Ο τομέας της ενέργειας, των δεξιοτήτων στον τομέα της ενέργειας, στις ΑΠΕ στην ηλεκτροκίνηση και στο υδρογόνο έχει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης για την ελληνική επιχειρηματικότητα στη Νότια Αφρική τόσο στον τομέα των εξαγωγών όσο και στον τομέα των επενδύσεων.

Επιπλέον, σημειώνεται ότι το 20% του συνόλου των εξαγωγών μας είναι η άσφαλτος από πετρέλαιο (αξία 23 εκ. ευρώ) ενώ και η Νότια Αφρική πέτυχε πέρυσι να αυξήσει τις κατηγορίες των εξαγόμενων προϊόντων προς Ελλάδα με τον ασφαλτούχο λιθάνθρακα, μεταξύ άλλων ειδών, να εμφανίζεται πρώτη φορά στη λίστα και να αποτελεί μερίδιο 6% επί του συνόλου των εισαγωγών.

Αυτά προκύπτουν από την ετήσια έκθεση του γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της πρεσβείας μας στο Γιοχάνεσμπουρκ ενώ συνολικά αναφέρεται ότι, το 2022, οι εξαγωγές μας σημείωσαν αύξηση 56%, έναντι του 2021 (και 45% έναντι του 2019), ανήλθαν σε περίπου 116 εκατ. ευρώ ενώ το εμπορικό ισοζύγιο ήταν το υψηλότερο της 5ετίας για την χώρα μας (23 εκ. ευρώ). Επιπλέον, οι ελληνικές επενδύσεις στη Νότια Αφρική φτάνουν τα 3 δις ευρώ.

Ενέργεια - δεξιότητες στην ενέργεια - Υδρογόνο - Ηλεκτροκίνηση

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους τομείς ενέργειας, ηλεκτροκίνησης, υδρογόνου, ΑΠΕ και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την ενέργεια σε ό,τι αφορά τόσο στις δυνατότητες ελληνικών επενδύσεων όσο και στις ευκαιρίες εξαγωγών της χώρας μας.

Πιο αναλυτικά, ιδιαίτερα στον τομέα υδρογόνου και ΑΠΕ, εντοπίζονται ευκαιρίες στους τομείς τεχνολογίας μπαταριών / συστημάτων αποθήκευσης, μερών κινητήρων fuel cells, εξοπλισμού αποθήκευσης, ανάπτυξης σταθμών φόρτισης, ανακύκλωσης υλικών κλπ.

Επίσης, στο νοτιο-αφρικανικό τομέα ηλεκτροπαραγωγής, υφίστανται ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, κυρίως στον τομέα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών και γενικότερα συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είτε μικρής κλίμακας για οικιακούς και βιομηχανικούς χρήστες, είτε ανάπτυξης μεγαλύτερων projects παραγωγής ενέργειας για πώληση στην κρατική ενεργειακή εταιρεία ESKOM.

Όσον αφορά στο δίκτυο διανομής ηλεκτρικού ρεύματος, αναμένεται από τη ρυθμιστική Αρχή Ενέργρειας NERSA η έκδοση άδειας για τη νέα κρατική εταιρεία διανομής, με την επωνυμία National Transmission Company /NTC. Η διαδικασία δύναται να ολοκληρωθεί γρήγορα, ώστε η NTC να είναι λειτουργική εντός του 2023. Εντός της ESKOM, υποστηρίζεται, ότι ο τομέας της διανομής έχει ήδη διαχωρισθεί με ξεχωριστό Διοικητικό Συμβούλιο. H ESKOM θα μεταβιβάσει στην ΝΤC 33.000 χλμ δικτύου και άλλα περιουσιακά στοιχεία, κατακρατώντας τα υφιστάμενα χρέη διανομής. Η λειτουργία της νέας NTC αποτελεί κρίσιμο βήμα για τη διευκόλυνση εισόδου στο σύστημα παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ιδιωτικές εταιρείες και για την υλοποίηση επενδύσεων επέκτασης δικτύου. Οι εν λόγω εξελίξεις θα μπορούσαν να προσφέρουν επενδυτικές και εμπορικές (πχ καλώδια) ευκαιρίες για ελληνικές εταιρείες, που θα είχαν σχετικό ενδιαφέρον.

Τομέας δεξιοτήτων

Σημειώνεται ότι η έλλειψη δεξιοτήτων αποτελεί, γενικότερα, δομικό πρόβλημα της νοτιοαφρικανικής οικονομίας, συναντάται σε όλους σχεδόν τους οικονομικούς κλάδους και σε όλα τα επίπεδα διοικητικής ιεραρχίας. Η συνεργασία μέσω εκπόνησης προγραμμάτων βελτίωσης / απόκτησης δεξιοτήτων δεξιοτήτων προς όφελος των νοτιοαφρικανικών ΜΜΕ σε διάφορους τομείς, αποτελεί τρόπο ενίσχυσης επιχειρηματικών συνεργασιών.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην έκθεση, στον τομέα απόκτησης δεξιοτήτων στον τομέα της ενέργειας καθώς μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες, αφού το έμπειρο ηλικιωμένο προσωπικό της ESKOM, κλήθηκε τα τελευταία έτη να συνταξιοδοτηθεί, προκειμένου να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας για νεαρότερο προσωπικό (πχ. μηχανικοί).

Επίσης και στον τομέα ανάπτυξης πράσινου υδρογόνου έχουν εντοπιστεί 17 δεξιότητες από τη Chemical Industries Education and Training Authority, οι οποίες θα συμβάλλουν στην δημιουργία περίπου 14.000 νέων θέσεων εργασίας κλπ. Σχετική μελέτη συγχρηματοδότησε το Ηνωμένο Βασίλειο σε συνεργασία με τα υπουργεία Ανώτατης Εκπαίδευσης και Επιστήμης - Καινοτομίας.

Ηλεκτρικά αυτοκίνητα και απαγόρευση μηχανών εσωτερικής καύσης

Η αξία της βιομηχανικής παραγωγής οχημάτων στην Αφρική εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 40% το 2027, έναντι του 2021. Η μέση ετήσια ζήτηση σε όλη την Αφρική εκτιμάται σε 2,4 εκ. Ι.Χ. και 300.000 Δ.Χ. οχήματα. Παραγωγικές μονάδες αυτοκινητοβιομηχανίας έχουν εγκατασταθεί κυρίως στην Αλγερία, Αίγυπτο, Μαρόκο και Νότια Αφρική, με τις δύο τελευταίες να καλύπτουν το 80% των συνολικών αφρικανικών εξαγωγών. Η σημασία του τομέα είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού έχει τη δυνατότητα να συσπειρώνει γύρω του πληθώρα μικρομεσαίων εταιρειών για παροχή ενδιάμεσων προϊόντων και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα η στροφή προς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα (σήμερα λιγότερο από 1% των πωλήσεων στη Νότια Αφρική) και η απαγόρευση χρήσης μηχανών εσωτερικής καύσης από σημαντικές χώρες – εμπορικούς εταίρους της Αφρικής μέχρι το 2035, δημιουργεί σημαντική αισιοδοξία.

Μεταφορές – logistics

H πλειονότητα των ενδο-αφρικανικών εμπορικών συναλλαγών διενεργείται οδικώς (60% των εξαγωγών αυτοκινήτων, 56% των φαρμακευτικών και 60% των αγροτικών προϊόντων). Η ΑfCFTA θα συμβάλλει σε αύξηση της ζήτησης για φορτηγά (+ 2 εκ. οχήματα), σιδηροδρομικά βαγόνια (+100.000 βαγόνια), αεροσκάφη (+250) και πλοία (+100) μέχρι το 2030. Η Κίνα και χώρες της ΝΑ Ασίας δραστηριοποιούνται ήδη στον τομέα.

Τι εξάγουμε στη Νότια Αφρική

Τα σημαντικότερα εξαγόμενα προϊόντα (8ψήφια κατηγορία με αξία άνω του 1 εκ. ευρώ) το 2022 ήταν : άσφαλτος από πετρέλαιο (αξία 23 εκ. ευρώ και μερίδιο 20% επί συνόλου εξαγωγών), φαρμακευτικά προϊόντα (αξία 12 εκ. ευρώ και μερίδιο 10%), σύρματα και καλώδια (11 εκ. ευρώ και μερίδιο 9%), φύλλα / μεμβράνες από πλαστικό (αξία 7 εκ. ευρώ και μερίδιο 6%), μέρη ηλεκτρικών συσσωρευτών (αξία 6 εκ. ευρώ και μερίδιο 5%), μεταλλικά καπάκια (αξία 5 εκ. ευρώ και μερίδιο 4.5%), φύλλα και ταινίες αργιλίου (αξία 4 εκ. ευρώ και μερίδιο 3.5%), ανθρακικό μαγνήσιο (αξία 3 εκ. ευρώ και μερίδιο 3%), μέρη κινητήρων (αξία 3 εκ. ευρώ και μερίδιο 2%), χρώματα και βερνίκια (αξία 2 εκ. ευρώ και μερίδιο 2%), τηλεφωνικές συσκευές (αξία 2 εκ. ευρώ και μερίδιο 2%), χαρτί (αξία 2 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%), προϊόντα καθαρισμού επιφανειών – σαπούνια (αξία 2 εκ. ευρώ και μερίδιο 2%), ακτινίδια (αξία 1 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%), συσκευές θέρμανσης (αξία 1 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%), προϊόντα ομορφιάς (αξία 1 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%), χυμοί φρούτων (αξία 1 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%) και πόρτες -παράθυρα από αλουμίνιο (αξία 1 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%).

Συνολικά οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων το 2022 προήλθαν από 768 κωδικούς, έναντι 767 κωδικών το 2021, δεικνύοντας ότι παρά την αύξηση στην εξαγωγική αξία, δεν υπήρξε μεταβολή στη σύνθεση των προϊόντων που εξάγονται προς Νότια Αφρική, γεγονός που μακροπρόθεσμα δεν εξυπηρετεί τις ελληνικές εξαγωγές.

Τι εισάγουμε από τη Νότια Αφρική

Από την ανάλυση των εισαγωγών 2022 από Νότια Αφρική, ανά 2ψήφια κατηγορία προϊόντων, διαπιστώνουμε ότι περισσότερο από το 1/3 των ελληνικών εισαγωγών αφορούσε στην κατηγορία των τροφίμων και ακολούθησαν τα οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων με 24,5% και τα μέταλλα - προϊόντα αυτών με 20%. Οι ανωτέρω τρεις κατηγορίες σωρευτικά αντιστοιχούν στο 79% του συνόλου των εισαγωγών.

Το 2022 τα σημαντικότερα σε αξία εισαγωγών προϊόντα (8ψήφια κατηγορία άνω του 1 εκ. ευρώ) περιλαμβάνουν : οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων (αξία 23 εκ. ευρώ και 24% μερίδιο επί συνόλου εισαγωγών), απορρίμματα αργιλίου (αξίας 15 εκ. ευρώ και 16,5% μερίδιο), κρεατάλευρα (αξίας 9 εκ. ευρώ και μερίδιο 10%), πολυμερή πολυπροπυλενίου (αξίας 6 εκ. ευρώ και μερίδιο 6%), κατεψυγμένα μαλάκια και ιχθυηρά (αξίας 6 εκ. ευρώ και μερίδιο 6%), ασφαλτούχος λιθάνθρακας (αξίας 5 εκ. ευρώ και μερίδιο 6%), λεμόνια (αξίας 5 εκ. ευρώ και μερίδιο 6%), κονσερβοποιημένες πιπεριές καυτερές και γλυκές (αξίας 4 εκ. ευρώ και 4% μερίδιο), ξηροί καρποί χωρίς κέλυφος (αξία 1 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%), εσπεριδοειδή (αξία 1 εκ. ευρώ και μερίδιο 1%).

Η Νότια Αφρική πέτυχε να αυξήσει τις κατηγορίες των εξαγόμενων προϊόντων προς Ελλάδα. Συνολικά το 2022 οι εισαγωγές προς Ελλάδα προήλθαν από 339 κωδικούς, έναντι 304 κωδικών το 2021.

Ορισμένες από τις νέες κατηγορίες προϊόντων που εξήχθησαν το 2022 (και δεν είχαν εμφανιστεί το 2021) με υψηλή αξία ήταν : ο ασφαλτούχος λιθάνθρακας (μερίδιο 6% επί συνόλου εισαγωγών), λίπη και έλαια ψαριών (μερίδιο 1%), εμβόλια για κτηνιατρική χρήση (μερίδιο 0,7%), πολυαιθυλένιο πυκνότητας ίσης ή μεγαλύτερης από 0,94 (μερίδιο 0,5%), απορρίμματα χαλκού (μερίδιο 0,5%), χυμοί πορτοκαλιού χωρίς ζύμωση (μερίδιο 0,4%) κλπ.

Στα 3 δις ευρώ οι επενδύσεις της Ελλάδας στη Νότια Αφρική

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας για το 2021 και λαμβάνοντας υπόψιν, ότι δε δημοσιοποιούνται αναλυτικές πληροφορίες (εκ μέρους της Τράπεζας, λόγω μικρών επενδυτικών μεγεθών – κάτω των 10 εκ. ευρώ- και συναφών λόγων εμπιστευτικότητας), τα αποθέματα των ελληνικών επενδύσεων σε Νότια Αφρική ανέρχονται σε 3 δις ευρώ.

Tα στοιχεία για το 2022 θα είναι διαθέσιμα το Δεκέμβριο 2023.

H σημαντικότερη πρόσφατη ελληνική επένδυση (Μάρτιος 2022) στη Νότια Αφρική, αφορά στην εξαγορά της νοτιοαφρικανικής Coleus (εταιρεία παραγωγής μεταλλικών καπακιών φιαλών, πρώην θυγατρική της South African Breweries) από την Αstir Vitogiannis SA (Αυλώνα Αττικής, η οποία δραστηριοποιείται στον ίδιο τομέα).

Οι λόγοι αισιοδοξίας για την ανάπτυξη του διμερούς εμπορίου

Η Νότια Αφρική εμφανίζει σημαντικά πλεονεκτήματα για την ελληνική επιχειρηματική εξωστρέφεια, μεταξύ των οποίων όπως σημειώνεται στην ετήσια έκθεση είναι τα εξής:

- μεγάλος αριθμός ομογενών (περίπου 45.000 άτομα), πολλοί εκ των οποίων, με σημαντική επιχειρηματική δραστηριότητα, κυρίως (αλλά όχι μόνο) στους κλάδους τροφίμων-ποτών, εστίασης, καναλιών διανομής, κατασκευών, κτηματαγοράς

- μεγαλύτερη οικονομία της υποσαχαρικής Αφρικής και η πλέον βιομηχανοποιημένη χώρα της Αφρικής,

- σημαντικότερος εμπορικός εταίρος για τις χώρες της υποσαχαρικής Αφρικής και πύλη εισόδου προς αυτές, λόγω των συγκριτικά καλύτερων υποδομών μεταφορών, επικοινωνιών και αναπτυγμένου χρηματο-πιστωτικού τομέα,

- μέλος της Southern African Development Community / SADC (https://www.sadc.int/), η οποία αποσκοπεί στην οικονομική ανάπτυξη 16 χωρών-μελών της υποσαχαρικής Αφρικής. Στο πλαίσιο της SADC, έχει υπογραφεί Συμφωνία Οικονομικής Συνεργασίας (Economic Partnership Agreement / EPA) μεταξύ της ΕΕ και έξι χωρών (Νότια Αφρική, Μποτσουάνα, Λεσότο, Μοζαμβίκη, Εσουατίνι, Ναμίμπια), η οποία διευκολύνει τις συναλλαγές μεταξύ των δύο γεωγραφικών περιοχών,

- μέλος της Southern Africa Customs Union (https://www.sacu.int/, συμμετέχουν επιπλέον η Μποτσουάνα, Λεσότο, Ναμίμπια, Εσουατίνι). Τα μέλη εφαρμόζουν κοινό δασμολόγιο στις εμπορικές συναλλαγές τους, μοιράζονται τα τελωνειακά έσοδα και συντονίζουν την εμπορική πολιτική τους.

Όμως, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζονται σημαντικές προκλήσεις, όπως:

- η μεγάλη εισοδηματική ανισότητα,

- η υψηλή διαφθορά και εγκληματικότητα,

- η χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών του Δημόσιου τομέα,

- η υψηλή ανεργία και η έλλειψη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού,

- η εφαρμογή διακριτικών οικονομικών πολιτικών υπέρ της μαύρης επιχειρηματικότητας κλπ.

Ακόμη, στην έκθεση υπογραμμίζονται τα εξής: «Εάν λάβουμε υπόψη μας την παρουσία δέκα διμερών Επιμελητηρίων χωρών της ΕΕ και τις περίπου 2.000 εγκατεστημένες επιχειρήσεις συμφερόντων ΕΕ (οι οποίες απασχολούν περίπου 300.000 εργαζομένους), τότε διακρίνεται ένα ελκυστικό περιβάλλον επιχειρηματικών ευκαιριών για τις ελληνικές επιχειρήσεις, που θα προετοιμαστούν κατάλληλα, θα μελετήσουν τις συνθήκες αγοράς και θα αφιερώσουν τον αναγκαίο χρόνο και πόρους, προκειμένου να δραστηριοποιηθούν σε αυτήν.

Επίσης, σημαντικό επιχείρημα αποτελεί η ιδιαίτερα θετική άποψη, που επικρατεί για την χώρα μας στη Νότια Αφρική, λόγω του μη αποικιοκρατικού παρελθόντος της ελληνικής Ιστορίας αλλά και της επιτυχημένης επιχειρηματικής παρουσίας Ομογενών δεύτερης και τρίτης γενιάς».

Ενημερωτική ημερίδα με θέμα: «Επτά γυναίκες μιλούν για το επιχειρείν στην Αφρική»

Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών - ΕΒΕΑ και το Ελληνο-Αφρικανικό Επιμελητήριο Εμπορίου και Ανάπτυξης, συνδιοργανώνουν ενημερωτική ημερίδα με θέμα: «Επτά γυναίκες μιλούν για το επιχειρείν στην Αφρική», την Τρίτη 13 Ιουνίου 2023 και ώρα 17:00, στο ΕΒΕΑ (Ακαδημίας 7, Αθήνα, 6ος όροφος).

Η εν λόγω ημερίδα εισάγει την καινοτομία ενός πάνελ ομιλητών που αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες, ανάμεσά τους πρέσβεις, ανώτατα κυβερνητικά στελέχη και επιχειρηματίες.

Θα παρουσιαστούν οι εμπορικές και επενδυτικές ευκαιρίες σε πέντε χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής: Νότιος Αφρική, Νιγηρία, Αιθιοπία, Γκάνα και Κένυα.

Η ημερίδα απευθύνεται σε ελληνικές εταιρείες που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στις αγορές της Υποσαχαριας Αφρικής.

Σημειώνεται ότι η εκδήλωση θα διεξαχθεί στα ελληνικά και τα αγγλικά.