Η κλιματική κρίση και η απειλή εξαφάνισης πολλών ειδών έρχονται να συναντήσουν στα νησιά μια σειρά από άλλα προβλήματα: υπερ-τουρισμός, υπερβολική δόμηση, ασθενείς κοινωνικές υποδομές, ένα τοπίο που αλλάζει ραγδαία, προβλήματα με το νερό, κατάληψη παραλιών από ξαπλώστρες και υποβάθμιση του παράκτιου οικοσυστήματος, μια γεωργία που συρρικνώνεται για πολλούς λόγους και αυξάνει τον κίνδυνο διατροφικής κρίσης.
Και όμως υπάρχουν προτάσεις και λύσεις. Στην λογική αυτή οΆνεμος Ανανέωσης– η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση για την προώθηση της πράσινης και κοινωνικής οικονομίας – προετοίμασε μέσα από μιασυμμετοχική διαδικασίαμια ολοκληρωμένη πρόταση για έναΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ για τη Σίφνο, ως μια πρόταση για τημετάβαση του νησιού σε ένα πιο πράσινο και κοινωνικά δίκαιο και ανθεκτικό μοντέλο, με το ρόλο της κοινωνικής οικονομίας να είναι ιδιαίτερα σημαντικός.
Το ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ για τη Σίφνο εκπονήθηκε από τον ΑΝΕΜΟ ΑΝΑΝΕΩΣΗ ως πρόταση προς τους φορείς και τους πολίτες της Σίφνου αλλά μπορεί όταν ολοκληρωθεί να αποτελέσει ένα πιλότο για παρόμοια σχέδια δράσης και για άλλα νησιά. Η πρόταση είναι αποτέλεσμα αρκετών συζητήσεων, εργαστηρίων, ημερίδων, ανάλυσης SWOT, έρευνας, αλλά και αξιοποίησης καλών πρακτικών από διάφορες άλλες παρόμοιες περιοχές.
To ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ για τη Σίφνο διαμορφώθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος GRAPE – COSME στο οποίο συμμετέχουν ο ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ και ο Δήμος Σίφνου
Ο στόχος του Σχεδίου Δράσης
Ο στόχος του σχεδίου δράσης είναι να δρομολογήσει μιασυζήτηση επί στρατηγικών θεμάτων για το μέλλον της Σίφνου αλλά και γενικά μικρών νησιώνπου έχουν παρόμοια ζητήματα. Και να βοηθήσει στην αντιμετώπισή τους μέσω μιας στρατηγικής πράσινης και κοινωνικής μετάβασης προς ένα πιο βιώσιμο μοντέλο.
Αυτό που ξέραμε ως μικρό νησί, κοινωνία, τοπίο και περιβάλλον είναι σε μια διαδικασία μετάβασης και αλλαγής χωρίς όμως να έχουν συζητηθεί οι διάφορες δυναμικές που ωθούν στις αλλαγές ούτε όμως προς ποια κατεύθυνση επιθυμούν οι πολίτες της Σίφνου να κατευθυνθούν αυτές οι αλλαγές. Το ίδιο συμβαίνει και με πολλά άλλα νησιά.
Το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει διαπιστώσεις και προτάσεις που είναι ίσως γνωστές σε πολλούς/ες κατοίκους μια και συζητιόνται ευρέως πλέον, κι αποτυπώθηκαν στην ανάλυση SWOT, αλλά αυτά τα θέματα πρέπει να αντιμετωπιστούν με συστηματικό, οργανωμένο και συνεκτικό τρόπο.
Το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει όμως και αλλά σοβαρά ζητήματα που ελάχιστα έχουν συζητηθεί στη Σίφνο, όπως πχ οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην Αν Μεσόγειο και κατά συνέπεια στη Σίφνο με βάση τις πιο επικαιροποιημένες μελέτες και διαπιστώσεις επιστημονικών μελετών και διεθνών οργανισμών. Ή σχετικά με την ανάγκη οργανωμένης προετοιμασίας και προσαρμογής της Σίφνου (και φυσικά όχι μόνο της Σίφνου και των νησιών) στα νέα κλιματικά δεδομένα που γίνονται όλο και πιο ακραία και θα επηρεάσουν τις ερχόμενες δεκαετίες όλες τις εκφάνσεις της ζωής και της οικονομίας. Το καλοκαίρι του 2023 είναι μια εποχή καμπής. Το φθινόπωρο μπήκε επίσης με έντονα καιρικά φαινόμενα σε διάφορες μεσογειακές (και όχι μόνο) χώρο. Μετά από αυτά τίποτα δεν θα είναι ίδιο. Έχουμε δηλαδή μπειστην εποχή όπου οι κρίσεις είναι η νέα κανονικότητα και οι κοινωνίες δεν έχουν προετοιμαστεί για αυτό.
Στο Σχέδιο Δράσης διατυπώνονται προτάσεις και για τη συμμετοχή της Σίφνου στηνενεργειακή και πράσινη μετάβαση, και στην έξοδο από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2035.
Στο σχέδιο αναδεικνύεται μια νέα προσέγγιση:η συντήρηση των ξερολιθιών στο πλαίσιο μιας ουσιαστικής πολιτικής μετριασμού της κλιματικής κρίσης και ενίσχυσης της άμυνας απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Χρειάζονται εκπαίδευση, μεταφορά τεχνογνωσίας και γνώσης αλλά και αναζήτηση χρηματο-οικονομικών κα άλλων εργαλείων για τη συντήρηση ενός δικτύου2-3000 χλμ ξερολιθιάς, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι η γνώση και οι τεχνικές της ξερολιθιάς έχουν ενταχθεί πλέον στην Άυλη Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά του σχετικού καταλόγου της UNESCO.
Η Σίφνος διαθέτει μια πολύ ενδιαφέρουσα φυσική περιοχή NATURA. Στο Σχέδιο Δράσης αναδεικνύονται προτάσεις ώστε η προστασία και η διαχείρισή της να συμβάλλει όχι μόνο στην διατήρηση του σημαντικού οικοσυστήματος αλλά και στην δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας και στην ευημερία ολόκληρη του νησιού.
Επίσης, προτείνονται δύο καινοτόμες προτάσεις:
– ένα ανοιχτό κλιματικό οικολογικό εργαστήριο όπου θα παρακολουθούνται συστηματικά και σε βάθος χρόνου οι αλλαγές που συντελούνται στο νησιωτικό οικοσύστημα και ιδιαίτερα στην περιοχή NATURA εξαιτίας της κλιματικής κρίσης,
– ένα ανοιχτό εργαστήριο αναζήτησης και δοκιμών ενεργειακών εφαρμογών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που ταιριάζουν καλύτερα στα χαρακτηριστικά των μικρών και μεσαίων νησιών.
Βασικά στοιχεία του Σχεδίου Δράσης αφορούν στο τοπίο, στις χρήσεις γης και στη μεταρρύθμιση του τουριστικού μοντέλου σταδιακά από τον καλοκαιρινό τουρισμό (που θα συρρικνωθεί σε κάποια χρόνια λόγω των καυσώνων και των υψηλών θερμοκρασιών που θα επικρατούν το καλοκαίρι) προς τον τουρισμό της δροσιάς, κυρίως άνοιξη και φθινόπωρο.
Υπάρχουν προτάσεις για την αναγεννητική γεωργία στη Σίφνο,τη σημασία των τοπικών σπόρων αλλά και τη συμβολή της ελαιοκαλλιέργειας, της συντήρησης των ξερολιθιών και της προστασίας της φύσης και του υγιούς εδάφους στην προστασία του κλίματος και για νέους περιβαλλοντικούς ρόλους για γεωργούς και άλλα επαγγέλματα.
Διατυπώνονται προτάσεις που αφορούν στο ρόλο της κοινωνικής οικονομίας για:
– ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών, των υποδομών με βάση λύσεις με τη φύση, της ανθεκτικότητας απέναντι στις νέες απειλές για την υγεία που συνοδεύουν την κατάρρευση του κλίματος αλλά και για
– την πράσινη μετάβαση και την ενίσχυση των περιβαλλοντικών υποδομών.
Στο Σχέδιο Δράσης καταγράφονται, επίσης, φαινόμενα που δεν έχουν απασχολήσει ακόμα το νησί, όπως η σταδιακή εισβολή ειδών- εισβολέων στο θαλάσσιο οικοσύστημα της Σίφνουόπως τα ψάριαγερμανοί – αγριόσαλπεςμε τα τοξικά πτερύγια, τολιονταρόψαροκαι οτοξικός λαγοκέφαλοςπου είναι πιθανόν να κυριαρχήσουν επί των άλλων ειδών ψαριών στο μέλλον και να συρρικνώσουν τα φύκια και τα λιβάδια ποσειδωνίας που φαίνονται ότι υποφέρουν ήδη από άλλες αιτίες (αγκυροβόλια και μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας και στη δική μας ζώνη).
Χρονοδιάγραμμα οριστικοποίησης
Το Σχέδιο Δράσης θα παρουσιαστεί δημόσια κατά αρχάς το 3ο δεκαήμερο του Οκτωβρίου και στην τελική του μορφή τον Νοέμβριο στη Σίφνο. Ελπίζουμε ότι το ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ θα συζητηθεί από το νέο Δημοτικό Συμβούλιο τον Φεβρουάριο 2024. Δημοσιοποιήθηκε αρχές Αυγούστου ώστε να γίνουν παρατηρήσεις και προσθήκες μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου (μπορούν να στέλνονται στοwind.sifnos@gmail.com) που θα ληφθούν υπόψη στην διαμόρφωση του τελικού σχεδίου.
Προτάσεις προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς
Οι προτάσεις που περιέχονται στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ για τη Σίφνο δεν δεσμεύουν τον Δήμο παρά μόνο τους συντάκτες ούτε και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Λαμβάνοντας υπόψη και τα ανάλογα Σχέδια Δράσης των υπόλοιπων εταίρων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα GRAPE, θα συνταχθεί ένα έγγραφο με προτάσεις και συστάσεις που θα απευθυνθεί και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επίσης θα απευθυνθεί σε ευρωπαϊκά δίκτυα που σχετίζονται με θέματα που διαπραγματεύεται το Σχέδιο Δράσης, ενώ περιλαμβάνει καλά παραδείγματα και από τη Σίφνο και άλλα νησιά που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από τα μέλη του δικτύου μικρών νησιών SMILO.
Σχετικά με το πρόγραμμα COSME – GRAPE
Το έργο GRAPE, “Τοπικά κοινωνικά πράσινα σχέδια δράσης για μικρά και περιφερειακά μέρη”, αποσκοπεί στη συνεργασία σε στρατηγικές κοινωνικής και πράσινης ανθεκτικότητας για την προώθηση τοπικών λύσεων σε τοπικά προβλήματα. Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος για την ενιαία αγορά (SMP-COSME). Ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 και θα ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του 2023.
Περιλαμβάνει 4 μικρούς ευρωπαϊκούς δήμους από αγροτικές, ορεινές και νησιωτικές περιοχές: Malegno (Ιταλία), Mirabella Imbaccari (Ιταλία),Bonares (Ισπανία),Σίφνος (Ελλάδα). Κάθε δήμος υποστηρίζεται από έναν τοπικό φορέα κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας: Sol.Co Camunia(Malegno),Fondazione di Comunità di Messina(Mirabella Imbaccari), COOPINTE(Bonares),Wind of Renewal(Σίφνος). Αυτές οι τοπικές συμπράξεις υποστηρίζονται περαιτέρω από ένα ευρωπαϊκό δίκτυο, τοREVES – Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πόλεων και Περιφερειών για την Κοινωνική Οικονομία και τοFAECTA, το δίκτυο συνεταιρισμών της Ανδαλουσίας. Επικεφαλής αυτής της κοινοπραξίας είναι τοΚοινοτικό Ίδρυμα της Μεσσίνας / Fondazione di Comunità di Messina(Σικελία, Ιταλία).
Το έργο αποσκοπεί στον εντοπισμό και την προώθηση ανθεκτικών στρατηγικών για την αντιμετώπιση των οικονομικών, ενεργειακών και κλιματικών κρίσεων σε τοπικό επίπεδο και στη χάραξη διαδρομών για μια βιώσιμη και δίκαιη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αναπτύσσοντας τοπικές λύσεις για τις τοπικές ανάγκες. Στο πλαίσιο αυτό, η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία συμβάλλει στην “εδαφική ανθεκτικότητα” μέσω του πειραματισμού καινοτόμων λύσεων που βασίζονται στην αλληλεγγύη, κινητοποιώντας τους τοπικούς φορείς να συνεργαστούν και να χρησιμοποιήσουν τους πόρους τους για να προσαρμοστούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
