«Αν και ακούμε πολλές θετικές δηλώσεις για την ανακύκλωση, και γενικά για τη διαχείριση απορριμμάτων, το ερώτημα είναι τι κάνουμε ως πολίτες και ως δήμοι, αλλά και ως πολιτικοί. Χρειάζεται πολιτική ειλικρίνεια και πίστη σε τομές και μεταρρυθμίσεις, γιατί η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας θεωρεί ότι η ανακύκλωση γίνεται με ευχές, δηλώσεις και επικοινωνιακή στρατηγική», σημείωσε ο Τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Σωκράτης Φάμελλος, κατά τη χθεσινή του ομιλία στο διαδικτυακό συνέδριο με τίτλο: «Μείωση, Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση Απορριμμάτων» που διοργάνωσε το Δίκτυο Οικολογικής Πληροφόρησης, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από όλα σχεδόν τα πολιτικά κόμματα, της αυτοδιοίκησης και του νυν και πρώην Προέδρου του Οργανισμού Ανακύκλωσης.
Ο Σ.Φάμελλος επεσήμανε την ανάγκη να ενισχυθεί η ανακύκλωση και η διαχείριση απορριμμάτων ως αποκλειστική δραστηριότητα των Δήμων, καθώς και την ανάγκη να μην προχωρήσει η ιδιωτικοποίηση που επιχειρεί η ΝΔ. Πρέπει να εφαρμοστούν καθολικά οι μεταρρυθμίσεις της κυκλικής οικονομίας, που προχώρησε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση, γιατί έχουμε πληθώρα πιλοτικών προγραμμάτων που ξεφουσκώνουν σε λίγα χρόνια, υπογράμμισε στη συνέχεια. Είναι υποχρέωση για όλους και όχι εθελοντική επιλογή κατά περίπτωση. Η ανακύκλωση συνδέεται με την αποκέντρωση και την περιφερειακή ανάπτυξη αλλά και με τον παραγωγικό πλουραλισμό και την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Μπορεί να στηρίξει συλλογικά εγχειρήματα, μικρομεσαίας, μικρής και πολύ μικρής ιδιοκτησίας, τα οποία, λόγω εγγύτητας, οδηγούν σε καλύτερες οικονομικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, αλλά και σε περισσότερες θέσεις εργασίας. Η ανακύκλωση, ως μέρος και της κυκλικής οικονομίας, μπορεί να αποτελέσει επιπρόσθετα έναν από τους μοχλούς της ανάπτυξης μετά την πανδημία, πρώτον γιατί συνδέεται με την πράσινη μετάβαση και δεύτερον γιατί δημιουργεί οφέλη για όλη την κοινωνία.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Σ.Φάμελλος στάθηκε ιδιαίτερα στο μεταρρυθμιστικό έργο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2015-2019, αλλά και στις δυσλειτουργίες που παρατηρούνται σήμερα, λόγω της αδράνειας αλλά και της μικροπολιτικής επένδυσης της ΝΔ αποκλειστικά στην επικοινωνιακή πολιτική:
- Ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) του 2015 ήταν μια απόδειξη ότι η Ελλάδα μπορεί να παρακολουθήσει τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Η κυβέρνηση Σαμαρά- Βενιζέλου υλοποιούσε έργα στην αντίθετη κατεύθυνση, όπως π.χ. οι υπερδιαστασιολογημένες Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων στην Αττική, και τα φαραωνικά ΣΔΙΤ που δεν λάμβαναν υπόψη τους υψηλούς στόχους ανακύκλωσης που όφειλε να πετύχει η χώρα. Με τη θέσπιση του στόχου για Διαλογή στην Πηγή στο 50%, ο οποίος δεν μπορεί να μεταβληθεί σήμερα καθώς ευρωπαϊκά υπάρχουν ακόμη υψηλότεροι στόχοι, τέθηκε ένα φρένο σε αυτήν την πολιτική προσέγγιση, έστω και αν είναι σαφές ότι η χώρα έχει δυσκολίες στην επίτευξή του. Με βάση τον ΕΣΔΑ του 2015, και οι Περιφερειακοί Σχεδιασμοί που ακολούθησαν είχαν την ίδια στρατηγική καθώς και χρηματοδότηση της τάξης του 1 δισ. ευρώ από το ΕΣΠΑ 2014-2020, συμπεριλαμβανομένων και υποδομών για πράσινα σημεία και χωριστή συλλογή και επεξεργασία βιοαποβλήτων.
- Την περίοδο 2015-2019, η χώρα απεξαρτήθηκε από τη λογική της μονοσήμαντης ιδιωτικής διαχείρισης απορριμμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ίδια η Περιφέρεια Ανατ. Μακεδονίας-Θράκης, όπου εντάχθηκαν στο ΕΣΠΑ οι Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων Καβάλας, Αλεξανδρούπολης και Βορείου Έβρου, ως μονάδες κυκλικής οικονομίας που δεν θα είναι ιδιωτικές. Δυστυχώς πλέον, ο νέος ΕΣΔΑ του κυρίου Χατζηδάκη, που εγκρίθηκε πρακτικά εν κρυπτώ το καλοκαίρι χωρίς συζήτηση στη Βουλή, επανέρχεται στο μοντέλο της ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης απορριμμάτων, προωθώντας παράλληλα και την καύση παντού, αντί για τη διαλογή στην πηγή και την ανακύκλωση.
- Ο νόμος 4496/2017, νόμος της ανακύκλωσης του ΣΥΡΙΖΑ, αναδείκνυε ως βασικό εργαλείο το σχέδιο που θα γινόταν σε κάθε Δήμο ώστε, να σχεδιάζει το σύστημα ανακύκλωσης και να δεσμεύεται για την απόδοση και την επίτευξή του. Με τη σειρά τους, τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) υποχρεούνται να τροφοδοτούν και να χρηματοδοτούν αυτούς τους τοπικούς σχεδιασμούς. Με τον τρόπο αυτό, η τοπική κοινωνία αναλαμβάνει ξεκάθαρες υποχρεώσεις, αλλά σχεδιάζει επίσης το δικό της μέλλον, και από την πλευρά τους τα ΣΕΔ έχουν αποκτήσει πιο ξεκάθαρο ρόλο: χρηματοδοτούν και δίνουν υποδομές για τα τοπικά σχέδια, και μπορούν επίσης να συνεργάζονται με ΚΟΙΝΣΕΠ για να αναπτύσσουν πάρκα ανακύκλωσης είτε άλλες δραστηριότητες στον τομέα διαλογής στην πηγή και ανακύκλωσης.
- Βασικό στοιχείο του νόμου 4496/17 υπήρξε η μείωση του διοικητικού κόστους αλλά και η ενίσχυση της διαφάνειας στη λειτουργία των ΣΕΔ. Επιχειρήθηκε μια συνολική αλλαγή σε όλα τα Συστήματα με την κατάθεση αναθεωρημένων επιχειρησιακών σχεδίων. Ωστόσο, σήμερα, οι πόροι, ακόμα και αυτοί που είναι ήδη διαθέσιμοι, δεν έχουν φτάσει ακόμη στους Δήμους. Το επιχειρησιακό Σχέδιο της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης που εγκρίθηκε από τη σημερινή διοίκηση του ΕΟΑΝ είναι οπισθοβαρές και καθυστερεί περαιτέρω την εφαρμογή της χωριστής συλλογής σε τέσσερα (4) ρεύματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση, έχει ασκήσει πολύ έντονη κριτική για το ζήτημα αυτό αλλά και για τη λειτουργία του ΕΟΑΝ, ο οποίος εδώ και 18 μήνες καθυστερεί αδικαιολόγητα αποφάσεις για επιχειρησιακά σχέδια, όπως αυτό της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης.
- Η Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία, η οποία θεσπίστηκε το 2018 με την υποστήριξη και της αυτοδιοίκησης και όλων των φορέων της αγοράς δεν εφαρμόζεται. Βασικές μεταρρυθμίσεις, που είχαν προβλεφθεί και θεσπιστεί επί ΣΥΡΙΖΑ, δεν εφαρμόστηκαν από την κυβέρνηση ΝΔ, με κυριότερη τα οικονομικά κίνητρα και αντικίνητρα σε επίπεδο Δήμου. Έτσι σήμερα δεν επιβραβεύονται οι Δήμοι και οι πολίτες που επιτυγχάνουν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης και μείωση της ποσότητας απορριμμάτων, ενώ το μέτρο αυτό ήταν υποχρεωτικό από 01/01/2020. Αντίστοιχο παράδειγμα έχουμε και στην περίπτωση της λεπτής πλαστικής σακούλας, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάστηκε να κάνει τέσσερις (4) παρεμβάσεις στη Βουλή, προκειμένου να κατατεθούν τα επίσημα απολογιστικά στοιχεία του μέτρου. Η Ελλάδα έχει χάσει τον ευρωπαϊκό στόχο για το 2019, αλλά και πάλι, καθαρά επικοινωνιακά, η κυβέρνηση νομοθέτησε με το νόμο 4685 νέα μέτρα για την πλαστική σακούλα, χωρίς να έχει στη διάθεσή της τα απολογιστικά στοιχεία του μέτρου, μόνο για επικοινωνιακούς λόγους.
- Η καθυστέρηση, η αδράνεια και η έλλειψη βούλησης αφορά ακόμη και το κριτήριο του οικολογικού σχεδιασμού για τη συσκευασία προϊόντων. Η ευρωπαϊκή αλλά και η εθνική νομοθεσία με το νόμο 4496 επιβάλλουν τα προϊόντα, με συσκευασίες που ανακυκλώνονται πιο δύσκολα και έχουν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, να έχουν μεγαλύτερη επιβάρυνση ως προς την εισφορά τους στα ΣΕΔ. Το κριτήριο αυτό δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί παρά το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα επιχειρησιακά σχέδια έχουν εγκριθεί.
Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στο ότι η κυβέρνηση δημιουργεί εμπόδια στους Δήμους για την ανακύκλωση και την επέκταση της Διαλογής στην Πηγή, σε αντίθεση με τις πάγιες, καλές ευρωπαϊκές πρακτικές. Χρειάζεται αλλαγή πολιτικής αλλά και αλλαγή στάσης και στο επίπεδο των πολιτών, της κοινωνίας και της αυτοδιοίκησης, η οποία θα ασκήσει και πίεση στο εκάστοτε πολιτικό σύστημα να προχωρήσει με τις απαιτούμενες αλλαγές.
