H Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ), παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις αναφορικά με αυξήσεις των τιμών ενέργειας και «προειδοποιεί» στο τελευταίο Ενημερωτικό Δελτίο της, που εκδόθηκε πριν λίγες μέρες, ότι «αν και η ΡΑΕ είναι αυτή που έχει αποκλειστική αρμοδιότητα στην παρακολούθηση του ανταγωνισμού εκ των προτέρων, ωστόσο η ΕΑ έχει αποκλειστική αρμοδιότητα εφαρμογής του δικαίου ανταγωνισμού εκ των υστέρων σε περίπτωση που στοιχειοθετηθούν αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές».
Μάλιστα, όπως δηλώνει ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού Γιάννης Λιανός: «δύναται πλέον να υποστηριχθεί, μεγαλύτερη έμφαση σε υποθέσεις αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών τόσο από την σταδιακή αύξηση του εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού της ΕΑ , όσο και από την σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη μείωση του χρόνου εξέτασης των υποθέσεων και του μέσου όρου ηλικίας των υποθέσεων της ΕΑ τα τελευταία τρία έτη, ιδίως το 2020 και το 2021».
Όπως υπενθυμίζει η ίδια η επιτροπή, κατόπιν των σημαντικών αυξήσεων τιμών που παρατηρήθηκαν στην αγορά, προέβη σε σειρά στοχευμένων δράσεων προκειμένου να διερευνήσει και να αποτρέψει τυχόν αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές από την πλευρά των επιχειρήσεων στο πλαίσιο της τρέχουσας συγκυρίας. Ειδικότερα:
Ήδη από τον Σεπτέμβριο 2021, είχε συστήσει ομάδα εργασίας που απαρτίζεται από στελέχη της σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες από Πανεπιστήμια της αλλοδαπής και της ημεδαπής, όπως το Cambridge University, το University of East Anglia, καθώς και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με σκοπό την στενή παρακολούθηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Στις 28.09.2021 προέβη στη διενέργεια αιφνίδιων επιτόπιων ελέγχων σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις αγορές διύλισης, χονδρικής και λιανικής πώλησης βενζίνης και πετρελαίου κίνησης αναφορικά με τυχόν αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές στο πλαίσιο οριζόντιας σύμπραξης ή/και κάθετων συμπράξεων ή/και καταχρηστικής εκμετάλλευσης συλλογικής δεσπόζουσας θέσης . Οι αιφνιδιαστικοί έλεγχοι διενεργήθηκαν στις εγκαταστάσεις επιχειρήσεων στην Περιφέρεια Αττικής, και αποτελούν ένα προκαταρκτικό βήμα στο πλαίσιο έρευνας της Ε.Α. για τον εντοπισμό αντί-ανταγωνιστικών πρακτικών βάσει των διατάξεων του ν. 3959/2011.
Στις 16.12.2021 , κατόπιν προπαρασκευαστικής έρευνας και παρακολούθησης της συγκεκριμένης αγοράς, εκκίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα στην αγορά της λιανικής προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας σε πελάτες χαμηλής τάσης. Σημειώνεται ότι η ΕΑ έχει ήδη δημοσιοποιήσει ότι προχώρησε σε μέτρα έρευνας σε 18 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην αγορά για τον εντοπισμό τυχόν αντί-ανταγωνιστικών πρακτικών βάσει του ν. 3959/2011 και της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).
Επιπλέον, 3.1.2022 εκκίνησε αυτεπάγγελτη έρευνα και στην αγορά της χονδρικής προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Στις 22.3.2022 η Επιτροπή Ανταγωνισμού αποφάσισε τη χαρτογράφηση στον κλάδο των πετρελαιοειδών σύμφωνα με το άρθρο 14, παρ. 2, ιθ του ν.3959/2011 με σκοπό τη χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού στον κλάδο των πετρελαιοειδών στην Ελλάδα στο πλαίσιο της έρευνας χαρτογράφησης της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού στην αλυσίδα παραγωγής και διανομής πετρελαιοειδών στην ελληνική αγορά. Ειδικότερα, όσο αφορά την χαρτογράφηση, εκτιμάται ότι τα τελικά αποτελέσματα της εν λόγω ερευνάς θα δημοσιοποιηθούν σύντομα .
Επίσης, στις 5.5.2022 πραγματοποίησε αιφνίδιους επιτόπιους ελέγχους σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις αγορές χονδρικής προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και λιανικής προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας σε πελάτες χαμηλής τάσης, αναφορικά με τυχόν αντι- ανταγωνιστικές πρακτικές βάσει των άρθρων 1 και 2 ν. 3959/2011 και 101/102 της ΣΛΕΕ. Σημειώνεται ότι η διεξαγωγή τέτοιων ελέγχων γίνεται σε επιχειρήσεις από τις οποίες μπορεί να συλλεχθούν στοιχεία για αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές στην ερευνώμενη αγορά και δεν προδικάζει ότι οι επιχειρήσεις έχουν εμπλακεί σε αντί-ανταγωνιστική συμπεριφορά ούτε προδικάζει το αποτέλεσμα της έρευνας.
Στις 5.7.2022 η ΕΑ ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της έρευνας σχετικά με την καταγραφή των κριτηρίων επιλογής και αλλαγής παρόχου ηλεκτρικής ενέργειας καταναλωτών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων με επαγγελματικό τιμολόγιο χαμηλής τάσης.
Ειδικότερα, στο πλαίσιο της αυτεπάγγελτης έρευνας της Επιτροπής Ανταγωνισμού στην αγορά της λιανικής προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας σε πελάτες χαμηλής τάσης, η ΕΑ ανέθεσε στην εταιρεία PRORATA τη διενέργεια δημοσκόπησης προκειμένου να διερευνήσει τις συνθήκες από την πλευρά της ζήτησης στην συγκεκριμένη αγορά καθώς και την τυχόν εκδήλωση αθέμιτων τιμολογιακών και άλλων εμπορικών πρακτικών των παρόχων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν. Συγκεκριμένα, η ΕΑ διερεύνησε μεταξύ άλλων εάν εκδηλώνονται πρακτικές εμπορίας και τιμολόγησης που ευνοούν τη δημιουργία σύγχυσης στους καταναλωτές (confusopoly), οι οποίες ενδεχομένως να δυσχεραίνουν την ικανότητα των καταναλωτών να επιλέξουν τη βέλτιστη προσφορά ή να μπορούν να κατανοήσουν και να ελέγξουν τη σύμβαση που υπογράφουν με κάποιον πάροχο, με συνέπεια να δημιουργείται κίνητρο στις επιχειρήσεις να αυξήσουν τις τιμές ειδικά εάν οι καταναλωτές δεν είναι «ενεργοί» στην αναζήτηση και επιλογή νέων παρόχων (consumer switching), κάτι που αποτελεί χαρακτηριστικό ανταγωνιστικών αγορών. Ενδεικτικά, τέτοιες πρακτικές confusopoly αποτελούν οι υπερβολικά πολυάριθμες και αδιαφανείς προσφορές, η ομαδοποίηση των προϊόντων σε αδικαιολόγητα σύνθετα πακέτα και οι πολύπλοκοι συμβατικοί όροι.
Η εταιρία PRORATA διενήργησε για λογαριασμό της ΕΑ δύο έρευνες δημοσκόπησης: μια σε οικιακούς καταναλωτές και μια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες καταναλώνουν ηλεκτρική ενέργεια χαμηλής τάσης (Χ.Τ.). Η χαμηλή τάση περιλαμβάνει δηλαδή και τα επαγγελματικά τιμολόγια που απευθύνονται σε πελάτες για χρήση εμπορική (όπως γραφεία, καταστήματα, ιατρεία, εμπορικά καταστήματα, κλπ.), βιομηχανική (όπως εργαστήρια, βιοτεχνίες, μικρές βιομηχανίες, φούρνους και λοιπές επιχειρήσεις) και γενική (όπως κοινόχρηστοι χώροι, αποθήκες, γκαράζ).
Στις 28 Νοεμβρίου 2022, η ΕΑ έλαβε κατά πλειοψηφία απόφαση περί εκκίνησης της διαδικασίας του αρ. 11 του Ν.3959/2011 (κανονιστική παρέμβαση σε κλάδο της οικονομίας) προκειμένου να εξετάσει τον κλάδο των πετρελαιοειδών, και ειδικότερα να αξιολογήσει εάν επικρατούν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού στα τρία στάδια παραγωγής και διανομής (διύλιση, εμπορία και λιανική διάθεση) των προϊόντων (αμόλυβδης βενζίνης, πετρελαίου κίνησης, πετρελαίου θέρμανσης) στην ελληνική αγορά. Πρόκειται για βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης με χαμηλή ανελαστική ζήτηση ως προς την τιμή.
Κλάδος Πετρελαιοειδών
Στις 28 Νοεμβρίου 2022, η ΕΑ έλαβε κατά πλειοψηφία απόφαση περί εκκίνησης της διαδικασίας του αρ. 11 του Ν.3959/2011 (κανονιστική παρέμβαση σε κλάδο της οικονομίας) προκειμένου να εξετάσει τον κλάδο των πετρελαιοειδών, και ειδικότερα να αξιολογήσει εάν επικρατούν συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού στα τρία στάδια παραγωγής και διανομής (διύλιση, εμπορία και λιανική διάθεση) των προϊόντων (αμόλυβδης βενζίνης, πετρελαίου κίνησης, πετρελαίου θέρμανσης) στην ελληνική αγορά. Πρόκειται για βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης με χαμηλή ανελαστική ζήτηση ως προς την τιμή.
Η εκκίνηση της κανονιστικής παρέμβασης που βασίστηκε στα πορίσματα της Χαρτογράφησης της αγοράς Πετρελαιοειδών, κάλυψε επιλεκτικά την αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων, το πετρέλαιο κίνησης και το πετρέλαιο θέρμανσης και εξέτασε τη μετακύλιση τιμών (pass through) στην αλυσίδα παραγωγής και διανομής πετρελαιοειδών προϊόντων στην ελληνική αγορά. Συγκεκριμένα, εξετάστηκε κυρίως το φαινόμενο της ασυμμετρικής προσαρμογής των τιμών των καυσίμων σε μεταβολές του κόστους κτήσης προϊόντος μεταξύ των τριών σταδίων παραγωγής και διανομής (αναφερόμενο και ως φαινόμενο της «ρουκέτας και του φτερού» ή Rockets & Feathers).
Με την απόφαση έναρξης της κανονιστικής παρέμβασης, ολοκληρώνεται η Χαρτογράφηση. Στο πλαίσιο της εκκινηθείσας διαδικασίας, θα εξεταστούν εις βάθος οι συνθήκες ανταγωνισμού στις οικείες αγορές, προκειμένου να διευκρινιστούν τόσο αν η παρατηρούμενη ασυμμετρία, και γενικότερα η αύξηση της τιμής αυτών των προϊόντων την τελευταία διετία, οφείλονται στην απουσία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού, όσο και ζητήματα αναφορικά με το μηχανισμό τιμολογιακής πολιτικής, την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας και άλλων πιθανών φραγμών εισόδου και ανάπτυξης της αγοράς και τη διατήρηση υψηλού περιθωρίου κέρδους από τις επιχειρήσεις του κλάδου. Συναφώς, σημειώνεται ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις ακριβότερες ευρωπαϊκές χώρες στις τιμές των υγρών καυσίμων προ φόρων (απλή αμόλυβδη βενζίνη και πετρέλαιο κίνησης), σε συνδυασμό με την ύπαρξη ασυμμετρικής προσαρμογής στη διαμόρφωση των τελικών τιμών των καυσίμων (τιμές αντλίας), ιδιαίτερα για βενζίνη 95 και πετρέλαιο θέρμανσης, και αύξησης του περιθωρίου κέρδους στα διάφορα στάδια της αξιακής αλυσίδας.
