Από τις 28 Ιουνίου έως τις 5 Ιουλίου 2024, μια διεπιστημονική ομάδα από την Ελλάδα, την Αλβανία, την Αυστρία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Σλοβενία, τη Ρουμανία, την Ελβετία και τις ΗΠΑ, συνεργάστηκε για να πραγματοποιήσει εκτεταμένη έρευνα πεδίου στον Σαραντάπορο, παραπόταμο του Αώου, ενωμένη γύρω από ένα κοινό όραμα: να θέσει ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του ποταμού Αώου/Vjosa υπό ενιαίο καθεστώς προστασίας με τη δημιουργία ενός Διασυνοριακού Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού, το οποίο θα είναι μοναδικό στην Ευρώπη.
Περισσότεροι από εξήντα επιστήμονες, συνοδευόμενοι από δημοσιογράφους, φωτογράφους, ακτιβιστές και καλλιτέχνες, φιλοξενήθηκαν στο χωριό της Βούρμπιανης, στα Μαστοροχώρια του Δήμου Κόνιτσας, στην καρδιά της Βόρειας Πίνδου. Οι ερευνητές προσέγγισαν περισσότερα από 50 χλμ. ποταμού και ρεμάτων, αποκαλύπτοντας το πλούσιο μωσαϊκό της ζωής. Δουλεύοντας σε ομάδες, οι επιστήμονες μελέτησαν ψάρια, πουλιά, φυτά, πεταλούδες, ακρίδες, βενθικά μακροασπόνδυλα, θηλαστικά, νυχτερίδες, φυσικοχημικά και υδρομορφολογικά χαρακτηριστικά του ποταμού, ενώ δύο κοινωνικοί επιστήμονες παρακολούθησαν και κατέγραψαν τον τρόπο εργασίας των υπόλοιπων ομάδων. Τους επόμενους μήνες, οι εμπειρογνώμονες θα αξιολογήσουν τα πολύτιμα ευρήματά τους και θα ετοιμάσουν μια συνθετική έκθεση μέχρι το τέλος του έτους, η οποία θα παραδοθεί στα υπουργεία, στις περιφερειακές αρχές, καθώς και στις τοπικές κοινότητες.
«Συχνά οι άνθρωποι ξεχνούν ότι τα ποτάμια δεν είναι απλώς μεμονωμένα υδάτινα σώματα. Τα ποτάμια σχηματίζουν δίκτυα, στις μέρες μας όμως πολύ σπάνια διασώζονται τέτοια ενίαια δίκτυα. Με το σύστημα Αώου/Vjosa, συμπεριλαμβανομένων των παραποτάμων, έχουμε μια μοναδική ευκαιρία στην Ευρώπη να διαφυλάξουμε ένα ολόκληρο δίκτυο ποταμών που αποστραγγίζει μια λεκάνη απορροής περίπου 7.000 τ.χλμ.» Gabriel Singer, Οικολόγος Ποτάμιων Οικοσυστημάτων, Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ.
Τα νέα επιστημονικά δεδομένα θα ενισχύσουν τον πρόσφατο χαρακτηρισμό του μεγαλύτερου τμήματος της υπολεκάνης απορροής του Σαραντάπορου ως Προστατευόμενου Τοπίου και Προστατευόμενου Φυσικού Σχηματισμού από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Η Υπουργική Απόφαση που εκδόθηκε λίγες μέρες πριν από την έναρξη της Επιστημονικής Εβδομάδας, έθεσε όρους και περιορισμούς όσον αφορά τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες εντός της προστατευόμενης περιοχής, απαγορεύοντας, μεταξύ άλλων, την κατασκευή φραγμών και τη χωροθέτηση υδροηλεκτρικών σταθμών, συμπεριλαμβανομένων των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ). Η θετική αυτή εξέλιξη δυστυχώς δεν απαλλάσσει τον Αώο και τους παραποτάμους του από την απειλή των μικρών υδροηλεκτρικών, καθώς αρκετά έργα σχεδιάζονται εκτός της νεοσύστατης προστατευόμενης περιοχής, ενώ άλλα βρίσκονται ήδη σε προχωρημένο στάδιο αδειοδότησης.
«Αν και οι νέες διατάξεις αποκλείουν την κατασκευή περίπου 15 ΜΥΗΕ στην υπολεκάνη του Σαραντάπορου, περίπου 20 έργα θα μπορούσαν ακόμη να κατασκευαστούν νόμιμα εντός της περιοχής. Η υπαγωγή ολόκληρης της λεκάνης απορροής του Αώου σε ενιαίο καθεστώς ισχυρής προστασίας θα διασφαλίσει την ελεύθερη ροή των ποταμών και ρεμάτων από την επέκταση των υδροηλεκτρικών. Πρόκειται για ένα απαραίτητο και συνάμα επείγον μέτρο ώστε να επιτευχθεί η προστασία ολόκληρης της λεκάνης απορροής του Αώου/Vjosa με τη δημιουργία του πολυαναμενόμενου Διασυνοριακού Εθνικού Πάρκου Άγριου Ποταμού».
Δημήτρης Παπαγεωργίου, Τοπικός Συντονιστής & Υπεύθυνος Έργου, MedINA.
Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την αναβάθμιση του καθεστώτος προστασίας της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο, μέσω της επέκτασης των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η προστατευόμενη περιοχή θα συνδεθεί με το γειτονικό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού Vjosa για τη δημιουργία του πρώτου Διασυνοριακού Πάρκου Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη, Αώος/Vjosa.
Πληροφορίες για τη διοργάνωση:
Η διοργάνωση της Επιστημονικής Εβδομάδας στον Σαραντάπορο έγινε από το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) σε συνεργασία με τη Euronatur, το RiverWatch και την EcoAlbania, στο πλαίσιο της εκστρατείας Save the Blue Heart of Europe, με την υποστήριξη του Δήμου Κόνιτσας και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).
Υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση από το Prespa Ohrid Nature Trust (PONT) μέσω του έργου “Ri-Connect - Aoos river as a transboundary ecological corridor”, την Patagonia, το Austrian Development Agency μέσω του έργου “ESPID4Vjosa”, το Manfred-Hermsen-Stiftung, το EU LIFE και τη Wetlands International Europe.
- Η πρωτοβουλία για την προστασία του Αώου/Vjosa αποτελεί μέρος της εκστρατείας Save the Blue Heart of Europe, που οργανώνουν το RiverWatch και το EuroNatur. Στόχος της εκστρατείας είναι η προστασία των ποταμών υψηλής φυσικής αξίας στα Βαλκάνια, οι οποίοι απειλούνται από περισσότερα από 3.300 υδροηλεκτρικά έργα. Ο τοπικός εταίρος στην Αλβανία είναι η EcoAlbania και στην Ελλάδα το MedINA. Στην προσπάθειά μας να προστατεύσουμε τον Αώο/Vjosa ως Εθνικό Πάρκο συνεργαζόμαστε με την εταιρεία υπαίθριων δραστηριοτήτων Patagonia.
- Η εκστρατεία Save the Blue Heart of Europe υποστηρίζεται, μεταξύ άλλων, από το ίδρυμα Manfred-Hermsen-Stiftung.
