Στο πλαίσιο του Πακέτου της Καθαρής Ενέργειας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα ανακοίνωσε τη σύσταση της πλατφόρμας για τη μετάβαση των ευρωπαϊκών λιγνιτικών περιφερειών (Coal Regions in Transition Platform) σε μία βιώσιμη οικονομία χωρίς άνθρακα. Στόχος αυτής της πλατφόρμας; Η ανάπτυξη πολιτικών και επενδυτικών πρωτοβουλιών στήριξης των συγκεκριμένων περιφερειών για τη σταδιακή τους απεξάρτηση από τον λιγνίτη, με χρονικό ορίζοντα τη δεκαετία 2021-2030. Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, 41 περιφέρειες σε 12 κράτη μέλη εξορύσσουν λιγνίτη, παρέχοντας άμεση απασχόληση σε περίπου 185.000 πολίτες. Η πλατφόρμα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα καθώς η Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας (ΠΔΜ), επιλέχθηκε ως μια από τις 4 πιλοτικές περιοχές. Η ΠΔΜ θα δεχτεί τη μεγαλύτερη πίεση από τη μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή, καθώς εκεί είναι εγκατεστημένες 12 από τις 14 εν λειτουργεία λιγνιτικές μονάδες, πολλές από τις οποίες προγραμματίζεται να αποσυρθούν. Κι όμως, ενώ μπορεί η απεξάρτηση από τον λιγνίτη να δείχνει μονόδρομος και η μετάβαση να είναι απαραίτητη, πολλοί δυσκολεύονται να αποδεχτούν την αλήθεια και αναπαράγουν ακόμα και σήμερα τους «λιγνιτικούς μύθους»: Μα ο λιγνίτης δεν είναι φτηνός; Δεν διασφαλίζει τη στρατηγική ασφάλεια της χώρας από την εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας; Δεν δημιουργεί και προστατεύει θέσεις εργασίας; Οι τρεις σημαντικότεροι μύθοι για τον λιγνίτη στην Ελλάδα φυσικά και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, πράγμα που γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτό από τους πολίτες. Ο λιγνίτης ήταν φτηνός αλλά αυτό ανήκει πια στο παρελθόν. Με την τεχνολογία των ΑΠΕ να εξελίσσεται, η ζυγαριά γέρνει πλέον υπέρ τους ως προς το σταθμισμένο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ελληνικός λιγνίτης είναι επίσης ιδιαίτερα χαμηλής ποιότητας και ως εκ τούτου έχει υψηλές εκπομπές, «εξαναγκάζοντας» τη ΔΕΗ να πληρώνει περισσότερα για αγορά δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων. Όσον αφορά στην ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) δίνουν και εδώ διέξοδο. Η Ελλάδα ευτυχώς είναι προικισμένη με πολλές μέρες ηλιοφάνειας και σημαντικό αιολικό δυναμικό, ενώ αρκετές περιοχές έχουν τη δυνατότητα εκμετάλλευσης γεωθερμίας και άλλων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που αν συνδυαστούν με κατάλληλα μέτρα διαχείρισης της ζήτησης και αποθήκευσης ενέργειας, όπως η αντλησιοταμίευση ή οι μπαταρίες, μπορούν να εξασφαλίσουν απρόσκοπτη παραγωγή ενέργειας. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί ο λιγνίτης είναι επίσης ένας άλλος μεγάλος μύθος. Η Δυτική Μακεδονία, για παράδειγμα, παρότι συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος της λιγνιτικής δραστηριότητας της χώρας, παραμένει πρώτη σε ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα και καταλαμβάνει την 9η θέση στο σύνολο των ευρωπαϊκών περιφερειών. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η προγραμματισμένη απόσυρση λιγνιτικών μονάδων τα επόμενα χρόνια θα συρρικνώσει ακόμα περισσότερο τις σημερινές θέσεις εργασίας που προσφέρει ο λιγνίτης στη Δ. Μακεδονία. Η αδράνεια δεν μπορεί να είναι επιλογή. Γίνεται λοιπόν εμφανές ότι οι μύθοι καταρρέουν και δεν μπορούν να εμποδίζουν για πολύ ακόμα τη μετάβαση αυτών των περιοχών. Το ζητούμενο πλέον είναι με ποιους όρους θα γίνει αυτή η μετάβαση. Θα διασφαλίζεται η εργασιακή δικαιοσύνη και η ευρύτερη συναίνεση μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων μερών; Η απάντηση είναι προφανής. Ο ενεργειακός μετασχηματισμός θα πρέπει να συνοδεύεται από μια ολοκληρωμένη στρατηγική, με στόχο την απορρόφηση των αρνητικών κραδασμών για τους εργαζόμενους και τον τοπικό πληθυσμό, τη διαφοροποίηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων σε τομείς που προωθούν βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες, όπως οι βιολογικές καλλιέργειες, ο οικοτουρισμός και ο βιομηχανικός τουρισμός, η ανάπτυξη των ΑΠΕ, η εξοικονόμηση ενέργειας, η έρευνα και η ανάπτυξη (R&D). Η Δίκαιη Μετάβαση θα πρέπει να είναι περιεκτική, να μην περιθωριοποιεί ομάδες πληθυσμού, αλλά αντίθετα κατά τη διάρκεια της διαμόρφωσής της ακόμα, να συμπεριλάβει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να αποτελέσει κοινό κτήμα όλων. Μέσω της πλατφόρμας, μας δίνεται μια μοναδική ευκαιρία να προωθήσουμε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης στη Δυτική Μακεδονία που να επενδύει στις βιώσιμες οικονομικά δραστηριότητες, να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και να προστατεύει το περιβάλλον. Με την κατάλληλη πολιτική βούληση, η πολύπαθη αυτή περιφέρεια που θυσιάζεται επί δεκαετίες για να προσφέρει ενέργεια σε όλη τη χώρα, μπορεί από πρωταθλήτρια στην ανεργία να αποτελέσει περιφέρεια – πιλότο για την Ελλάδα και την Ευρώπη στην εφαρμογή καινοτόμων πολιτικών και τεχνολογιών. Κάτι τέτοιο θα είναι συνεπές και με τη Διακήρυξη της Ρώμης, την οποία υπέγραψαν, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 25 Μαρτίου 2017, με αφορμή τα 60 χρόνια από την ίδρυση της ΕΟΚ. Κεντρικό σημείο της Διακήρυξης είναι ο κοινωνικός πυλώνας και η προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων απέναντι στις ραγδαίες εξελίξεις που βρίσκονται ante portas και η ελληνική κυβέρνηση ήταν από τους πλέον ένθερμους υποστηρικτές της ενσωμάτωσης του κοινωνικού πυλώνα στο κείμενο. Θα σταθεί αντάξια αυτής της στάσης που κράτησε, δείχνοντας στην πράξη την πολιτική βούληση; Η Δυτική Μακεδονία αποτελεί ένα ιδανικό crash test. Ας μην αφήσουμε και αυτή την ευκαιρία για ένα πιο καθαρό και βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενεές να χαθεί. Πηγή