Εδώ και δεκαετίες, οι εταιρείες πετρελαίου, λιγνίτη και αερίου έχουν εκμεταλλευτεί όλα τα μέσα επιρροής που υπήρχαν ώστε να μας πείσουν για το πόσο αναγκαίο είναι το οικονομικό τους μοντέλο, που καταστρέφει το κλίμα, ενώ οι ίδιες δεν υπέστησαν καμία επίπτωση για τις πράξεις τους. Αυτό το φαινόμενο είναι η “ήπια δύναμη”.
Σε αντίθεση με τη “σκληρή δύναμη”, η ήπια δύναμη είναι ένας πιο ύπουλος τρόπος να επιβάλλει κάποιος την κυριαρχία του. Δεν έχει να κάνει με το να κερδίσεις το παιχνίδι με τη δύναμή σου, αλλά με το να αλλάζεις τους κανόνες γιατί έγινες από μόνος σου ο διαιτητής. Αφορά τον πολιτικό εξαναγκασμό, τον χειρισμό της κοινωνίας και την εκμετάλλευση του πολιτισμού.
Η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων έχει ξοδέψει δισεκατομμύρια για να ελέγξει τη συζήτηση γύρω από την κλιματική αλλαγή. Σήμερα, προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά της ως μέρος της λύσης για την κλιματική κρίση, μία κρίση για την οποία εκείνοι είναι υπεύθυνοι. Αυτή η δύναμη ξεπερνά την επιρροή που έχουν στους νομοθέτες και τις νομοθεσίες: αφορά τη διαιώνιση της κοινωνικής ανοχής για να συνεχίσουν χωρίς να αλλάξουν τίποτα, το γνωστό “business as usual”. Μερικά παραδείγματα για το πώς η παρουσία της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων είναι διάχυτη στην καθημερινή μας ζωή ακολουθούν παρακάτω.
Εκπαίδευση
Οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων ξοδεύουν πολλά χρήματα για να διαμορφώσουν τη γνώση που λαμβάνουν οι νέοι σήμερα για την κλιματική κρίση. Για παράδειγμα, προσπαθούν να πείσουν τους μαθητές σε σχολεία και πανεπιστήμια ότι τα ορυκτά καύσιμα, όπως το ορυκτό αέριο, είναι η λύση στην κλιματική κρίση. Σε αρκετές χώρες, όπως και στον Καναδά και τις ΗΠΑ, βιβλία και εργαστήρια που έχουν χορηγηθεί από τη βιομηχανία πετρελαίου και αερίου βρίσκονται στο πρόγραμμα μαθημάτων. Εδώ, πριν λίγα χρόνια η εταιρεία Energean είχε δωρίσει σχολικά είδη στην Ήπειρο, όταν ήθελε να προωθήσει το πρόγραμμα έρευνας υδρογονανθράκων ως κάτι ωφέλιμο για την περιοχή.
Τον Απρίλιο του 2021, το γαλλικό γραφείο της Greenpeace, μαζί με την ομάδα κατά της διαφθοράς Anticor και την ένωση μαθητών La Sphinx, κλήτευσαν τον CEO της Total, Patrick Pouyanné, για σύγκρουση συμφερόντων, επειδή προωθούσε την ατζέντα της εταιρείας για τα ορυκτά καύσιμα μέσα από το υψηλού κύρους γαλλικό πανεπιστήμιο τεχνολογίας και επιστημών École Polytechnique. Υπάρχουν αποδείξεις που αναδεικνύουν ότι ο Pouyanné χρησιμοποίησε τη θέση του ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του πανεπιστημίου για να επηρεάσει, εκ μέρους της Total, την απόφαση του ΔΣ να καθιερώσει ένα κέντρο έρευνας και καινοτομίας για την Total μέσα στην πανεπιστημιούπολη.
Στη Μιανμάρ, στην Ουγκάντα, στην Τανζανία ή στην Γαλλία, η Total συνεχίζει να προωθεί την καταστροφική για το κλίμα ατζέντα της και είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει τη δύναμή της για να διατηρήσει την κοινωνική αποδοχή της βρώμικης δραστηριότητάς της.
Τα καλά νέα είναι ότι οι νέες γενιές φοιτητών είναι όλο και πιο απρόθυμοι να δουλέψουν στον τομέα των ορυκτών καυσίμων και να στηρίξουν τα κρυφά συμφέροντα των εταιρειών αυτών. Κάποια πανεπιστήμια έχουν ακόμα ισχυρούς δεσμούς με τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Τα κεφάλαια επιχορηγήσεων σε κολέγια και πανεπιστήμια αφορούν επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, και μεγάλο ποσό από αυτά ακόμα στηρίζει τη βιομηχανία αυτή, που αποτελεί άμεση απειλή για το μέλλον μας. Όμως, το κίνημα για αποεπένδυση των κεφαλαίων αυτών από τα ορυκτά καύσιμα ενισχύεται.
Αθλητισμός
Οι εταιρείες πετρελαίου και αερίου προσπαθούν πολύ να επηρεάσουν τους νέους ανθρώπους και να προσελκύσουν νέα ταλέντα, ακόμα κι αν πρέπει να κρύψουν τα πραγματικά τους σχέδια πίσω από μία αλλαγή ονόματος.
Η ρώσικη – κατά βάση κρατική – πολυεθνική ενεργειακή εταιρεία Gazprom είναι επίσημος χορηγός της διοργάνωσης UEFA Football Champions League από την αρχή της σεζόν 2012-2013. Οργανώνει το πρόγραμμα “Football for Friendship” ώστε να “ενώσει τις νέες γενιές και να προωθήσει τις βασικές ανθρώπινες αξίες, ενημερώνοντας ταυτόχρονα για σημαντικά θέματα όπως την ισότητα των φύλων και τη φροντίδα του πλανήτη μας”. Από έναν τόσο μεγάλο ρυπαντή όπως η Gazprom, όλα αυτά είναι ακραίος κυνισμός.
Για να “ξεπλύνει” τη φήμη της, ο βρετανικός όμιλος πετρελαίου, αερίου και πετροχημικών Ineos, που έχει κάνει lobbying για να αποδυναμώσει την πράσινη φορολογία και να μειώσει τους περιορισμούς στο fracking, υπέγραψε μία εξαετή συμφωνία χορηγίας με την εθνική ομάδα ράγκμπι της Νέας Ζηλανδίας. Η πολυεθνική Total, που πρόσφατα άλλαξε το όνομά της σε Total Energies, είναι πλέον επίσημος χορηγός του Παγκοσμίου Κυπέλλου ράγκμπι το 2023, που θα γίνει στην Γαλλία. Για άλλη μία φορά, οι εταιρείες που μας έχουν βάλει βαθιά μέσα στην κλιματική κρίση και γεμίζουν τους ωκεανούς με πλαστικά σκουπίδια, αγοράζουν για τον εαυτό τους ένα μεγάλο κομμάτι σεβασμού.
Πρόσφατα στη χώρα μας, η εταιρεία ΕΚΟ ήταν μεγάλος χορηγός του Ράλλυ Ακρόπολις 2021, σε τέτοιο σημείο μάλιστα που το όνομα της εταιρείας μπήκε κανονικά και στην ονομασία του ίδιου του ράλλυ!
Πριν λίγες εβδομάδες, στο Τόκιο, η κλιματική κρίση ήταν στο επίκεντρο, αφού αυτοί οι Ολυμπιακοί αγώνες ήταν από τους πιο ζεστούς που έχουν καταγραφεί. Το μαρτύριο των αθλητών ήταν προφανέστατο. Τι μέλλον θα έχουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες σε έναν κόσμο που όλο και θερμαίνεται; Δεν υπάρχει αθλητισμός σε έναν νεκρό πλανήτη.
Πολιτισμός και τέχνη
Οι πετρελαϊκές επίσης εξαγοράζουν την είσοδό τους σε ιδρύματα πολιτισμού, όπως μουσεία και γκαλερί, για να αναδείξουν τις ψεύτικες λύσεις για την κλιματική κρίση. Χωρίς καμία αίσθηση ειρωνείας, η Shell είναι χορηγός στην έκθεση “Our Future Planet” του Βρετανικού Μουσείου Επιστημών, η οποία εξετάζει ψευδολύσεις για την αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Ένας από τους όρους της χορηγίας ήταν ότι το Βρετανικό Μουσείο Επιστημών έπρεπε να υπογράψει ένα συμβόλαιο στο οποίο συμφώνησε ότι δεν θα ασκούσε κριτική στην εταιρεία. Η Shell φαίνεται να πιστεύει ότι μετράνε μόνο οι εντυπώσεις: φέτος, η βρετανο-ολλανδική πολυεθνική πετρελαίου και αερίου, με έδρα τη Χάγη, επενδύει περισσότερα χρήματα στο μάρκετινγκ παρά στην ανανεώσιμη ενέργεια (και πέντε φορές περισσότερα χρήματα σε πετρέλαιο και αέριο απ’ ό,τι στην ανανεώσιμη ενέργεια).
Η BP σταμάτησε την αμφιλεγόμενη χορηγία της στην γκαλερί Tate το 2017, μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες. Το μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι συνεργάζεται ακόμα με την Total Energies.
H ExxonMobil είναι γνωστή ως ένας από τους πιο φιλανθρωπικούς εταιρικούς οργανισμούς στον κόσμο. Το 2017, οι παγκόσμιες δωρεές της πολυεθνικής και του Ιδρύματος ExxonMobil που στήριζαν προγράμματα τέχνης και πολιτισμού ήταν συνολικά περισσότερες από 2,8 εκατομμύρια δολάρια. Ας θυμόμαστε όμως ότι η ExxonMobil είναι πρωτίστως ένας από τους μεγαλύτερους ρυπαντές του κόσμου και δικαίως έχει δεχτεί κριτική για την αργή αντίδρασή της στις προσπάθειες καθαρισμού μετά την πετρελαιοκηλίδα του Exxon Valdez το 1989 στην Αλάσκα, που θεωρείται μία από τις χειρότερες πετρελαιοκηλίδες παγκοσμίως. Η εικόνα της Exxon ως ευγενούς και γενναιόδωρου ευεργέτη δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε ότι η εταιρεία έχει μία φρικτή ιστορίαlobbying κατά της κλιματικής αλλαγής, ενάντια στην επιστημονική συναίνεση ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη προκαλείται από την καύση ορυκτών καυσίμων.
Το να βάλεις το λογότυπο μίας πετρελαϊκής στον τοίχο ενός μουσείου τέχνης δεν είναι καθόλου άκακο. Η ευρύτερη επιρροή της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων στον πολιτισμό και τις φιλανθρωπίες είναι πρόβλημα, ειδικά όταν οδηγεί σε λογοκρισία έργων που σχετίζονται με την επείγουσα κατάσταση του πλανήτη μας. Ώρα να βγάλουμε τις χορηγίες των πετρελαϊκών από τις τέχνες μια για πάντα!
Τι πρέπει να γίνει
Η βιομηχανία πετρελαίου και αερίου χάνει την κοινωνική ανοχή που είχε. Οι εταιρείες ξέρουν ότι η κατάσταση αλλάζει και πλέον θεωρούνται όλο και πιο συχνά υπεύθυνες για τη ζημιά που έχουν κάνει, καθώς και ότι η εποχή των ορυκτών καυσίμων φτάνει στο τέλος της. Για να προστατέψουν τα συμφέροντά τους, οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων θα συνεχίσουν να προσπαθούν να παρατείνουν την επιρροή που έχουν σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα.
Στην εποχή της κλιματικής κρίσης, πρέπει να απαγορέψουμε κάθε μορφής διαφήμιση, χορηγία και επιρροή των ορυκτών καυσίμων. Όσο οι εταιρείες πετρελαίου, λιγνίτη και αερίου επωφελούνται από τη λάμψη σημαντικών σχολείων και πολιτιστικών ιδρυμάτων, θα συνεχίσουν να συντηρούν το απαρχαιωμένο επιχειρηματικό τους μοντέλο και θα αρνούνται να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση ως έκτακτη ανάγκη.
Όπως η καπνοβιομηχανία παραπλανούσε τον κόσμο σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ των τσιγάρων και του καρκίνου, έτσι και οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων χρησιμοποιούν τις διαφημίσεις και τις χορηγίες για να αποσυντονίσουν, να αποφύγουν και να καθυστερήσουν. Η παραπληροφόρηση για την κλιματική αλλαγή και το πράσινο “ξέπλυμα” καθυστερούν την κλιματική δράση που τόσο χρειαζόμαστε. Όσο πιο γρήγορα πάρουμε το μικρόφωνο από τα χέρια τους, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να τους κάνουμε να αλλάξουν τα καταστροφικά επιχειρηματικά τους μοντέλα και να αρχίσουν μία πραγματική πράσινη και δίκαιη μετάβαση.
*Αρχικό κείμενο: Mehdi Leman, content editor, Greenpeace International
