Η επαναπροσέγγιση Τουρκίας και Ισραήλ σε μια προσπάθεια δημιουργίας εταιρικής σχέσης με φόντο το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, είναι ένα από τα ζητήματα που μπορούν να αμβλύνουν ή να οξύνουν τα προβλήματα της περιοχής.
Η αξιοποίηση των πηγών φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου έχει γίνει πρόσφατα η πιο επείγουσα προτεραιότητα με τις επιταχυνόμενες προσπάθειες της Ευρώπης για την εξεύρεση εναλλακτικών πηγών ενέργειας έναντι του ρωσικού φυσικού αερίου μετά το ξέσπασμα του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο.
Τόσο το Ισραήλ που εσχάτως έχει γίνει χώρα εξόρυξης φυσικού αερίου που θέλει να το εξάγει, όσο και η Τουρκία που επιζητεί να εκμεταλλευτεί την διαμορφούμενη κατάσταση και να γίνει ενεργειακός κόμβος, μετά από χρόνιες διαμάχες φαίνεται να πλησιάζουν η μια χώρα την άλλη για το κοινό συμφέρον.
Η ενεργειακή συνεργασία αποτελεί σημαντικό θέμα στον τρέχοντα διάλογο μεταξύ των δυο χωρών. Η κύρια δυνατότητα συνεργασίας είναι η ιδέα της κατασκευής υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ του κοιτάσματος 'Λεβιάθαν' του Ισραήλ και της Τουρκίας, με εμπόδιο όμως την Κυπριακή ΑΟΖ απ’ όπου θα πρέπει να περάσει αυτός ο αγωγός.
Όμως όπως όλα δείχνουν δεν υπάρχει συμφωνία για τις προτεραιότητες του διαλόγου. Η τουρκική πλευρά θέλει να καταστήσει την ενεργειακή συνεργασία το κεντρικό σημείο του διαλόγου, ενώ άλλα μακροχρόνια πολιτικά ζητήματα θα συζητηθούν αργότερα. Αλλά η ισραηλινή πλευρά θέλει πρώτα να δώσει έμφαση στη δημιουργία μιας πιο θετικής πολιτικής ατμόσφαιρας μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, πριν συμφωνήσουν σε οποιεσδήποτε μακροπρόθεσμες δεσμευτικές εμπορικές συμφωνίες στον τομέα της ενέργειας.
Το ενεργειακό είναι κάτι θετικό και για τις χώρες και ο διάλογος μεταξύ Ιερουσαλήμ και Άγκυρας θα μπορούσε να πάρει ώθηση από την κοινή ανάγκη. Εξάλλου δεν είναι νέος ο ενεργειακός διάλογος μεταξύ τους.
Ο πρώτος ενεργειακός διάλογος σε επίπεδο εργασίας μεταξύ των δύο χωρών πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 2016. Οι πλευρές συζήτησαν ένα προτεινόμενο σχέδιο αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ των δύο χωρών για τη μεταφορά προμηθειών φυσικού αερίου στην Ευρώπη από το κοίτασμα φυσικού αερίου Λεβιάθαν στη Μεσόγειο Θάλασσα στα ανοικτά των ακτών του Ισραήλ.
Ωστόσο, το 2018, η Τουρκική Δημοκρατία είχε ανακαλέσει τον πρεσβευτή της στο Τελ Αβίβ λόγω των φονικών επιθέσεων εναντίον Παλαιστινίων στην αποκλεισμένη Λωρίδα της Γάζας, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για την απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να μεταφέρει την πρεσβεία της από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ.
Κατά την επανάληψη των προχωρημένων διαπραγματεύσεων μεταξύ των ισραηλινών εταιρειών φυσικού αερίου και της τουρκικής BOTAS, οι διαπραγματεύσεις κόλλησαν στο ζήτημα της τιμής, καθώς η BOTAS απαίτησε χαμηλότερη τιμή για το φυσικό αέριο από αυτή που μπορούσαν να προσφέρουν οι ισραηλινές εταιρείες, με αποτέλεσμα να παγώσουν οι συνομιλίες για επτά χρόνια.
Ωστόσο, οι εξελίξεις τους τελευταίους μήνες, οι οποίες έχουν καταστήσει το έργο αυτό πιο βιώσιμο από ό,τι στο παρελθόν αναγκάζουν και τις δύο πλευρές να το δουν με νέα μάτια.
Αυτές συμπεριλαμβάνουν την ανακοίνωση του Έιμος Χοκστάιν, του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για την ενέργεια, ότι οι ΗΠΑ δεν υποστηρίζουν πλέον τον αγωγό EastMed μεταξύ Ισραήλ και Ελλάδας, την αυξανόμενη ανάγκη της Τουρκίας να αντικαταστήσει τις αναξιόπιστες εισαγωγές φυσικού αερίου από το Ιράν και την αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου.
'Όλα αυτά καθιστούν μια ισραηλινο-τουρκική συμφωνία για το φυσικό αέριο πιο οικονομικά βιώσιμη από ποτέ. Αλλά τα περιφερειακά πολιτικά ζητήματα πρέπει ακόμη να επιλυθούν ως μέρος μιας συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένου ίσως κάποιου επιπέδου συμμετοχής της Κύπρου στη συμφωνία, όπως σημειώνουν τουρκικές πηγές.
Αυτό σημαίνει ότι ένας τέτοιος αγωγός χρειάζεται την υποστήριξη της Κύπρου, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει πρώτα να βρεθεί λύση μεταξύ Τούρκων, Ελλήνων και Τουρκοκυπρίων ή - τουλάχιστον - να βρεθεί κάποιου είδους συμφωνία παραχώρησης ή διαμοιρασμού των πόρων, όπως επισημαίνουν αναλυτές.
Το ισραηλινό αέριο δεν σημαίνει ότι θα φτάσει στην Ευρώπη, αλλά θα μπορούσε να αντικαταστήσει το αζέρικο αέριο που χρησιμοποιείται στην Τουρκία και να απελευθερωθεί έτσι το αζέρικο για την Ευρώπη ως μια ανταλλαγή.
Η κατασκευή αγωγού θα δώσει και μεγαλύτερες ποσότητες προς την Τουρκία σύμφωνα με τους ειδικούς στα ενεργειακά. Για παράδειγμα αν πάρει LNG μέσω Αιγύπτου από το Ισραήλ η ποσότητα θα είναι μόλις 1-2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ετησίως βραχυπρόθεσμα και ίσως 4-5 bcm μακροπρόθεσμα.
Αν πρόκειται να κατασκευαστεί μια νέα μονάδα υγροποιημένου φυσικού αερίου από το Ισραήλ, τότε θα μπορούσε να είναι 10 δισ. κ.μ. ετησίως, ενώ ένας αγωγός προς την Τουρκία θα μπορούσε να είναι 10-16 δισ. κ.μ. ετησίως, ανάλογα με το πλάτος του αγωγού, ενώ θα είναι και φθηνότερο αέριο από το LNG.
