Ωστόσο, το σχέδιο έχει συναντήσει αυξανόμενες δυσκολίες και στις δύο πιθανές χερσαίες διαδρομές μέσω του Καυκάσου ή της Κεντρικής Ασίας. Ως αποτέλεσμα, η Μόσχα, σε συμφωνία με την Τεχεράνη, επικεντρώνεται τώρα στην ανάπτυξη του ρωσο-ιρανικού εμπορίου μέσω της Κασπίας Θάλασσας. Και αυτή η διαδρομή δεν είναι χωρίς προβλήματα.
Η Μόσχα αντιμετωπίζει εδώ και καιρό δυσκολίες με τη διατροπική ναυτιλία. Η ναυτιλιακή και λιμενική της ικανότητα στην Κασπία είναι περιορισμένη και τα λιμάνια του Ιράν δεν διαθέτουν αποτελεσματικές μεταφορικές συνδέσεις με το εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας. Παρ' όλα αυτά, η διαδρομή επεκτείνεται με ταχείς ρυθμούς, με το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών μέσω θαλάσσης να έχει αυξηθεί κατά 70% μόνο τους τελευταίους 12 μήνες - σχεδόν δεκαπλάσια από την αύξηση του ιρανικού εξωτερικού εμπορίου στο σύνολό του.
Εάν η διαδρομή της Κασπίας συνεχίσει να αναπτύσσεται με ρυθμό που πλησιάζει αυτόν -και, για να είμαστε σίγουροι, ο αριθμός αυτός είναι από χαμηλή βάση-, τότε η Κασπία, αντί για τον Καύκασο ή την Κεντρική Ασία, θα μπορούσε να γίνει η κύρια διαδρομή μεταξύ της Ρωσίας και των ωκεανών του κόσμου, επιτρέποντας στη Μόσχα να τερματίσει την εφαρμογή πολλών περιορισμών από τις κυρώσεις και να εδραιώσει περαιτέρω τη συμμαχία μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας.
Πολλοί αναλυτές υπέθεσαν ότι η Μόσχα και η Τεχεράνη αναζητούν τη θάλασσα ως οδό λόγω της πραγματικής και δυνητικής αστάθειας στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία ή λόγω της επιθυμίας των άλλων χωρών στις δύο αυτές περιοχές να κρατήσουν αποστάσεις από το διεθνώς απομονωμένο ζεύγος. Τέτοιοι κίνδυνοι, ιδίως στον Καύκασο, αποτελούν σίγουρα μέρος των υπολογισμών των δύο κυβερνήσεων.
Αλλά ο πιο άμεσος λόγος για αυτή τη μετατόπιση φαίνεται να είναι πεζός. Ούτε η Μόσχα ούτε η Τεχεράνη διαθέτουν τα κεφάλαια που απαιτούνται για την ολοκλήρωση των σιδηροδρομικών συνδέσεων στο Ιράν σύντομα, ώστε να καταστεί αποτελεσματική είτε η χερσαία οδός του Καυκάσου είτε η χερσαία οδός της Κεντρικής Ασίας. Και δεδομένων των κυρώσεων, καμία από τις δύο δεν είναι πιθανό να είναι σε θέση να βρει εναλλακτική εξωτερική χρηματοδότηση.
Εξάλλου οποιαδήποτε κινεζικά χρήματα που θα πήγαιναν στο Ιράν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ευνοούσαν τις ανατολικοδυτικές διαδρομές που θα ωφελούσαν το Πεκίνο παρά τις συνδέσεις βορρά-νότου που θέλει η Μόσχα.
Επιπλέον, η ανάπτυξη των δύο χερσαίων οδών είναι βέβαιο ότι θα είναι αρκετά δαπανηρή. Η διαδρομή στο βόρειο Ιράν που συνδέει τον Καύκασο πρέπει να περάσει μέσα από μερικά από τα πιο δύσκολα εδάφη της χώρας. Και ενώ η Μόσχα έχει υποσχεθεί βοήθεια άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων για την ολοκλήρωση των σηράγγων και των γεφυρών που απαιτούνται, πολλοί Ρώσοι εμπειρογνώμονες λένε ότι τα χρήματα αυτά είναι απίθανο να έρθουν σύντομα.
Το Κρεμλίνο έχει επίσης υποσχεθεί βοήθεια για την ολοκλήρωση του εκσυγχρονισμού των σιδηροδρομικών γραμμών στο ανατολικό τμήμα του Ιράν που θα συνδεθούν με τις γραμμές της Κεντρικής Ασίας. Αλλά και πάλι, δεν έχει στείλει τα χρήματα και ενδέχεται να μην το κάνει σύντομα.
Πράγματι, οι ρωσικές αρχές, δεδομένων των δημοσιονομικών περιορισμών που απορρέουν από τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, έχουν περικόψει ή ακυρώσει άλλα έργα ανάπτυξης σιδηροδρόμων που πιθανότατα έχουν ακόμη μεγαλύτερη προτεραιότητα, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού των σιδηροδρομικών γραμμών Trans-Siberian και Baikal-Amur στη Σιβηρία και τη ρωσική Άπω Ανατολή που συνδέουν τη χώρα με την Κίνα.
Δεδομένων αυτών των δημοσιονομικών προβλημάτων, η Τεχεράνη αποφάσισε να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη του πολύ μικρότερου σιδηροδρομικού κλάδου που θα συνδέσει το λιμάνι της στην Κασπία Bandar-e Anzali με το εθνικό σιδηροδρομικό σύστημα, και η Μόσχα αποφάσισε να επικεντρωθεί στη χρήση των θαλάσσιων οδών της Κασπίας αντί των χερσαίων σιδηροδρομικών γραμμών για να προσπαθήσει να διατηρήσει τον εμπορικό διάδρομο Βορρά-Νότου του Πούτιν.
Αυτό θα ικανοποιήσει τη Μόσχα οδηγώντας σε περαιτέρω αύξηση του ρωσοϊρανικού εμπορίου προς νότο. Αλλά θα επιτρέψει επίσης στο Ιράν να αυξήσει την επιρροή του τόσο στον Καύκασο όσο και στην Κεντρική Ασία, επεκτείνοντας το εμπόριο με τα άλλα παράκτια κράτη, ακόμα και να ανοίξει το δρόμο για συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, κινήσεις που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν περαιτέρω την κυριαρχία του ρωσικού στόλου της Κασπίας και την επιρροή της Μόσχας τόσο ανατολικά όσο και δυτικά της Κασπίας.
Και βέβαια πιθανότατα θα αυξήσει τον ρόλο του Ιράν ως ναυπηγός και επισκευαστής πλοίων για την ίδια τη Ρωσία και ως εταίρος στις εργασίες εκβάθυνσης στη σημαντική για τη Ρωσία διώρυγα Βόλγα-Ντον, γέρνοντας την ισορροπία επιρροής μεταξύ των δύο πρωτευουσών υπέρ της Τεχεράνης.
Οι αναλυτές της Μόσχας επισημαίνουν ήδη την αυξανόμενη επιρροή του Ιράν ως αποτέλεσμα αυτών των κινήσεων, με ορισμένους να προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο δυνατό από αυτό που θεωρούν κακή συμφωνία όσον αφορά τη Ρωσία.
Υποστηρίζουν ότι η Τεχεράνη θα πρέπει να συνεργαστεί στενά με τη Μόσχα και όχι εναντίον της, αν θέλει να επιτύχει τους στόχους της και ότι, σε κάθε περίπτωση, μια ρωσο-ιρανική συμμαχία στην Κασπία θα κρατήσει την Τουρκία και τις δυτικές δυνάμεις μακριά από την περιοχή. Θα χρησιμεύσει επίσης ως αντίβαρο στον αυξανόμενο ρόλο της Κίνας στην Κεντρική Ασία.
Ωστόσο, τρεις τουλάχιστον λόγοι υπογραμμίζουν γιατί η ρωσική αισιοδοξία είναι μάλλον άστοχη.
Πρώτον, η Ρωσία διαθέτει μόνο δύο μεγάλα λιμάνια στην Κασπία, το Αστραχάν και τη Μαχατσκάλα. Το πρώτο είναι παγωμένο τρεις με τέσσερις μήνες το χρόνο και το δεύτερο βρίσκεται στο ιστορικά ασταθές Νταγκεστάν.
Δεύτερον, η εκμετάλλευση αυτής της θαλάσσιας οδού θα απαιτήσει δύο βήματα που η Μόσχα δυσκολεύεται να ολοκληρώσει. Οι Ρώσοι φορτωτές είναι διαβόητοι για την αδυναμία τους να διαχειριστούν τη διατροπική διαμετακόμιση, και η Ρωσία δεν διαθέτει αρκετά φορτηγά πλοία στην Κασπία, πόσο μάλλον αρκετά οχήματα roll-on, roll-off, για την Κασπία ώστε να αναπληρώσει τις ελπίδες του Κρεμλίνου με τις μελλοντικές χερσαίες διαδρομές.
Και τρίτον, το Ιράν έχει δείξει εδώ, όπως και αλλού, ότι παίζει το δικό του παιχνίδι και δεν είναι διατεθειμένο να συμφωνήσει με αυτό που θέλει η Ρωσία. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι το γεγονός ότι, πέντε χρόνια μετά, το Ιράν εξακολουθεί να αρνείται να επικυρώσει τη συμφωνία οριοθέτησης της Κασπίας που μεσολάβησε η Μόσχα, την οποία έχουν εγκρίνει όλα τα άλλα παράκτια κράτη. Ως αποτέλεσμα, είναι πιθανό να υπάρχουν σχεδόν τόσοι λόγοι για σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών όσο και βάσεις για συνεργασία.
Τουλάχιστον, οι άλλες παράκτιες χώρες της Κασπίας είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι αυτό που κάνει η Ρωσία εστιάζοντας στις διαδρομές της Κασπίας δεν αντανακλά τη δύναμή της αλλά την αδυναμία της και θα δράσουν αναλόγως, αναδιατάσσοντας τις γεωοικονομικές και γεωπολιτικές ρυθμίσεις ολόκληρης της περιοχής.
