η κυβέρνηση φλερτάρει με την ιδέα της αναβολής των εκλογών.
Τα μεγέθη της καταστροφής: Η «καταστροφή του αιώνα» στην Τουρκία κόστισε την ζωή σε τουλάχιστον 25.000 ανθρώπους μέχρι τώρα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ ο αριθμός των θυμάτων ενδέχεται έως και να διπλασιαστεί καθώς χιλιάδες παραμένουν θαμμένοι στα συντρίμμια και οι ελπίδες για τη διάσωσή τους τείνουν να μηδενιστούν. Το κόστος των υλικών καταστροφών ανέρχεται στα 80 δισ. ευρώ περίπου και η Τουρκία καλείται να ανταποκριθεί στην πρόκληση της αποκατάστασης των σεισμόπληκτων -πάνω από 1 εκατομμύριο έχουν μείνει άστεγοι. Συνολικά, 13,3 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 15,7% του πληθυσμού της Τουρκίας, ζουν στις επαρχίες που κηρύχτηκαν ζώνες καταστροφών. Στις 10 ευάλωτες επαρχίες, 52% των κτιρίων κατασκευάστηκαν μετά το 2001, 26,4% μεταξύ 1981-2000 και 10% πριν από το 1980.
“Devlet yok”: «Δεν υπάρχει κράτος», είναι μια φράση που βλέπει κανείς συνέχεια τις τελευταίες μέρες τόσο σε άρθρα και αναλύσεις όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μια φράση που σοκάρει καθώς στην συλλογική πολιτική συνείδηση των Τούρκων πολιτών το κράτος είναι το πιο σημαντικό μέρος της χώρας και του έθνους. Το “baba devlet”, το κράτος-πατέρας, που προσέχει και προστατεύει το έθνος και τους πολίτες του, είναι το διαχρονικό χαρακτηριστικό της Τουρκίας, από την κεμαλική επανάσταση και την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Ατατούρκ μέχρι τον νεο-οθωμανικό κρατισμό του Ταγίπ Ερντογάν. Η απουσία του κράτους είναι τραυματικό βίωμα για την Τουρκία, πόσο μάλλον μέσα από το ηγεμονικό αφήγημα της κυβέρνησης Ερντογάν όλα τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία είναι μια παγκόσμια δύναμη που δεν έχει ανάγκη κανέναν.
Η έγκριτη ακαδημαϊκός Evren Balta κάνει λόγο για «κρατικό μηχανισμό που δεν μπορεί να λάβει γρήγορες αποφάσεις και να τις εφαρμόσει αποτελεσματικά, ενώ δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη συναίνεση του λαού σε αυτές. Ο τρόπος διακυβέρνησης αυτού του κρατικού μηχανισμού θα είναι η χρήση αυξανόμενων ποσοτήτων βίας και καταπίεσης. Το κράτος θάφτηκε κάτω από ένα γιγαντιαίο ερείπιο, πριν από εννέα ημέρες, στην καταστροφή του αιώνα».
Καταστροφές και διαφθορά: Η Evren Balta έγραψε στον ιστότοπο Yetkireport: «Ναι, πρόκειται για μια μεγάλη φυσική καταστροφή, αλλά η κουλτούρα, το πολιτικό σύστημα και η κρατική μας ικανότητα καθόρισαν και διαμόρφωσαν τον τρόπο με τον οποίο θα πληγούμε. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια μελέτη, το 83% του συνόλου των θανάτων που προκλήθηκαν από σεισμούς τα τελευταία τριάντα χρόνια συνέβησαν σε χώρες με μεγάλη διαφθορά».
Δήμαρχος Αντιόχειας: Η ανθρώπινη “αμέλεια και ανευθυνότητα” αναδεικνύονται από τα αντιπολιτευόμενα –αλλά όχι μόνο- μέσα ενημέρωσης που έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι σε έναν συγκεκριμένο δήμο της Αντιόχειας πολλά κτίρια δεν κατέρρευσαν, διότι είχαν εφαρμοστεί κατά γράμμα οι αντισεισμικοί οικοδομικοί κανόνες. Μιλώντας στον τουρκικό τύπο, ο δήμαρχος της περιοχής Ερζίν, Οκές Ελμασόγλου, είπε ότι “δεν έχουμε συντρίμμια. Δεν έχουμε τραυματισμούς ή απώλειες ζωών λόγω του σεισμού” και εξήγησε ότι κατά την περίοδο της θητείας του έκανε τα πάντα για να επιβάλλονται οι υφιστάμενοι κανόνες».
«Χρειαζόμαστε αλλαγή νοοτροπίας και αποφασιστικά μέτρα για να διασφαλίσουμε ότι οι πολίτες μας δεν θα περιμένουν πλέον παραχωρήσεις από το κράτος για παράνομες κατασκευές, γνωρίζοντας ότι δεν θα υπάρχει περιθώριο για παραχωρήσεις στο θέμα αυτό και ότι τα κτίριά τους θα κατεδαφιστούν αν χρειαστεί» είπε ο δήμαρχος.
Ο φόρος σεισμού: Η κυβέρνηση προχώρησε άμεσα σε μαζικές συλλήψεις εργολάβων και κατασκευαστών κτιρίων που κατέρρευσαν αλλά τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα.
Ένα από αυτά είναι ο φόρος σεισμού που, μετά τους σεισμούς του 1999, εισήχθη προσωρινά αλλά αργότερα έγινε μόνιμος. Μεταξύ 1999 και 2022, εισπράχθηκαν περίπου 4,5 δισ. ευρώ. Ωστόσο, δαπανήθηκαν κυρίως για διπλούς δρόμους και αεροδρόμια κι όχι για την αντισεισμική θωράκιση.
Ο θεσμός της αμνηστίας: Ένα άλλο ερώτημα είναι η «κατασκευαστική αμνηστία», με την πιο πρόσφατη το 2018, σύμφωνα με την οποία οι ιδιοκτήτες κτιρίων μπορούσαν να πληρώσουν ένα πρόστιμο και να νομιμοποιήσουν κτίρια, τα οποία αποδείχθηκαν εξαιρετικά επικίνδυνα. Μιλώντας στο BBC, η Pelin Pinar Gircioglu, επικεφαλής του παραρτήματος στην Κωνσταντινούπολη της Ένωσης Επιμελητηρίων Τούρκων Μηχανικών, Αρχιτεκτόνων και Πολεοδόμων, τόνισε ότι τέτοια «κατασκευαστική αμνηστία» είχε χορηγηθεί σε έως και 75.000 κτίρια στη ζώνη καταστροφής στη νότια Τουρκία.
Μαζί με τις μετατοπίσεις των γεωλογικών τεκτονικών πλακών, και με την απουσία του κράτους, μετατοπίζονται και οι τεκτονικές πλάκες στην κοινωνία και την πολιτική.
Κιλιτσντάρογλου: Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου επισκέφτηκε το Ντιγιάρμπακιρ, συναντήθηκε με την συνπρόεδρο του HDP Περβίν Μπουλντάν και έκαναν από κοινού δηλώσεις. Εικόνες που πριν τον σεισμό θα ήταν αδιανόητες (αφού οι Κούρδοι παραδοσιακά θεωρούν τους κεμαλιστές ως διώκτες τους). «Πράγματι, η καρδιά όλων χτυπάει για την περιοχή αυτή στην Τουρκία. Ο σεισμός έφερε εμάς και την κοινωνία κοντά. Θέλουμε να θεραπεύσουμε τον πόνο. Θέλουμε να είμαστε μαζί. Μπορούμε να μειώσουμε τον πόνο όταν τον μοιραζόμαστε», δήλωσε ο αρχηγός του CHP.
Ακσενέρ: Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έχει βρεθεί στην πρώτη γραμμή των επιθέσεων κατά της κυβέρνησης. Πιο προσεκτική, η Μεράλ Ακσενέρ φαίνεται να κρατά αποστάσεις από μετωπικές συγκρούσεις και αυτό, σύμφωνα με συνομιλητές του ΚReport διότι ξέρει ότι οι δυσαρεστημένοι από το ΑΚΡ ψηφοφόροι μπορούν πιο εύκολα πια να ψηφίσουν το κόμμα της.
Η αναβολή των εκλογών: Η πιθανότητα αναβολής των επικείμενων εκλογών αρχίζει να αναδεικνύεται ως το βασικό πεδίο μάχης ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση, καθώς το ΑΚΡ στέλνει μηνύματα που δείχνουν αλλαγής ημερομηνίας, ενώ στους αντιπολιτευόμενους κύκλους θεωρούν ότι ενδεχόμενη μετάθεση μετά την 18η Ιουνίου, που είναι το συνταγματικό όριο για την διεξαγωγή τους, θα ισοδυναμεί με «πραξικόπημα». Ο Μπουλέντ Αρίντς, ιδρυτικό στέλεχος του ΑΚΡ που απομακρύνθηκε από το κόμμα αλλά στη συνέχεια επανήλθε, έκανε λόγο για κάλπες το Νοέμβριο 2023 ή, ακόμα, το 2024, εδώ. Αντιθέτως, ο Κιλιτσντάρογλου επιμένει ότι το Σύνταγμα είναι σαφές, δεν υπάρχει συνταγματική βάση για αναβολή πέραν της 18ης Ιουνίου.
Μια ματιά στην οικονομία:
Η πρώτη έκθεση: Η Τουρκική Συνομοσπονδία Επιχειρήσεων (TURKONFED), υπολογίζει 72 χιλιάδες τα θύματα και 84 δισ. δολάρια τις ζημιές. Το μερίδιο των επαρχιών της σεισμόπληκτης περιοχής στο εθνικό εισόδημα είναι 9,3%. Το 11,7% του συνόλου των επιχειρήσεων σε εθνικό επίπεδο βρίσκεται σε αυτή την περιοχή καθώς και το 15% των ενεργών φορολογουμένων του φόρου εισοδήματος και του φόρου εταιρειών.
1,7 δισ. δολ. από την Π.Τ.: Η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε ότι 1,78 δισ. δολ. θα διατεθούν στην Τουρκία μετά τους σεισμούς. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε η Τράπεζα, αναφέρεται ότι ξεκίνησε μια ταχεία εκτίμηση των ζημιών για να εκτιμηθεί το μέγεθος της καταστροφής και να προσδιοριστούν οι περιοχές προτεραιότητας για στήριξη διάσωσης και ανοικοδόμησης.
«Επιπτώσεις, όχι κρίση»: Οι σεισμοί δεν θα φέρουν οικονομική κρίση, εκτιμά ο Murat Atilim της χρηματοπιστωτικής εταιρείας Aykiri Finans. «Θα υπάρξουν αναμφίβολα οικονομικές επιπτώσεις. Θα υπάρξει μεγάλη απόκλιση στο λόγο δημοσιονομικού ελλείμματος/εθνικού εισοδήματος για τον οποίο πάντα καυχιόμαστε. Καθώς το έλλειμμα αυξάνεται, οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό θα αναθεωρούνται ανοδικά. Δεδομένου ότι η ανάγκη δανεισμού του δημοσίου θα αυξηθεί, η πίεση στις τράπεζες θα συνεχιστεί. Η τουρκική οικονομία δεν θα εισέλθει σε κρίση, ωστόσο θα επιδεινωθούν σημαντικά ορισμένοι οικονομικοί δείκτες».
