Στο πάνελ της συζήτησης, την οποία συντόνισε ο Νίκος Χατζηαργυρίου, ομότιμος καθηγητής της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ, μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του ΕΝΑ, υπογραμμίστηκε ότι η ενέργεια αποτελεί κοινωνικό – δημόσιο αγαθό, όχι μόνο γιατί συνιστά προϋπόθεση για την ικανοποίηση βασικών κοινωνικών αναγκών, αλλά κυρίως διότι αποτελεί βασικό κρίκο στην οργάνωση της κοινωνικής παραγωγής, στην προστασία του περιβάλλοντος και την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Για τους λόγους αυτούς είναι κρίσιμο οι πολίτες να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης, τόσο στη διαδικασία παραγωγής ενέργειας όσο και την επιλογή τεχνολογίας που θα βασίζεται στην αξιοποίηση των τοπικών πλεονεκτημάτων και των πόρων με σεβασμό στο περιβάλλον στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης. Η παραπάνω θεώρηση δεν παραβλέπει το γεγονός ότι η παραγωγή, μεταφορά και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας συνεπάγεται κόστος, αλλά αυτό θα πρέπει να επιμερίζεται με δίκαιο τρόπο σε όσους την απολαμβάνουν χωρίς να επιβαρύνει ασύμμετρα τους πολίτες και ειδικότερα τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα.
Οι ενεργειακές κοινότητες αποτελούν ένα εργαλείο που δίνει τη δυνατότητα παραγωγής και διαχείρισης ηλεκτρικής ενέργειας σε συνεργαζόμενους πολίτες, επιχειρήσεις και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και ταυτόχρονα συμβάλει στη διάχυση του οφέλους σε αυτούς και στην κοινωνία ευρύτερα. Ταυτόχρονα, οι ενεργειακές κοινότητες δύνανται να απαντήσουν σε σημαντικό βαθμό στο ζήτημα της πρόσβασης στην ενέργεια και στην επίλυση του προβλήματος της ενεργειακής φτώχειας.
Ενεργειακή δημοκρατία και αποκέντρωση
Ο Ιάσονας Κουβελιώτης-Λυσίκατος, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, υπογράμμισε ότι «η ενέργεια αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό αγαθό και η πρόσβαση σε αυτή είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα». Και πρόσθεσε ότι «η ενεργειακή φτώχεια και η κλιματική κρίση απαιτούν ριζική αναδιαμόρφωση του ενεργειακού τομέα, με έμφαση στη δημοκρατική συμμετοχή, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη βιωσιμότητα», ενώ συμπλήρωσε ότι «η μετάβαση σε ένα αποκεντρωμένο μοντέλο, βασισμένο στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, να προωθήσει την οικονομική ισότητα και να δημιουργήσει νέες, “πράσινες” θέσεις εργασίας».
Σύμφωνα με τον εισηγητή, «στο πλαίσιο της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας στις μέρες μας, οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να αποτελέσουν όχημα για την ενίσχυση της τοπικής παραγωγής, επιτρέποντας στους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά ως παραγωγοί εκτός από καταναλωτές». Και ανέφερε ότι «παράλληλα, τα σύγχρονα δίκτυα πρέπει να υιοθετήσουν αποκεντρωμένες τεχνολογίες και “ευφυείς” υποδομές, προσαρμόζοντας αρχές του διαδικτύου, ώστε να διασφαλιστεί ένας αποδοτικός, ασφαλής και δίκαιος ενεργειακός μετασχηματισμός».
Kατέληξε τονίζοντας ότι «τελικά, η ενεργειακή δημοκρατία μπορεί να αποτελέσει έναν δρόμο προς ένα βιώσιμο, δίκαιο και συμμετοχικό ενεργειακό μέλλον».
Κατασκευή μικρών ανεμογεννητριών για παραγωγή ενέργειας σε τοπικά συστήματα
Στην εισήγησή του, ο Κώστας Λατούφης, διδάκτωρ της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών ΕΜΠ και ερευνητής της Smart RUE, επισήμανε ότι «η κατασκευή μικρών ανεμογεννητριών αποτελεί μια ιδιαίτερη προσέγγιση για την προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας σε τοπικό επίπεδο». Εξήγησε ότι «μέσω των ανοιχτών τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, περιθωριοποιημένες αγροτικές κοινότητες μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ παράλληλα μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία σχεδιασμού των ενεργειακών συστημάτων που χρησιμοποιούν».
Τα έργα μικρών ανεμογεννητριών που παρουσιάστηκαν, στην Αιθιοπία και το Νεπάλ, αποδεικνύουν, σύμφωνα με τον εισηγητή, «πως η τοπική κατασκευή και η πρακτική εκπαίδευση δημιουργούν συνθήκες ενδυνάμωσης των κοινοτήτων. Με την αξιοποίηση τοπικών πόρων και την κατασκευή συστημάτων προσαρμοσμένων στις τοπικές ανάγκες, επιτυγχάνεται όχι μόνο η παραγωγή ενέργειας αλλά και η βιώσιμη ανάπτυξη με σεβασμό στο περιβάλλον και στις τοπικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες».
Ενεργειακές κοινότητες: θεσμικό πλαίσιο, σημερινή κατάσταση και προοπτικές
Ο Αλέξανδρος Χρόνης, υποψήφιος διδάκτωρ της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ, ερευνητής της Smart RUE, τόνισε ότι «οι ενεργειακές κοινότητες αποτελούν ένα καινοτόμο μοντέλο συνεργατικής παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, το οποίο ενισχύει την ενεργειακή δημοκρατία και προωθεί τη βιώσιμη ανάπτυξη».
Επισήμανε ότι «οι ενεργειακές κοινότητες λειτουργούν σε ένα δυναμικά εξελισσόμενο θεσμικό περιβάλλον, με σημαντικές πρωτοβουλίες σε Ελλάδα και Ευρώπη που προωθούν τη συμμετοχική παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας». Ανέφερε, ωστόσο, ότι παρά τις ευκαιρίες για ενεργειακή αυτονομία και τοπική ανάπτυξη, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις, όπως η πρόσβαση σε χρηματοδότηση, η γραφειοκρατία και η ανάγκη για πιο υποστηρικτικά ρυθμιστικά πλαίσια. Και κατέληξε λέγοντας ότι «με τη σωστή θεσμική υποστήριξη και τη συμμετοχή των πολιτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, μπορούν να αποτελέσουν βασικό πυλώνα ενός αποκεντρωμένου και δίκαιου ενεργειακού συστήματος».
Εμπειρίες από τη δημιουργία της ενεργειακής κοινότητας Collective Energy
Η Γεωργία-Ίρια Σαριδάκη, υποψήφια διδάκτωρ της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ και ερευνήτρια της Smart RUE, παρουσίασε τις κύριες δραστηριότητες της ενεργειακής κοινότητας πολιτών Collective Energy, με έδρα την Αθήνα, που ιδρύθηκε στις αρχές του 2020 βάσει του Ν.4513/2018, ως αστικός συνεταιρισμός μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρθηκαν από την εισηγήτρια οι κύριοι στόχοι της κοινότητας, όπως «η παροχή καθαρής και οικονομικής ενέργειας στα μέλη της, η προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, η έρευνα σε μοντέλα οργάνωσης για μια κοινωνικά δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, η ενδυνάμωση του θεσμού των ενεργειακών κοινοτήτων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας».
Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, ανέφερε ότι ολοκληρώθηκε η κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 99kW στην Αργολίδα το οποίο έχει ενταχθεί στο σχήμα του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού και αποτελεί μια υλοποίηση της λεγόμενης «συλλογικής ιδιοκατανάλωσης». Στο έργο έχουν ενταχθεί 2 ευάλωτα νοικοκυριά από τον Δήμο Μοσχάτου-Ταύρου στα οποία έχουν διατεθεί 2,5kW δωρεάν, πρόσθεσε. Ακόμη παρουσιάστηκαν κύρια σημεία της ερευνητικής δραστηριότητας της κοινότητας, καθώς και δραστηριότητες που στοχεύουν στην καλλιέργεια της ενεργής συμμετοχής όλων των μελών στις αποφάσεις όπως και στην προώθηση των δράσεων στο ευρύ κοινό. Τέλος, έγινε αναφορά σε βασικές προκλήσεις όπως ρυθμιστικά εμπόδια και η ορθή εφαρμογή του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού.
Η σημασία της συσπείρωσης και της συνηγορίας
Η Σάντυ Φαμελιάρη, μέλος ΔΣ Δέσμης Ενεργειακών Κοινοτήτων, αναφέρθηκε στην ανάγκη συσπείρωσης των πραγματικών ενεργειακών κοινοτήτων από πολίτες για την προστασία των δικαιωμάτων τους. Περιέγραψε τη δημιουργία της Δέσμης ως προς αυτή την κατεύθυνση, τον συλλογικό κοινωνικό αντίκτυπο των μελών, αλλά και τα κοινά προβλήματα που η συμμαχία τους έχει καταφέρει να καταγράψει και -ακόμα πιο σημαντικό- να λύσει χάρη στη στοχευμένη συνηγορία.
Στα εξέχοντα παραδείγματα επιτυχιών που παρουσίασε ήταν η διεξαγωγή του ενεργειακού συμψηφισμού, που καταχρηστικά δεν πραγματοποιούταν από τους παρόχους, και η συμπερίληψη των ενεργειακών κοινοτήτων ως επιλέξιμες σε χρηματοδοτική πρόσκληση του Πράσινου Ταμείου, παρά τον αρχικό αποκλεισμό τους.
Στην εισήγησή της η Σ. Φαμελιάρη ανέφερε, επίσης, τις φιλοδοξίες της Δέσμης να υποδεχτεί νέα μέλη και να συνεχίσει το έργο της προς μία συμπεριληπτική και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση.
Το βίντεο & οι παρουσιάσεις της εκδήλωσης
