«Οι άνθρωποι νομίζουν ότι απλώς προσπαθώ να φροντίσω όμορφα, χνουδωτά ζωάκια. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι σταματήσω την αυτοκτονία του ανθρώπινου γένους», έλεγε για την κρίση της εξαφάνισης των ειδών, ο γνωστός περιβαλλοντολόγος του κινήματος της διατήρησης, Τζέραλντ Ντουρέλ. Τώρα αυτή η κρίση είναι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, όχι απλά προ των πυλών αλλά σε πλήρη εξέλιξη. Οδεύουμε προς έναν πλανήτη χωρίς ζώα. Και δυστυχώς ο άνθρωπος ξεχνά ότι είναι ένα από αυτά.
Δύο ενδεικτικά παραδείγματα, όχι απειλής, αλλά εξαφάνισης
Η λεπτομύτα είναι ένα «εξαιρετικά σπάνιο» είδος πουλιού, της οικογένειας των Σκολοπακίδων που απαντάται και στην Ελλάδα. Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών που συντάσσεται από την Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), κατηγοριοποιεί το είδος ως «κρίσιμα απειλούμενο». Αυτή είναι η επιστημονική προειδοποίηση. Κατά πάσα πιθανότητα η λεπτομύτα έχει εξαφανιστεί τελείως.
Το Δελφίνι του ποταμού Γιανγκτσέ, κατέληξε να ζει σε μηδενική ορατότητα στο σκοτάδι του ποταμού από το οποίο πήρε το όνομά του. Τα ζώα έβρισκαν το δρόμο τους από τα σόναρ. Τελικά εξαφανίστηκαν. Η χημική ρύπανση και η ηχορύπανση - τα σόναρ είναι μοιραία για τα δελφίνια - τα χτυπήματα από τις προπέλες των πλεούμενων και η αδυναμία τους να ζήσουν σε ένα πυκνοκατοικημένο περιβάλλον, τα οδήγησε στο τέλος τους. Το 2006, το είδος κηρύχθηκε «λειτουργικά εξαφανισμένο».
Έως το 2020 τα άγρια ζώα θα μειωθούν κατά 66%
Σύμφωνα με τον δείκτη, Living Planet, που καταρτίστηκε από τη WWF και τη Ζωολογική Εταιρεία του Λονδίνου, τα άγρια ζώα του κόσμου θα μειωθούν κατά τα δυο τρία έως το 2020. Από τα 85.000 είδη που απαριθμούνται από την IUCN, περισσότερα από 24.000 βρίσκονται σε κίνδυνο. Ανάμεσα σε αυτά, τα λιοντάρια, οι ρινόκεροι και οι καμηλοπαρδάλεις, των οποίων ο αριθμός έχει μειωθεί σχεδόν κατά 40% από το 1985. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science Advances τον Ιανουάριο, τα τρία τέταρτα των πρωτευόντων ειδών έχουν μειωθεί, ενώ το 60% κινδυνεύει με εξαφάνιση. Μεταξύ αυτών, οι γορίλες και οι χιμπατζήδες.
Ένας κόσμος χωρίς ζώα;
Φαίνεται ότι κατευθυνόμαστε προς έναν κόσμο χωρίς ζώα, αναφέρει το New Statesman. «Το σχέδιο υπάρχει και το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο, λέει δεικτικά ο Ματ Σάρντλοου, ο διευθυντής της φιλοζωικής οργάνωσης για τη διατήρηση των ασπόνδυλων «Buglife».
Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες κατά τη διάρκεια των χιλιετιών, οι φιλόσοφοι και οι θεολόγοι απέτυχαν να κρύψουν την πραγματικότητα, ότι οι άνθρωποι είναι ένα είδος ζώου. Είμαστε πρωτεύοντα. Έχουμε επίσης πολλά οικιακά και οικόσιτα ζώα κι αφού δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι οι αγελάδες και τα κοτόπουλα κινδυνεύουν με εξαφάνιση, δεν ανησυχούμε για τα υπόλοιπα.
Η συνολική βιομάζα των σπονδυλωτών - δηλαδή, το συνδυασμένο βάρος κάθε ζωντανού σπονδυλωτού ζώου τον πλανήτη - μπορεί να χωριστεί στα άγρια ζώα και τα υπόλοιπα. Εδώ κρύβεται το πρώτο καταστροφικό στατιστικό: πριν από 10.000 χρόνια, η βιομάζα των ανθρώπων και των κατοικίδιων ζώων του, αντιπροσώπευαν το 0,4% του συνόλου. Αυτή τη στιγμή, είναι 96% και αυξάνεται.
Η έκτη μεγάλη εξαφάνιση των ειδών
Στον πλανήτη εξελίσσεται μια σημαντική αλλαγή. Οι παλαιοντολόγοι συμφωνούν ότι υπήρξαν πέντε μεγάλα επεισόδια εξαφάνισης ειδών στην ιστορία της Γης. Το πιο πρόσφατο ήταν η εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, μετά από μια μεγάλη πτώση μετεωριτών στον πλανήτη.
Οι επιστήμονες συναινούν ότι η έκτη εξαφάνιση συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Η εξαφάνιση των δεινοσαύρων ήταν κυριολεκτικά το τέλος μιας εποχής, μιας γεωλογικής εποχής: Από την Μεσοζωική περάσαμε στην Καινοζωική περίοδο. Υπολογίζεται ότι τώρα μπαίνουμε επίσης σε μια καινούργια γεωλογική περίοδο, λέμε αντίο στην Ολόκαινο εποχή και καλωσορίζουμε την Ανθρωπόκαινο.
Ο άνθρωπος φέρεται να έχει αποδεχτεί την ιδέα ότι η απώλεια των άγριων ζώων είναι θλιβερή αλλά αποδεκτό τίμημα για την πρόοδο και ότι η πρόοδος είναι αναμφισβήτητα κάτι καλό. Πρόσφατα περάσαμε από το χρονικό σημείο κατά το οποίο οι περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους του πλανήτη ζει στις πόλεις.
Προφανώς η απώλεια των ζωικών ειδών δεν θεωρείται σοβαρό θέμα. Οι πολιτικοί δεν μιλούν για την κρίση της εξαφάνισης των ειδών. Αυτό αντανακλά την αντίληψη ότι οι άνθρωποι έρχονται πρώτοι, τα κατοικίδια ζώα και όσα εκτρέφονται για κατανάλωση δεύτερα κι όλα τα υπόλοιπα είναι παράσιτα ή πολυτέλεια και γι’ αυτό είναι αναλώσιμα, σημειώνει το New Statesman.
Κι όμως στην πρόσφατη και άγρια ιστορία, η λευκή φυλή πίστευε ότι οι άλλες φυλές ήταν αναλώσιμες. Το απέδειξαν με τη γενοκτονία των γηγενών Αμερικανών και των Αυστραλών Αβοριγίνων. Ο Πίτερ Σίνγκερ, ηθικός φιλόσοφος, υποστηρίζει ότι ο κύκλος της ανησυχίας των ηθικών φιλοσόφων έχει, από εκείνα τα χρόνια, επεκταθεί από τη φυλή, το έθνος και το γένος, σε όλη την ανθρωπότητα και τώρα θα πρέπει να επεκταθεί και στα μη ανθρώπινα είδη. Αυτό συμβαίνει σε έναν βαθμό - η παγκόσμια απαγόρευση της εμπορικής φαλαινοθηρίας δείχνει μια τέτοια σκέψη - αλλά η βιοποικιλότητα συνεχίζει να χάνεται με καταστροφικό ρυθμό.
Πως θα ήταν ένας κόσμος χωρίς ζώα;
Δηλαδή, ένας κόσμος στον οποίο τα μόνα ζώα θα ήταν οι άνθρωποι και τα κατοικίδια και οικόσιτα ζώα; Κατά μία έννοια, αυτή είναι λάθος ερώτηση. Η ερώτηση θα έπρεπε να είναι «Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό», κι όχι «Τι σημαίνει αυτό για εμάς;». Αλλά ακόμη κι αν το ερώτημα τεθεί σοβινιστικά από την ανθρώπινη πλευρά τότε θα πρέπει να απαντηθεί πως η απώλεια της βιοποικιλότητας θα επηρεάσει τα είδη που θα επιβιώσουν.
«Δεν θα μπορέσουμε να εξαφανίσουμε κάθε είδος», λέει ο Τζον Μπάρτον, διευθύνων σύμβουλος του World Land Trust, ενός οργανισμούς προστασίας των οικόσιτων ζώων. «Θα υπάρχουν πάντα αρουραίοι και κατσαρίδες. Κι αυτό δεν είναι κακό». Πάντα ο άνθρωπος έχει την τάση να περιφρονεί τα είδη που προσαρμόζονται επιτυχώς στις μεταβολές που επιφέρει ο ανθρώπινος παράγοντας.
Δεν θα υπάρχει άγρια αλιεία. Εδώ και δεκαετίες γίνεται υπεραλίευση. Η ρύπανση έχει δημιουργήσει 405 «νεκρές ζώνες» σε παράκτια ύδατα σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης μιας περιοχής 6.500 τετραγωνικών μιλίων στον Κόλπο του Μεξικού. Πιθανή είναι η εξαφάνιση των μεγάλων θηραμάτων: λιονταριών, ρινόκερων, γοριλών, ελεφάντων, τίγρεων, φαλαινών. Ένας κόσμος χωρίς άγρια ζώα θα είναι πολύ πιο περίπλοκος.
Η κρίση από τα ζώα, στα φυτά και στις καλλιέργειες
«Θα υπάρχουν ελάχιστα ανθοφόρα φυτά», λέει ο Σάρντλοου, «αλλά πάρα πολλές πικραλίδες, αφού δεν χρειάζονται έντομα επικονιαστές». Η επίδραση της απώλειας των εντόμων επικονιαστών θα είναι σημαντική, καθώς οι περισσότερες καλλιέργειες εξαρτώνται από την επικονίαση. Εκτιμάται ότι η ετήσια αξία των άγριων επικονιαστών στην παγκόσμια οικονομία είναι 190 δισεκατομμύρια δολάρια.
Οι σύγχρονοι περιβαλλοντολόγοι που ανήκουν στο κίνημα της διατήρησης κάνουν λόγο για «φυσικό κεφάλαιο» και υπολογίζουν μια δημοσιονομική αξία για τις «υπηρεσίες του οικοσυστήματος».
Η απώλεια των επικονιαστών οδήγησε σε μια βιομηχανία που προμηθεύει με οικόσιτες μέλισσες για να κάνουν αυτό που κάποτε γινόταν δωρεάν. Σε ορισμένα μέρη, κυρίως στο Σιτσουάν της Κίνας, η επικονίαση των φρούτων γίνεται από ανθρώπους με πινέλα ή φίλτρα από τσιγάρα.
Ο Λιν Ντικς, οικολόγος του τμήματος Ζωολογίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, εκτιμά ότι η απώλεια των άγριων επικονιαστών θα μειώσει την παγκόσμια παραγωγή κατά 5-8%, κάτι που είναι πολύ πιο σοβαρό απ’ ότι ακούγεται, όταν ο ανθρώπινος πληθυσμός αυξάνεται κατά 75 εκατομμύρια ετησίως.
Επιπλέον είναι πιθανό ότι η ποικιλία των ειδών είναι η δομή στην οποία στηρίζεται όλη η ζωή πάνω στη Γη. Τα φυσικά συστήματα έχουν πλεόνασμα - δηλαδή περισσότερα είδη από αυτά που είναι απαραίτητα για να λειτουργήσει το σύστημα. «Το επιχείρημα στην οικολογία είναι ότι το πλεόνασμα είναι απαραίτητο για τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα του συστήματος», δηλώνει ο Ντικς.
Μια μονοκαλλιέργεια είναι πιο επιρρεπής στην κατάρρευση από ένα διαφορετικό σύστημα: υπάρχει το παράδειγμα του Λιμού της πατάτας στην Ιρλανδία τον 19ο αιώνα. Στις σύγχρονες μονοκαλλιέργειες απαιτείται μεγάλη χρήση χημικών για να διατηρηθούν. Είναι πιθανό ότι το τέλος της βιοποικιλότητας και μαζί της βιο-αφθονίας θα δημιουργήσει μια σειρά από καταστροφές στο οικοσύστημα.
Η θεωρία της Γης
Ο Τζειμς Λόβλοκ, που διατύπωσε τη θεωρία της Γης - ότι η Γη πρέπει να θεωρείται ως ένας και μόνο ζωντανός οργανισμός - έχει εκτιμήσει πως ίσως έρθει ένα τρομακτικό μέλλον με μικρούς διάσπαρτους ανθρώπινους πληθυσμούς που θα βρίσκονται συνεχώς σε πόλεμο μεταξύ τους. Άλλοι πιστεύουν ότι η εφευρετικότητα της ανθρωπότητας θα βρει έναν τρόπο επιβίωσης. Κανείς δεν ξέρει, αλλά όπως είπε ο μεγάλος Αμερικανός επιστήμονας και συγγραφέας Έντουαρντ Ο’ Γουίλσον: «Ένας πλανήτης, ένα πείραμα».
Υπάρχουν και άλλες μορφές απώλειας που συνδέονται με το διαζύγιο ανθρώπων από τη φύση. Η απώλεια των πτηνών και των ανθισμένων φυτών δεν είναι σαν την απουσία μιας ταπετσαρίας ή της μουσικής δωματίου. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι η σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων συνδέεται στενά με την πρόσβαση στη φύση.
Φύση και ψυχική υγεία
Έχει αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι στα νοσοκομεία έχουν πολύ καλύτερη αποκατάσταση μετά από μια χειρουργική επέμβαση αν έχουν παράθυρο - και ακόμη καλύτερη αν μπορούν να δουν ένα δέντρο. Όσοι έχουν κατάθλιψη παρουσιάζουν βελτίωση εάν περνούν χρόνο σε φυσικό περιβάλλον. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και δυσκολίες συμπεριφοράς βελτιώνονται - μερικές φορές με εκπληκτικό τρόπο - όταν έρχονται σε επαφή με τον φυσικό κόσμο.
Ο καθηγητής Άντριου Μπάλμφορντ, από το Τμήμα Ζωολογίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ σημειώνει μια σειρά πειραμάτων σχετικά με τις επιπτώσεις του φυσικού κόσμου στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Ένα από αυτά απαιτούσε από τους συμμετέχοντες να κρίνουν παραβάτες. Η μια ομάδα το έκανε έχοντας για θέα ουρανοξύστες και η άλλη εικόνες δέντρων. Όσοι έβλεπαν κτίρια εξέδωσαν αυστηρότερες ποινές και ιδιαίτερα σε παραβάτες που άνηκαν σε μειονοτικές ομάδες.
Σε ένα δεύτερο πείραμα οι συμμετέχοντας ρωτήθηκαν για τις βασικές τους αξίες. Η μία ομάδα είπε ότι αυτό που είχε σημασία ήταν η φήμη και τα χρήματα. Η δεύτερη ομάδα είπε ότι αυτό που είχε σημασία ήταν η οικογένεια και οι φίλοι. Η δεύτερη ομάδα απάντησε ενώ βρισκόταν σε ένα δωμάτιο με φυτά.
Οι κρίσεις συνδέονται και καταλήγουν στον άνθρωπο
Μπορεί κάποιος να θεωρήσει την εξαφάνιση των ζώων ως την απόλυτη καταστροφή και κάποιος άλλος ως ένα σύμπτωμα της κρίσης που μαστίζει τον άνθρωπο αλλά όπως και να το δει κανείς, αυτό που συμβαίνει είναι επικίνδυνο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο πλανήτης δολοφονείται ή αλλάζει πέρα από κάθε προηγούμενο. Η εξαφάνιση των ειδών και το κόστος για τον άνθρωπο είναι μέρος της ίδιας καταστροφής.
Ο άνθρωπος καταστρέφει τα δάση. Αυτό συμβάλλει στην άνοδο των θερμοκρασιών παγκοσμίως. Παράλληλα χρειαζόμαστε τη γη για τη γεωργία και τη βόσκηση των ζώων. Ως αποτέλεσμα, της καταστροφής των δασών, η γη δεν συγκρατεί πλέον το νερό όταν βρέχει κι έτσι υπάρχουν καταστροφικές πλημμύρες που καταστρέφουν τις καλλιέργειες και φέρνουν λιμούς.
Η παγκόσμια θερμοκρασία συνεχίζει να αυξάνεται. Έχει αυξηθεί κατά 1,2 ° C και ανεβαίνει. Η αύξησή της στους 2 ° C θα είναι σημείο καμπής και θα οδηγήσει σε περισσότερες εξαφανίσεις - ίσως της πολικής αρκούδας. Θα έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή. Οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής του σήμερα, θα είναι οι αρνητές του Ολοκαυτώματος, του αύριο, σημειώνει το New Statesman.
Από το 1950, ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει τριπλασιαστεί. Το 2016, φτάσαμε στα 7,4 δισεκατομμύρια. Η χρήση της ενέργειας πενταπλασιάστηκε. Οι κρίσεις συνδέονται. Ο περιβαλλοντολόγος Τόνι Τζούνιπερ τονίζει: «Αυτό σημαίνει ότι και οι λύσεις συνδέονται. Πρόκειται για τις βιώσιμες οικονομίες. Αν συνεχίσουμε την οικονομική ανάπτυξη θα εξαντλήσουμε τα οικοσυστήματα και το έδαφος. Πρέπει να σταματήσουμε την εξαφάνιση των ειδών, να μειώσουμε τις εκπομπές του CO2 και να προστατέψουμε τα εδάφη».
ΣΧΟΛΙΑ Πατήστε για να δείτε τα σχόλιαΠηγή
