“Ήρθε η ώρα να αλλάξουν οι ευρωπαϊκές πολιτικές για τη μετανάστευση”

“Οι ευρωπαϊκές πολιτικές ευθύνονται για το ναυάγιο”

“Να καταπολεμήσουμε και να διαλύσουμε τα δίκτυα των διακινητών”

Αυτά είναι τρία από τα πολλά που ακούγονται στην Ελλάδα με αφορμή την τελευταία τραγωδία με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες αγνοούμενους νότια της Πύλου.

Υπάρχουν όμως ζητήματα που προκύπτουν από τις διαπιστώσεις αυτές και καλό θα είναι να αναλυθούν περισσότερο.

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές για τη μετανάστευση δεν αλλάζουν τόσα χρόνια γιατί δεν υπάρχει η πολιτική βούληση να αλλάξουν. Τα Κράτη Μέλη της ΕΕ όταν πιέστηκαν το 2015 επέλεξαν να δώσουν τα κλειδιά της διαχείρισης της μετανάστευσης στην Τουρκία. Όσο πιο πιεστική η κατάσταση τόσο περισσότερο η ΕΕ εξωτερίκευε την πολιτική της για το ζήτημα αυτό. Η μείωση των ροών έγινε το κύριο επιχείρημα των πολιτικών επιλογών με τα pushback και την αποτροπή (και αυτή απαγορεύεται από το διεθνές δίκαιο) να γίνονται μέρος της “κανονικότητας”.

Η συζήτηση έφτασε σε τέτοιο σημείο που Κράτη Μέλη, ανάμεσα τους και η Ελλάδα ζητούν την αλλαγή της Συνθήκης της Γενεύης. Η Ελλάδα που κραδαίνει το διεθνές δίκαιο ως ιερό λάβαρο στην αντιπαράθεση της με την Τουρκία υποστηρίζει το άνοιγμα του Κουτιού της Πανδώρας.

Η πολιτική της ΕΕ, δηλαδή και της Ελλάδας ως μέλους της, ευθύνονται, τουλάχιστον πολιτικά για τους νεκρούς των ναυαγίων. Η εμμονή με την μείωση των ροών και την αποτροπή σε συνδυασμό με την έλλειψη πολιτικών νόμιμης μετανάστευσης οδηγούν τους ανθρώπους σε επικίνδυνες επιλογές. Η Ελλάδα θα έπρεπε ως χώρα πρώτης υποδοχής να έχει πάρει περισσότερες πρωτοβουλίες εδώ και χρόνια για το ζήτημα. Προτιμά όμως να ακολουθεί τις επιλογές της ΕΕ, συνυπογράφοντας όλες τις επιλογές οι οποίες αποδείχτηκαν είτε αναποτελεσματικές (συμφωνίες Δουβλίνου), είτε ανεφάρμοστες (Κοινή Δήλωση ΕΕ Τουρκίας), είτε επί της ουσίας μια από τα ίδια (υποστήριξη του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το
Άσυλο).

Η καταπολέμηση των δικτύων διακίνησης πρέπει να είναι μέρος μια συνολικής μεταναστευτικής πολιτικής, αλλά σίγουρα δεν αρκεί από μόνη της. Ειδικά εάν είναι η μόνη “δυνατότητα” για μετανάστευση στην ΕΕ. Η υποκρισία εδώ είναι ότι στο πλαίσιο της πολιτικής μείωσης των ροών η επιλογή κάποιων Κρατών Μελών είναι να χρηματοδοτούν άλλες χώρες εν είδη συνοριοφυλάκων, χρηματοδοτώντας επί της ουσίας τα ίδια τα δίκτυα που πρέπει να καταπολεμηθούν.

Η συζήτηση για μια πολιτική για τη μετανάστευση πρέπει να γίνει, αλλά με άλλους όρους. Άλλωστε στην επιστήμη όταν κάνεις ένα πείραμα δεν μπορεί να έχεις διαφορετικό αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας τα ίδια στοιχεία.

(Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες)