Αν και το 2021 φάνηκε ότι τα είχαν βρει Λευκωσία και Ιερουσαλήμ με την συμφωνία της Νατάσας Πηλείδη και του ομολόγου της ισραηλινού Υπουργού Ενέργειας Γιουβάλ Στάινιτς, η αλλαγή κυβέρνησης στο Ισραήλ έφερε τα πάνω κάτω.
Στον απόηχο της ματαίωσης δια χειρός ΗΠΑ του EastMed, του αγωγού που σχεδιάστηκε για να συνδέσει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο σε μια διαδρομή που εκτείνεται μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας και από εκεί στην Ευρώπη, η διαμάχη Κύπρου Ισραήλ επανέρχεται στην επικαιρότητα.
Αν και το 2021 φάνηκε ότι τα είχαν βρει Λευκωσία και Ιερουσαλήμ με την συμφωνία της Νατάσας Πηλείδη και του ομολόγου της ισραηλινού Υπουργού Ενέργειας Γιουβάλ Στάινιτς, η αλλαγή κυβέρνησης στο Ισραήλ έφερε τα πάνω κάτω. Η νέα Υπουργός Ενέργειας της κυβέρνησης Μπένετ, Καρίν Ελχαράρ αποφάσισε να επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δυο χωρών για την επίτευξη μιας λύσης για κοινή ανάπτυξη.
Φυσικά η διαφορά μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ δεν είναι η μόνη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς πέρα από τις πέρα από τις γνωστές διαφορές Τουρκίας Κύπρου υπάρχουν και οι διαφορές μεταξύ Ισραήλ Λιβάνου για την οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων των δυο χωρών, που παρά την Αμερικανική διαμεσολάβηση η Χεζμπολάχ ματαίωσε όλες τις προσπάθειες.
Η διαμάχη μεταξύ του Ισραήλ και της Κύπρου αφορά ένα κοίτασμα φυσικού αερίου, το κυπριακό τμήμα του οποίου η Κύπρος ονομάζει Αφροδίτη και το ισραηλινό τμήμα που είναι γνωστό ως Ισάι. Το κοίτασμα, το οποίο διαθέτει 130 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, βρίσκεται στα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών. Το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται εντός των χωρικών υδάτων της Κύπρου και ένα μικρότερο μέρος, 7-9%, βρίσκεται εντός των χωρικών υδάτων του Ισραήλ και ανήκει σε μια σύμπραξη τριών ισραηλινών εταιρειών: Israel Opportunity Company, Eden Energy και Nammax.
Μεταξύ 2012 και 2019, πραγματοποιήθηκαν μη παραγωγικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δυο χωρών για την επίλυση της διαφοράς. Οι Κύπριοι επιθυμούσαν να αποκτήσουν τα δικαιώματα των ισραηλινών εταιρειών, αλλά ο ισραηλινός όμιλος επιθυμούσε να παραμείνει εταίρος, έστω και ελάσσονος σημασίας.
Η καθυστέρηση στην επίλυση του ζητήματος οδήγησε τις εταιρείες της κυπριακής πλευράς να προβούν σε μονομερείς ενέργειες. Ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να ξεκινήσουν την ανάπτυξη του κοιτάσματος το 2019, καθώς και συμφωνία με την Αίγυπτο για την τοποθέτηση αγωγού φυσικού αερίου από το κοίτασμα Αφροδίτη σε εργοστάσιο στην Αίγυπτο. Σε απάντηση, ο διευθυντής του Ισραηλινού Υπουργείου Ενέργειας Ούντι Αντίρι έστειλε επιστολή στις εταιρείες Delek Drilling Company, Noble Energy (που σήμερα ανήκει στη Chevron) και Shell, οι οποίες κατέχουν δικαιώματα ανάπτυξης στην Αφροδίτη, προειδοποιώντας τες να μην αρχίσουν εργασίες στο κοίτασμα μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών. Η επιστολή προκάλεσε διπλωματικό σάλο και ο πρέσβης του Ισραήλ στην Κύπρο κλήθηκε για επίσημη επίπληξη από την κυπριακή κυβέρνηση.
Το 2020, φάνηκε ότι η νέα Υπουργός Ενέργειας στην Κύπρο, Νατάσα Πηλείδη, θα επικεντρώνονταν στην επίτευξη λύσης για την άρση των εμποδίων στην ανάπτυξη του κοιτάσματος της Αφροδίτης, έτσι συμφωνήθηκε ένα γρήγορο χρονοδιάγραμμα επίλυσης του ζητήματος, μετά τη συμφωνία της τον ομόλογο της Στάινιτς.
Η κωλυσιεργία από τις εταιρείες που είχαν επιφορτιστεί με την επίλυση των διαφορών, που είχαν συμφωνήσει Πηλείδη-Στάινιτς, ενεργοποίησε τη νέα Υπουργό του Ισραήλ ώστε να επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις.
Όλη όμως αυτή η διαδικασία καθυστερεί την ανάπτυξη του υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο σε μια περίοδο που η Ευρώπη αναζητά εναλλακτικές λύσεις για την τροφοδοσία της σε ενεργειακούς πόρους.
Στο πλαίσιο αυτό η εταιρεία κλειδί, η αμερικανική Chevron, διαχειριστής του ισραηλινού κοιτάσματος φυσικού αερίου Λεβιάθαν των 22 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων και του κυπριακού κοιτάσματος Αφροδίτη των 4 Tcf, οι εταίροι της και μια σειρά από ισραηλινούς ερευνητές θα παρουσιάσουν όλοι μια λύση στη διαφορά, την οποία θα πρέπει να αποδεχτούν αφού δεν κατάφεραν να καταλήξουν οι ίδιοι σε συμφωνία, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές από το Ισραήλ.
Αυτή η κινητικότητα έρχεται μετά την τριμερή συνάντηση των Υπουργών Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ τον Απρίλιο, όπου η Λευκωσία και η Ιερουσαλήμ συζήτησαν εκ νέου την επίλυση των διαφορών.
Ωστόσο, οι συνομιλίες σχετικά με τις διαφορες μπορεί να μην επιλυθούν σύντομα, με κίνδυνο να χάσει το LNG της Ανατολικής Μεσογείου το παράθυρο της ευκαιρίας, που ανοίχτηκε μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις κυρώσεις προς την Ρωσία. Ωστόσο αναλύοντας όλες τις παραμέτρους οι δυο κυβερνήσεις, δεν αποκλείεται να απευθυνθούν σ’ έναν αμοιβαία συμφωνημένο διεθνή εμπειρογνώμονα για να δώσει μια πρώτη αξιολόγηση σ’ ένα είδος διαιτησίας.
(Ο Σπύρος Σιδέρης είναι δημοσιογράφος)
