Οι Ταλιμπάν, που πασχίζουν να καθοδηγήσουν το Αφγανιστάν μέσα από μια οικονομική και ανθρωπιστική κρίση, καθώς η κυριαρχία τους στη χώρα παραμένει μη αναγνωρισμένη από τον κόσμο, βρήκαν πρόθυμους εταίρους σε δύο χώρες των οποίων το εμπόριο περιορίζεται σημαντικά από τις διεθνείς κυρώσεις - τη Ρωσία και το Ιράν. Η Μόσχα προστέθηκε στην Τεχεράνη στον σύντομο κατάλογο των πρωτευουσών που είναι πρόθυμες να διαπραγματευτούν με τους Ταλιμπάν στο πλαίσιο προκαταρκτικής συμφωνίας που υπογράφηκε την περασμένη εβδομάδα.
Το Αφγανιστάν θα λαμβάνει 1 εκατομμύριο τόνους βενζίνης, 1 εκατομμύριο τόνους ντίζελ, 500.000 τόνους υγροποιημένου αερίου και 2 εκατομμύρια τόνους σιταριού ετησίως, ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας των Ταλιμπάν Νοορουντίν Αζίζι.
Με τη συμφωνία, «η Ρωσία προστίθεται σε αυτόν τον μικρό αριθμό χωρών που είναι πρόθυμες να συνεργαστούν με τους Ταλιμπάν, όσον αφορά τις εξαγωγές και τις εισαγωγές», δήλωσε ο Ναρένντρα Τανέγια, διακεκριμένος οικονομολόγος που προεδρεύει του Ινστιτούτου Ανεξάρτητης Ενέργειας με έδρα την Ινδία.
Το τι θα πάρει σε αντάλλαγμα η Ρωσία από τον ταμειακά ταλαιπωρημένο εταίρο της είναι πολύ λιγότερο σαφές, αλλά φαίνεται ότι τα αγροτικά προϊόντα και η προοπτική μελλοντικής πρόσβασης στον πλούτο των φυσικών πόρων του Αφγανιστάν θα μπορούσαν να βρίσκονται στο τραπέζι.
Οι Ταλιμπάν, οι οποίοι όπως και η Ρωσία είναι ουσιαστικά αποκομμένοι από το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, δήλωσαν ότι θα πληρώσουν για τα εμπορεύματα σε ρωσικά ρούβλια. Αλλά ο Τανέγια υποδεικνύει ότι αυτό είναι απίθανο, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες του Αφγανιστάν να αποκτήσει το ρωσικό νόμισμα μέσω του εμπορίου. «Φαίνεται ότι πρόκειται περισσότερο για ένα πολύ ανεπίσημο είδος συμφωνίας, ένα είδος ανταλλαγής, όπου η Ρωσία θα παρέχει πετρέλαιο και φυσικό αέριο και [το Αφγανιστάν] θα παρέχει ό,τι μπορεί σε αντάλλαγμα», δήλωσε ο Τανάγια στο RFE/RL από το Νέο Δελχί.
Η Ρωσία, όπως και η υπόλοιπη διεθνής κοινότητα, δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση των Ταλιμπάν και θεωρεί επίσημα τη σκληροπυρηνική ισλαμιστική ομάδα ωως τρομοκρατική οργάνωση. Αλλά η Μόσχα φιλοξένησε πολλές φορές αξιωματούχους των Ταλιμπάν εν μέσω προσπαθειών ειρηνευτικών συνομιλιών πριν από τη βίαιη κατάληψη της Καμπούλ από την ομάδα τον Αύγουστο του 2021.
Έκτοτε, η Μόσχα διατηρεί πρεσβεία στην Καμπούλ και ειδικό αντιπρόσωπο στο Αφγανιστάν. Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία θα λάβει μέτρα για την αφαίρεση των Ταλιμπάν από τον κατάλογο τρομοκρατών της και έδωσε εντολή στα μέσα ενημέρωσης της χώρας να σταματήσουν να χαρακτηρίζουν την ομάδα ως τέτοια, όπως απαιτεί η ρωσική νομοθεσία.
Λίγο πριν από το Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης τον Ιούνιο, στο οποίο συμμετείχε αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν, μεταξύ των οποίων και ο Αζίζι, ο Πούτιν διέθεσε εξαγωγές σιτηρών προς τη χώρα που μαστίζεται από την ξηρασία «εάν είναι απαραίτητο».
Η νέα συμφωνία έρχεται μετά από εβδομάδες συζητήσεων στη Μόσχα, οι οποίες διεξήχθησαν μετά την επίσκεψη του Αζίζι τον περασμένο μήνα. Ο ειδικός αντιπρόσωπος της Μόσχας για το Αφγανιστάν, Ζαμίρ Καμπούλοφ, επιβεβαίωσε στο ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS ότι εκπονήθηκε μια «προκαταρκτική» συμφωνία και ο Αζίζι δήλωσε ότι θα υπάρξει μια πιο μακροπρόθεσμη συμφωνία, εάν και οι δύο πλευρές είναι ευχαριστημένες με τον διακανονισμό.
Ο Αζίζι δήλωσε ότι το Αφγανιστάν θα λαμβάνει τα εμπορεύματα με έκπτωση και ότι οι προμήθειες καυσίμων θα παραδίδονται, σύμφωνα με πληροφορίες, οδικώς μέσω της Κεντρικής Ασίας.
Ο υπουργός εμπορίου και βιομηχανίας των Ταλιμπάν δήλωσε επίσης ότι το Αφγανιστάν έχει λάβει φυσικό αέριο και πετρέλαιο από το Τουρκμενιστάν και το Ιράν. Στα τέλη Αυγούστου του 2021, η Τεχεράνη ήρε τα εμπόδια στην εξαγωγή καυσίμων στο Αφγανιστάν που είχαν εισαχθεί νωρίτερα αυτόν τον μήνα λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια εν μέσω αναταραχών στη χώρα.
Το Ιράν φέρεται να εξήγαγε περίπου 400.000 τόνους καυσίμων στο Αφγανιστάν από τον Μάιο του 2020 έως τον Μάιο του 2021, ενώ πριν από την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν το Τουρκμενιστάν ήταν ο κύριος προμηθευτής βενζίνης στο Αφγανιστάν.
«Μια χώρα... δεν θα πρέπει να εξαρτάται από μία μόνο χώρα, θα πρέπει να έχουμε εναλλακτικούς τρόπους», δήλωσε ο Αζίζι στο Reuters την περασμένη εβδομάδα.
Η συμφωνία με τη Ρωσία θεωρείται ως μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές συμφωνίες των Ταλιμπάν και έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με το τι μπορεί να προσφέρει η μαχητική ομάδα.
Μέχρι σήμερα, οι εξαγωγές και οι τελωνειακοί δασμοί από τον άνθρακα αποτελούσαν βασική πηγή εσόδων για τους Ταλιμπάν. Μεγάλο μέρος του άνθρακα έχει μεταφερθεί με φορτηγά στο γειτονικό Πακιστάν.
Εκτός από τον άνθρακα και τα γεωργικά προϊόντα, όπως φρούτα, ξηροί καρποί και φαρμακευτικά βότανα, οι ανεκμετάλλευτοι πόροι του Αφγανιστάν φαίνεται να αποτελούν ένα πιθανό εμπορικό χαρτί.
Η πληγείσα από τη φτώχεια χώρα πιστεύεται ότι διαθέτει πλούτο ορυκτών πόρων, όπως χαλκό, σιδηρομετάλλευμα, χρυσό, λίθιο και κοβάλτιο, καθώς και πλήθος στοιχείων σπάνιων γαιών. Οι κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ έχουν τοποθετήσει την αξία τους σε περισσότερα από 900 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ η πρώην αφγανική κυβέρνηση τοποθετούσε τον αριθμό στα 3 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Το δυναμικό του Αφγανιστάν έχει προσελκύσει το έντονο ενδιαφέρον της Κίνας, της Ινδίας, της Ρωσίας και άλλων χωρών και έχει οδηγήσει τους Ταλιμπάν να επιδιώξουν την επανέναρξη του κινεζικού έργου Aynak Copper Mine, ενώ παράλληλα διαπραγματεύονται προσεκτικά την εξόρυξη λιθίου και κοβαλτίου, δύο βασικών συστατικών των μπαταριών που τροφοδοτούν την παγκόσμια προσπάθεια για πράσινη ενέργεια.
Το Αφγανιστάν διαθέτει επίσης ανεκμετάλλευτα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, σύμφωνα με τον Τανέγια, αλλά δεν έχει καταφέρει να εκμεταλλευτεί τους πόρους αυτούς εμπορικά. «Νομίζω ότι η σημασία της συμφωνίας μεταξύ των Ταλιμπάν και της Ρωσίας είναι ότι αυτό είναι η αρχή για κάτι, και αυτό το κάτι μπορεί να εξελιχθεί σε μεγαλύτερα πράγματα, όπως η εξόρυξη σπάνιων ορυκτών στο Αφγανιστάν ή ίσως η εξόρυξη φυσικού αερίου», δήλωσε ο Τανέγια.
Ενώ λέει ότι το Αφγανιστάν μπορεί να θέλει να χρησιμοποιήσει την ευκαιρία για να προωθήσει την ανάπτυξη ενός αγωγού, είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς αν αυτό θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.
Η ολοκλήρωση του αγωγού TAPI, ενός μεγάλου έργου που προοριζόταν να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Τουρκμενιστάν στο Πακιστάν και την Ινδία μέσω του Αφγανιστάν, έχει καθυστερήσει εδώ και χρόνια, αν και το σκέλος του Τουρκμενιστάν ολοκληρώθηκε το 2019.
Τον Νοέμβριο του 2021, οι αξιωματούχοι του Τουρκμενιστάν ενεπλάκησαν σε συζητήσεις με τους Ταλιμπάν με στόχο την ολοκλήρωση του αφγανικού τμήματος του αγωγού, το οποίο ξεκίνησε το 2018 και προοριζόταν να παρέχει στο Αφγανιστάν 5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, ποσό υπεραρκετό για να καλύψει την ετήσια κατανάλωσή του που ανέρχεται σε 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο οδήγησε πολλές δυτικές χώρες να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία, μεταξύ άλλων στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η συμφωνία με το Αφγανιστάν, ωστόσο, θα απέφευγε ουσιαστικά τέτοια τιμωρητικά μέτρα.
«Μετά τις κυρώσεις κατά του πετρελαίου και του φυσικού αερίου της Ρωσίας, η Ρωσία αναζητά νέες αγορές, αναζητά νέες χώρες όπου μπορεί να πουλήσει το πετρέλαιό της», δήλωσε ο Τανέγια. «Έτσι, το Αφγανιστάν μπορεί να μην είναι ένας μεγάλος αγοραστής - είναι ένας πολύ μικρός αγοραστής πετρελαίου και φυσικού αερίου - αλλά παρ' όλα αυτά, είναι μια άλλη χώρα που φαίνεται να ενδιαφέρεται για το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Και όπως γνωρίζετε, η κυβέρνηση των Ταλιμπάν δεν αναγνωρίζεται από καμία χώρα, πρακτικά. Επομένως, ως εκ τούτου, ξεφεύγουν από τις κυρώσεις».
Η συνέχιση των παραδόσεων καυσίμων από τη Ρωσία θα μπορούσε να συναντήσει και άλλα εμπόδια, ωστόσο, με τον Τανέγια να απαριθμεί την ανάγκη να βρεθούν εταιρείες πρόθυμες να ασφαλίσουν τα φορτία, τη δημιουργία αξιόπιστων μηχανισμών πληρωμής και παράδοσης και τον κίνδυνο προσέλκυσης κυρώσεων στο μέλλον.
Οι συναλλαγές της Μόσχας με τους Ταλιμπάν έχουν οδηγήσει σε επικρίσεις, και η νέα συμφωνία για την εξαγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν αποτελεί εξαίρεση, όπως αποδεικνύεται από τον αριθμό των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που σημειώνουν το επίσημο καθεστώς των Ταλιμπάν ως τρομοκρατικής οργάνωσης στη Ρωσία.
Όμως, με το Αφγανιστάν να υποφέρει από μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση που προκλήθηκε από την ξηρασία, τις πλημμύρες και τον πόλεμο - που οδήγησε στον πρόσφατο χαρακτηρισμό του από τα Ηνωμένα Έθνη ως «καυτό σημείο πείνας» - η παράδοση σιταριού από τη Ρωσία θεωρείται θετική εξέλιξη.
«Αφήνοντας στην άκρη την πολιτική, το τι συμβαίνει στην Ουκρανία και μεταξύ Ρωσίας και Δύσης - νομίζω ότι είναι σημαντικό για εμάς ως άνθρωποι, να διασφαλίσουμε ότι ούτε ένας άνθρωπος στο Αφγανιστάν δεν θα πεινάσει», δήλωσε ο Τανέγια. «Ο λαός δεν είναι Ταλιμπάν, οι κυβερνήτες είναι Ταλιμπάν. Και οι άνθρωποι λιμοκτονούν. Έτσι, θα πρέπει να βοηθηθούν από κάθε χώρα».
