Η Ελλάδα βρίσκεται στις χειρότερες θέσεις της ΕΕ αναφορικά με τις επιδόσεις της στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων. Πάνω από το 80% των αποβλήτων καταλήγουν σε χωματερές, ενώ πρόσφατα η ΕΕ ανακοίνωσε πως το πραγματικό ποσοστό ανακύκλωσης στη χώρα δεν ξεπερνά το 16%. Η παραγωγή απορριμμάτων την περίοδο 1995-2019 αυξήθηκε κατά σχεδόν 73%, πράγμα που μας κατατάσσει στην πέμπτη χειρότερη θέση μεταξύ των κρατών της ΕΕ.
Τα αίτια της δυστοκίας είναι πολλά, με κυριότερα την πολιτική απροθυμία, την κακή εφαρμογή των νόμων, την έλλειψη πόρων και τεχνογνωσίας στην τοπική αυτοδιοίκηση, την παγιωμένη διαφθορά, και τέλος, την ελάχιστη ενημέρωση των πολιτών.
Ωστόσο, το WWF Ελλάς πιστεύει ότι η χώρα μας είναι σε θέση να δημιουργήσει ένα βιώσιμο σύστημα διαχείρισης και να προλάβει το τρένο της κυκλικής οικονομίας, με πολυάριθμα οφέλη για την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Για να συμβεί αυτό, αρκεί να τηρηθεί η ιεραρχία διαχείρισης των αποβλήτων που ουσιαστικά περιλαμβάνει 5 διακριτά βήματα: πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, διαχείριση υπολείμματος και τέλος, σαν τελευταίο και απευκταίο βήμα, την καύση ή ταφή όσων απορριμμάτων δεν ήταν εφικτό να διαχειριστούν στα προηγούμενα βήματα.
Υπό αυτό το πρίσμα, το WWF Ελλάς καταθέτει σήμερα μια συνολική πρόταση για τη βιώσιμη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων στην Ελλάδα. Με την υλοποίηση των προτεινόμενων πολιτικών και παρεμβάσεων, η Ελλάδα μπορεί να πιάσει έγκαιρα τους ευρωπαϊκούς της στόχους και να γίνει μια χώρα πρότυπο, παρά τα συνεχόμενα αρνητικά ρεκόρ που σημειώνει τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τις προτάσεις που το WWF κατέθεσε στην Πολιτεία, η Ελλάδα μπορεί ως το 2040 να:
- μειώσει τα απορρίμματά της κατά 35%
- περιορίσει την σπατάλη τροφίμων κατά 50%
- οδηγεί σε ανακύκλωση το 90% των απορριμμάτων της
- θάβει μόλις το 8% των παραγόμενων απορριμμάτων
- εξοικονομήσει τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων.
Τα σημαντικότερα μέτρα για μια κυκλική oικονομία
Τα σημαντικότερα μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν, ώστε να βαδίσει η χώρα προς την κυκλική οικονομία, σεβόμενη τις δεσμεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ορθή και βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων, περιλαμβάνουν τα εξής:
- Πληρώνω όσο Πετάω, προκειμένου να πληρώνουμε ανάλογα με τις ποσότητες που πετάμε και όχι με τα τετραγωνικά του σπιτιού μας.
- Χωριστή συλλογή των αποβλήτων τροφίμων, κυρίως με διαλογή «πόρτα-πόρτα» όπως συμβαίνει ήδη με επιτυχία σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
- Ανάπτυξη χωριστών ρευμάτων για τα διαφορετικά ανακυκλώσιμα υλικά, με τη σταδιακή κατάργηση του πράσινου και του μπλε κάδου.
- Δημιουργία αποτελεσματικών και διαφανών συστημάτων ανακύκλωσης, ώστε οι επιχειρήσεις να αναλαμβάνουν το πραγματικό κόστος των απορριμμάτων τους.
- Ανάπτυξη κινήτρων και χρηματοδοτήσεων για την επαναχρησιμοποίηση, ώστε να αναπτυχθούν νέα προϊόντα και υπηρεσίες.
- Παροχή κατάρτισης, τεχνογνωσίας και επαρκών πόρων στις δημοτικές αρχές για να μπορέσουν να επιτελέσουν σωστά το έργο τους.
- Θέσπιση μηχανισμού ελέγχου, παρακολούθησης και λογοδοσίας, καθώς το μεγάλο πρόβλημα στη διαχείριση αποβλήτων στην Ελλάδα ακούει στο όνομα “διαφθορά”.
- Υλοποίηση εκτεταμένων και συνεχόμενων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, αλλά και θέσπιση διαδικασιών διαβούλευσης, με στόχο οι πολίτες να γίνουν συμμέτοχοι στη λύση.
Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις του WWF Ελλάς, το μοντέλο διαχείρισης που προκρίνει σήμερα η Πολιτεία θα κοστίσει πάνω από 5-5,5 δισεκατομμύρια ευρώ για αχρείαστες επενδύσεις με πόρους που θα προέλθουν αποκλειστικά από τους φορολογούμενους. Αντιθέτως, ένα διαφορετικό μοντέλο με έμφαση στην πρόληψη και στην ανακύκλωση θα κοστίσει τουλάχιστον 3 φορές λιγότερο, αξιοποιώντας διαθέσιμους ευρωπαϊκούς πόρους και δημιουργώντας πολλαπλά οφέλη στην οικονομία, στην κοινωνία, στην αγορά εργασίας με νέες θέσεις εργασίας, στη δημόσια υγεία και φυσικά, στο περιβάλλον. Σε βάθος δεκαπενταετίας, το ετήσιο λειτουργικό κόστος διαχείρισης ανά τόνο διαχειριζόμενων αστικών αποβλήτων θα είναι σχεδόν 40 ευρώ λιγότερο ανά τόνο αποβλήτων, αν ακολουθηθεί η πορεία που προτείνει το WWF Ελλάς.
Καύση σκουπιδιών: Είναι τόσο κακό όσο ακούγεται;
Με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που εκδόθηκε το 2020 και τροποποιήθηκε το 2023 προκρίνεται η καύση των σκουπιδιών σαν κύρια μέθοδος διαχείρισης των απορριμμάτων που παράγουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις της χώρας. Στην πρότασή του, το WWF Ελλάς αποδεικνύει την επικινδυνότητα της στροφής της Ελλάδας προς τη μαζική καύση σκουπιδιών. Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, η καύση συντελεί στην παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων αερίων θερμοκηπίου (η καύση ενός τόνου αποβλήτων οδηγεί στην έκλυση περίπου 1-1,2 τόνων CO2), ενώ προκαλεί την έκλυση τοξικών αέριων ρύπων (πχ. διοξίνες, πτητικά βαρέα μέταλλα), με ό,τι αυτό σημαίνει για τη δημόσια υγεία και την υγεία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, το κόστος δημιουργίας και λειτουργίας μονάδων καύσης είναι τεράστιο και αναγκαστικά θα παγιδεύσει το σύστημα διαχείρισης για τα επόμενα 30-40 χρόνια, καθηλώνοντας την ανακύκλωση και την πρόληψη, την ίδια στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κάνει σαφές πως οι επενδύσεις σε μονάδες καύσης δεν πρόκειται να λάβουν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, καθώς έρχονται σε αντίθεση με την αρχή της μη-πρόκλησης βλάβης. Από την άλλη πλευρά, η ανακύκλωση προκαλεί σχεδόν 75-80% λιγότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με την καύση.
«Η Ελλάδα βρίσκεται απελπιστικά πίσω στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων και η σημειακή βελτίωση δεν μπορεί να αποτελεί επιλογή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Συνήγορος του Πολίτη έχουν εντοπίσει εδώ και καιρό τα πολλά προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί στον τομέα αυτό και καλούν σε σειρά διαρθρωτικών αλλαγών, χωρίς όμως να βρίσκουν ανταπόκριση από την Ελληνική Πολιτεία. Μόνο αν καινοτομήσουμε και τολμήσουμε μπορούμε να ελπίζουμε ότι η κυκλική οικονομία θα γίνει πραγματικότητα και όχι μια ακόμη χαμένη ευκαιρία. Η διαχείριση των αστικών αποβλήτων θα πρέπει να αποτελέσει σημείο σύγκλισης για όλες τις υγιείς πολιτικές δυνάμεις, καθώς η προβληματική διαχείριση μπορεί να φέρνει πολλά κέρδη σε λίγους, αλλά προκαλεί πολλαπλάσια βλάβη στα δημόσια οικονομικά, το περιβάλλον και στην υγεία των πολιτών» επισημαίνει ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος αποτυπώματος του WWF Ελλάς.
Δείτε την πλήρη μελέτη στα ελληνική ΕΔΩ.
