Γιατί δεν αποφασίζουν μόνες τους οι εταιρείες για τον τρόπο εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου - Τι θα συμβεί εάν η Άγκυρα βρει φυσικό αέριο στον Ερατοσθένη και προχωρήσει σε εκμετάλλευση; Θα βγάζει από τη μια η Total και από την άλλη η Τουρκία;
Τουρκικός σχεδιασμός βρίσκεται σε εξέλιξη για την ανατροπή του EastMed με βασικά εργαλεία την πολιτική των κανονιοφόρων, δηλαδή της ισχύος, την εκμετάλλευση οικοπέδων που βρίσκονται στις νότιες θάλασσες της Κυπριακής Δημοκρατία και τις χαμηλότερες τιμές παραγωγής, καθώς και μεγαλύτερο κέρδος. Ο σχεδιασμός αυτός στηρίζεται στην αντίληψη ότι: Χωρίς τη λύση που θέλει η Τουρκία στο Κυπριακό, η Άγκυρα δεν θα επιτρέψει στους Ελληνοκύπριους να εκμεταλλευτούν το φυσικό αέριο.
Τουρκικά επιχειρήματα
Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι οι Τούρκοι έχουν προσεγγίσει εκπροσώπους εταιρειών, που εμπλέκονται στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ, στους οποίους εξηγούν ότι:
Πρώτο, η ασφάλεια της περιοχής ανήκει στην Τουρκία και στις δικές της ένοπλες δυνάμεις. Συνεπώς, μόνο η Άγκυρα μπορεί να παρέχει ασφάλεια για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Δεύτερο, υπάρχουν διαφιλονικούμενες περιοχές μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκίας και περιοχές που ανήκουν στους Τουρκοκυπρίους. Ως εκ τούτου, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Άγκυρας, που είναι και εγγυήτρια των Τουρκοκυπρίων, αλλά και των ίδιων των Τουρκοκυπρίων, δεν μπορεί να γίνει μονομερής εκμετάλλευση από τους Ελληνοκυπρίους. Τρίτο, ο αγωγός προς Τουρκία και δη προς το Τσεϊχάν είναι η συμφέρουσα επιλογή. Τέταρτο, το επόμενο στάδιο, μετά το πέρας των γεωτρήσεων και δη στον «Ερατοσθένη», δηλαδή στο οικόπεδο 8, θα είναι η κατασκευή αγωγού προς Τουρκία με χαμηλό κόστος παραγωγής, εφόσον πραγματοποιηθεί με τα ανάλογα τεχνολογικά μέσα. Το γεγονός αυτό θα πλήξει την ανταγωνιστικότητα του EastMed. Όπως επισημαίνεται, «η τουρκική πλευρά κτυπά στα κέρδη των εταιρειών». Ταυτοχρόνως, τονίζεται ότι στην καμπάνια αυτή η Άγκυρα έχει επιστρατεύσει και ξένους ειδικούς για να προωθήσουν τις τουρκικές θέσεις. Στον κατάλογο υπάρχουν και πρόσωπα, που γνωρίζουν οι Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας ότι εργάζονται προς αυτήν την κατεύθυνση.
Επανακαθορισμό ΑΟΖ, λύση και δράσεις
Σε ερωτήσεις, μάλιστα, περί της λύσης του Κυπριακού, η τουρκική πλευρά απαντά ότι «η ευθύνη ανήκει στους Ελληνοκυπρίους, που απέρριψαν το σχέδιο Ανάν και που δεν επιδεικνύουν την ευελιξία για λύση επειδή θέλουν να καρπωθούν όλα τα οφέλη από το φυσικό αέριο μόνοι τους». Ως εκ τούτου, τονίζεται ότι «η ορθή προσέγγιση είναι η επίλυση του Κυπριακού και η κοινή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου με την αναγνώριση των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων και της Τουρκίας στην πρακτική επανακαθορισμού της κυπριακής ΑΟΖ». Προς επίρρωση των θέσεών τους, οι Τούρκοι επικαλούνται τοποθετήσεις ημέτερων πολιτικών, περί αγωγού προς Τουρκία, ή τις παραφράζουν.
Πέραν των ανωτέρω, η Άγκυρα εκτός των εκπροσώπων εταιρειών πλησιάζει και ειδικούς επί των θεμάτων ενέργειας για να στηρίζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τις τουρκικές θέσεις σε συνέδρια, καθώς και με δημοσιεύσεις. Στο πλαίσιο αυτής της ενημέρωσης επισημαίνονται και τα εξής περί των ερευνών και των γεωτρήσεων:
- Στην περιοχή Καρπασίας. Η όλη προσπάθεια ονομάστηκε Καρπασία 1.
- Στην περιοχή της Αμμοχώστου. Η όλη προσπάθεια ονομάστηκε Αμμόχωστος 1.
- Στα δυτικά του Ακάμα εντός της κυπριακής ΑΟΖ, η όλη προσπάθεια πήρε την ονομασία Φοινίκη 1.
- Εντός του Οικοπέδου 7, η δράση της Τουρκίας έφερε την ονομασία Μόρφου 1.
- Στο Οικόπεδο 8, στον Ερατοσθένη και στα όρια του 12, το τουρκικό εγχείρημα φέρει την ονομασία Λευκωσία 1.
Οι γεωτρήσεις της Μόρφου 1 και της Φοινίκης 1, στα δυτικά του Ακάμα, διενεργούνται επ’ ωφελεία της Τουρκίας. Εκείνες της Καρπασίας 1, της Αμμοχώστου 1, της Μόρφου 1 και της Λευκωσίας 1, όπου οι Τούρκοι τρυπούν στο οικόπεδο 8, διενεργούνται επ’ ωφελεία των Τουρκοκυπρίων.
Την ίδια στιγμή το «Μπαρμπαρός» διενεργεί έρευνες επ’ ωφελεία τού ψευδοκράτους στα οικόπεδα 2 και 3 της κυπριακής ΑΟΖ (μπλοκ F, καθώς και στοπ Ε).
Ποσότητες, τεχνολογία, εκμετάλλευση, κενό
Η τουρκική πλευρά δημιουργεί την εντύπωση ότι μπορεί να ελέγχει μεγάλα ενεργειακά κοιτάσματα, τα οποία ισχυρίζεται ότι ανήκουν στην ίδια και στους Τουρκοκυπρίους, σε όλη την περιφέρεια της Κύπρου και πέραν αυτής, προς το Καστελόριζο και την Αττάλεια.
Η Άγκυρα θεωρεί ότι όσα περισσότερα κοιτάσματα ελέγχει τόσο καλύτερη θα είναι η τιμή εκμετάλλευσης, συν το πλεονέκτημα που θεωρεί ότι έχει με τον αγωγό. Όμως, εδώ θα επισημανθεί ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Τουρκία και αποτελεί επί του παρόντος το κενό του σχεδιασμού της. Όπως τονίζεται από ειδικούς, η Άγκυρα δεν έχει την ικανή για την εκμετάλλευση τεχνολογία. Εάν, μάλιστα, η κυπριακή Κυβέρνηση και οι εταιρείες των οποίων τα συμφέροντα εντός της κυπριακής ΑΟΖ επηρεάζονται, αντιδράσουν, τότε θα προκύψουν σοβαρά νομικά προβλήματα, που θα έχουν οικονομικές, διπλωματικές και πολιτικές προεκτάσεις. Βεβαίως και στην περίπτωση των γεωτρήσεων λέγονταν και λέγονται ανάλογα πράγματα, αλλά η Τουρκία προχώρησε τον σχεδιασμό της. Εάν θα είναι επιτυχημένος ή όχι, τα αποτελέσματα θα δείξουν. Είναι, πάντως, μέσα στο παιχνίδι.
Προς όφελος της Μόσχας
Είναι πρόδηλον ότι ο τουρκικός σχεδιασμός βοηθά τη Ρωσία, η οποία ουδόλως θα ήθελε να δει την κατασκευή του EastMed, που σημαίνει: Πρώτο, την εμπέδωση των αμερικανικών και ευρωπαϊκών ενεργειακών συμφερόντων στην περιοχή, σε μια περίοδο, κατά την οποία οικοδομεί τη δική της επάνοδο στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της Συρίας και δη της εκμετάλλευσης πιθανών κοιτασμάτων φυσικού αερίου εντός της Συριακής ΑΟΖ. Η Μόσχα έχει ήδη κλείσει συμφωνία για την εκμετάλλευσή τους και μια από τις επιλογές είναι η κατεύθυνση αγωγού προς το Τσεϊχάν. Αυτό το μελλοντικό σενάριο τροφοδοτεί την τουρκική λογική περί χαμηλότερων τιμών παραγωγής του φυσικού αερίου της Κύπρου, αλλά και άλλων κρατών της περιοχής όπως το Ισραήλ και ο Λίβανος, γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερα κέρδη τις εμπλεκόμενες εταιρείες, εάν και εφόσον περάσουν τα κοιτάσματά τους προς το Τσεϊχάν αντί μέσω του EastMed.
Δεύτερο, εισέρχονται στο ενεργειακό παιχνίδι της Ευρώπης νέοι ανταγωνιστές (Κύπρος, Ισραήλ κ.λπ), τη στιγμή που η Μόσχα μπαίνει στην αγορά της ΕΕ με τον Βόρειο Αγωγό 2 και τον Turkish Stream. Ακόμη και αν είναι μικρό το ποσοστό φυσικού αερίου που μπορεί να μεταφέρει ο EastMed στην Ευρώπη, είναι πολύ μεγαλύτερα από τα ενεργειακά, τα γεωπολιτικά και στρατηγικά συμφέροντα που θα εξυπηρετηθούν, μέσω του άξονα Ισραήλ, Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία. Οι ΗΠΑ θα έχουν οφέλη που ενδεχομένως δεν έχουν σήμερα από το αμυντικό τόξο, που θα σχηματιστεί μέσω του EastMed στην περιφέρεια της Ευρασίας.
Πού σκοντάφτουν οι τουρκικοί σχεδιασμοί
Οι σχεδιασμοί της Άγκυρα ως προς την υλοποίησή τους δεν εξαρτώνται μόνο από την ίδια, αλλά και από τους μεγάλους δρώντες της περιοχής και παγκοσμίως όπως είναι οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, η Ρωσία, καθώς και ηγέτιδες χώρες της ΕΕ, αναλόγως των συμφερόντων. Τα συμφέροντα αυτά συναρτώνται με την εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου και εκείνου των άλλων χωρών. Οι τουρκικοί σχεδιασμοί σκοντάφτουν, όμως: Α) Στις κακές σχέσεις της Άγκυρας με την Αίγυπτο και κυρίως με το Ισραήλ. Β) Στην έλλειψη επαρκούς τεχνολογίας για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, που είναι συνάρτηση και με την τιμή παραγωγής. Γ) Στην κρίση των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και στο παιχνίδι της Άγκυρας με τη Ρωσία, η οποία προχωρεί στην υλοποίηση μιας αναθεωρητικής στρατηγικής, που περιλαμβάνει επάνοδό της στη διεθνή σκηνή μέσω των ενεργειακών οδών και της κούρσας των εξοπλισμών, καθώς και της δομικής ανακατανομής ζωνών ευθύνης.
Υπάρχουν μεταβλητές που θα πρέπει να εξεταστούν. Βασική μεταβλητή είναι αυτή που δίνει ερμηνείες στην πτώση ή όχι του
Ερντογάν και αν η πτώση αυτή θα φέρει αλλαγή της τουρκικής πολιτικής σε δυο κατευθύνσεις. Η μία είναι ως προς τις ΗΠΑ, που σημαίνει απεξάρτηση από τους δεσμούς με τη Μόσχα, πράγμα δύσκολο να συμβεί, κατ’ απόλυτο τρόπο, λόγω των δεσμών αλληλεξάρτησης που έχουν δημιουργηθεί μέσω του πυρηνικού προγράμματος του Άκιουγιου, του Turkish Stream, των S-400 και άλλων οικονομικών και εμπορικών συμφερόντων. Η δεύτερη είναι ως προς το Ισραήλ, το οποίο δεν θα εγκλωβιστεί ενεργειακά στην Άγκυρα μέσω αγωγού εκτός και αν αλλάξει έναντί του η τουρκική πολιτική. Αυτή η μεταβλητή συναρτάται με τις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας, η οποία εξαρτάται ακόμη και στρατιωτικά και οικονομικά και γεωπολιτικά από τους Αμερικανούς. Όμως και η Ουάσιγκτον εξαρτάται με τη σειρά της από την Άγκυρα, διότι η Τουρκία μαζί με το Ισραήλ συνιστούν τα δυο μεγάλα δυτικά συστήματα ασφάλειας στην περιοχή. Βεβαίως, η δημιουργία του EastMed αποτελεί ένα υποσύστημα ασφάλειας στην περιφέρεια της Τουρκίας και της Ευρασίας, καθώς και χώρο ανάσχεσης της Μόσχας εάν προχωρήσει γεωπολιτικά. Είναι δε πρόδηλο ότι: Ένα υποσύστημα ασφάλειας, στη λογική του άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, μπορεί να αντικαταστήσει έστω και μερικώς τη σχέση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, περιορίζοντας τις αμερικανικές εξαρτήσεις και την τουρκική αυθάδεια και απειλή, λόγω της αποτροπής, που σχηματίζεται μέσω οικονομικών, ενεργειακών και στρατηγικών συμφερόντων.
Αποτρεπτικές κινήσεις
Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει από τώρα να βάλει κόκκινες γραμμές αμύνης ξεκινώντας από τις συμμαχίες της ώς τα νομικά της ερείσματα. Συναφώς, τονίζονται τα εξής:
1) Ο έλεγχος του ενεργειακού σχεδιασμού ανήκει πλήρως στην Τουρκία, διότι όλες οι δράσεις και γεωτρήσεις ανήκουν στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου. Οπότε με τη λύση η Άγκυρα θα εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα στο όνομα των Τουρκοκυπρίων. Οι συμφωνίες που υπεγράφησαν μεταξύ της Άγκυρας και του ψευδοκράτους από το 2011 είναι παράνομες και δεν μπορούν να παράγουν έννομα αποτέλεσμα. Αυτή πρέπει να είναι ξεκάθαρη θέση. Ερωτήματα: Θα κινηθεί ή όχι η Κυπριακή Δημοκρατία νομικά σε βάρος της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου; Θα ζητήσει το πάγωμα λογαριασμών της ίδιας και όσων συνεργάζονται μαζί της; Θα ζητήσει να εγγραφούν στον κατάλογο των προσώπων, στα οποία θα απαγορεύεται η είσοδος και οι δραστηριότητες εντός της ΕΕ, στο Υπουργείο Ενέργειας της Τουρκίας και σε άλλους επιχειρηματίες και πολιτικά πρόσωπα; Λογικό είναι όπως η κυπριακή Κυβέρνηση κινηθεί από τώρα για την αποτροπή απόκτησης από μέρους της Άγκυρας τέτοιας τεχνολογίας για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Και αυτό πρέπει να συμβεί ώστε να μην είναι η Άγκυρα πιο ανταγωνιστική του EastMed ή του τερματικού ή άλλων επιλογών.
2) Ο σχεδιασμός για τη συνεργασία των εταιρειών που εμπλέκονται στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Κύπρου και του Ισραήλ, καθώς και της Αιγύπτου για την καλύτερη τιμή παραγωγής, ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές, γεγονός που θα μειώσει τις πιθανότητες υλοποίησης της τουρκικής ενεργειακής στρατηγικής.
3) Ακόμη και αν φύγει ο Ερντογάν από την εξουσία, η τουρκική πολιτική, κυρίως στα Ελλαδοτουρκικά και στο Κυπριακό και δη στον τομέα της Ενέργειας δεν πρόκειται να αλλάξει. Εδώ η αντιπολίτευση και δη οι Κεμαλιστές θεωρούν τον Ερντογάν μετριοπαθή και υποχωρητικό! Συνεπώς, οι εταιρείες δεν ενεργούν μόνες τους, αλλά επί τη βάσει των εθνικών συμφερόντων των κρατών τους. Δεν παίρνουν, όπως θέλουν κάποιοι να λένε, μόνες τους τις όποιες αποφάσεις για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, καθώς και για τα κέρδη, που δεν είναι μονοδιάστατα. Δεν έχουν ούτε στρατό ούτε δικό τους σύστημα ασφάλειας. Απόδειξη είναι η παρουσία του Σιαρλ Ντε Γκωλ στην περιοχή μας και δη πλησίον του οικοπέδου 8. Άρα, η ασφάλεια δεν μπορεί να προσφερθεί από τις εταιρείες που δρουν στην κυπριακή ΑΟΖ, αλλά από τη Γαλλία και το Ισραήλ, καθώς και την Ιταλία. Πάνω απ’ όλα μπορεί να προσφερθεί από τις ΗΠΑ, που έχουν και αυτές συμφέροντα στην κυπριακή ΑΟΖ. Ταυτοχρόνως, θα πρέπει να επισημανθεί ότι στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και δη στην περίπτωση της Κύπρου είναι μεν σημαντική η μεταβλητή των τιμών, όμως δεν είναι η μόνη, διότι οι αγωγοί και η ενέργεια αποκρύβουν την εξυπηρέτηση γεωπολιτικών παιχνιδιών και άλλων οικονομικών και στρατηγικών ωφελειών και κερδών πέραν της τιμής του φυσικού αερίου. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι σημαντικό το δέσιμο συμφερόντων από τώρα κατά τρόπο διαχρονικό και στην εξής βάση: Είναι επικίνδυνο να αφεθεί ο έλεγχος της ανατολικής Μεσογείου και του φυσικού αερίου στην Τουρκία. Η εξέλιξη αυτή δεν θα βοηθά τα συμφέροντα των μεγάλων δυτικών δυνάμεων και του Ισραήλ, ανεξαρτήτως εάν ο Ερντογάν πέσει ή όχι από την εξουσία. Και αυτό διότι θα είναι τόση η ισχύς που θα αποκτήσει η Τουρκία, ώστε να είναι καταδικασμένη λόγω του χαρακτήρα της να κλιμακώσει την ιμπεριαλιστική και δη ανεξέλεγκτη πολιτική της, όπως αυτή οικοδομείται στη λογική της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το ερώτημα και το παράθυρο συγκυρίας
Ερώτημα: Εάν δεν γίνουν από τώρα όλες αυτές και άλλες νομικές και διπλωματικές ενέργειες διεθνώς, καθώς και στρατιωτικές και ειδικότερα οι συμμαχικές, για την αποτροπή της παράνομης εκμετάλλευσης του κυπριακού φυσικού αερίου από την Τουρκία, τι θα συμβεί όταν η Άγκυρα βρει φυσικό αέριο και προχωρήσει σε εκμετάλλευσή του στο οικόπεδο 8, για παράδειγμα, εντός του Ερατοσθένη; Θα βγάζει από τη μια πλευρά η Total και από την άλλη η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων, πωλώντας, μάλιστα, πιο φθηνό φυσικό αέριο, εάν οι συνθήκες το επιτρέπουν (ποσότητες, τεχνολογία κ.λπ); Μακάρι να μη συμβεί, αλλά εάν φτάσουμε ένα βήμα πριν από αυτό το ενδεχόμενο, τι θα κάνουμε; Θα συνεργαστούμε με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων, ανεξαρτήτως λύσης ή όχι; Διότι, το δίλημμα θα είναι: Ή αποδέχεστε να γίνετε τουρκικό προτεκτοράτο ή δεν έχει φυσικό αέριο… Και δεν είναι μόνο η Άγκυρα που σπρώχνει προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά και ημέτεροι. Το θετικό είναι ότι οι εξελίξεις και οι σχεδιασμοί δεν εξαρτώνται από αυτούς, αλλά κυρίως από άλλα συμφέροντα, των ΗΠΑ π.χ. και του Ισραήλ, καθώς και από την εχθρική και ιμπεριαλιστική πολιτική της Άγκυρας, της οποίας η απειλή και η αυθάδεια συσπειρώνουν τους άλλους δρώντες εναντίον της… Τα πάντα, όμως, ρει. Δεν σημαίνει ότι το παράθυρο της συγκυρίας θα μείνει για πάντα ανοικτό…
Άρθρο του Γιάννου Χαραλαμπίδης Δρ. των Διεθνών Σχέσεων στη "Σημερινή"
