Ο Σταϊνμάιερ δήλωσε ότι τα μέτρα αυτά θα αποτρέψουν περαιτέρω την ικανότητα του Κρεμλίνου να αποφύγει τις κυρώσεις μέσω του Καζακστάν. Ωστόσο, οι κινήσεις της Μόσχας να ανακατευθύνει το εμπόριο μέσω ενός νέου διαδρόμου που θα παρακάμπτει το Καζακστάν αποτελούν πρόκληση για τις φιλοδοξίες της Αστάνα.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τόσο οι τοπικές κυβερνήσεις όσο και τα γειτονικά ξένα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί έχουν επενδύσει πολλές προσπάθειες και χρήματα στο σχεδιασμό και στη συνέχεια στην κατασκευή περιφερειακών και διηπειρωτικών εμπορικών οδών.
Ανεξάρτητα από το πού προέρχονται, όλα αυτά τα σχέδια είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα γεωπολιτικά καθώς και τα οικονομικά συμφέροντα των χορηγών. Κατά συνέπεια, έχουν γίνει πάντοτε στοιχεία διμερούς, περιφερειακής και διεθνούς αμφισβήτησης. Τα σχέδια αυτά έχουν χρησιμεύσει εδώ και πολύ καιρό για να φέρουν κοντά κράτη της Ασίας, της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν και των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών.
Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, η Κεντρική Ασία βρισκόταν στο σταυροδρόμι πολιτισμών και εμπορικών δρόμων. Η στρατηγική της θέση προσέλκυσε την προσοχή διαφόρων αυτοκρατοριών και δυνάμεων που προσπαθούσαν να ελέγξουν τους δυνητικά προσοδοφόρους διαδρόμους μεταξύ της Ασίας, της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Ως σημαντικό τμήμα του Μεγάλου Δρόμου του Μεταξιού, οι πόλεις του Καζακστάν όχι μόνο χρησίμευαν ως σημεία μεταφόρτωσης εμπορευμάτων που ταξίδευαν από την Κίνα στην Ευρώπη, αλλά συμμετείχαν επίσης ενεργά στην κοινή παραγωγή και το εμπόριο, καθώς και στην ανταλλαγή πολιτιστικών αξιών και ιδεών.
Ως εκ τούτου, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι εν λόγω ελιγμοί έχουν γίνει ένα μακροχρόνιο στοιχείο της διεθνούς πολιτικής της Κεντρικής Ασίας - και όχι μόνο στο Καζακστάν, λόγω της γεωγραφικής του θέσης ως συνδετικού κρίκου μεταξύ της Κεντρικής Ασίας, της Κασπίας Θάλασσας, καθώς και της Ρωσίας και της Κίνας.
Για παράδειγμα, για πρώτη φορά, τον Ιούνιο του 2023, το Καζακστάν υπέγραψε μια σειρά συμφωνιών με το Αζερμπαϊτζάν για τη μεταφορά ενέργειας και άλλων φυσικών πόρων και ορυκτών μέσω της Κασπίας και του Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο και στις ευρωπαϊκές αγορές, οι οποίες επιθυμούν διακαώς αυτές τις εισαγωγές. Δεν είναι λιγότερο σημαντικό σε αυτά τα θέματα το γεγονός ότι οι συμφωνίες αυτές παρακάμπτουν τη Ρωσία σηματοδοτώντας έτσι ένα ακόμη βήμα προς την οικονομική και πολιτική ανεξαρτησία του Καζακστάν από τη Ρωσία του Πούτιν.
Οι συμφωνίες αυτές αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου μεγάλου σχεδίου για την Αστάνα. Πρόσφατα, ο Τοκάγιεφ πρότεινε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να αντικαταστήσει το ρωσικό πετρέλαιο που υπόκειται σε εμπάργκο με πετρέλαιο από το Καζακστάν. Πρότεινε ότι το Καζακστάν θα μπορούσε να αυξήσει τις εξαγωγές πετρελαίου του κατά 600% προς τη Γερμανία και ότι πιθανώς τα διυλιστήρια που λειτουργούν υπό γερμανική, αλλά όχι υπό ρωσική ιδιοκτησία, στη Γερμανία θα μπορούσαν να αυξήσουν τη δυναμικότητά τους από 90.000 σε 200.000 τόνους μέχρι το τέλος του 2023 και στη συνέχεια από 900.000 σε 1 ή 2 εκατομμύρια τόνους ετησίως στο εγγύς μέλλον. Ομοίως, η Ιταλία εισάγει ήδη πετρέλαιο από το Καζακστάν, αυξάνοντας το μερίδιο των εισαγωγών της από 28% το 2022 σε 38% το 2023.
Αυτές οι εμπορικές συμβάσεις αντιπροσωπεύουν σαφώς σημαντικές προσπάθειες της Αστάνα να διαφοροποιήσει τις εξωτερικές οικονομικές της σχέσεις. Για παράδειγμα, το Καζακστάν έχει υπογράψει συμφωνίες με το Πεκίνο για την ενίσχυση των ενεργειακών ροών προς την Κίνα, και οι προαναφερθείσες συμφωνίες με το Αζερμπαϊτζάν μιλούν επίσης για αυτή τη φιλοδοξία.
Πράγματι, πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εισάγει «κρίσιμα αγαθά» από το Καζακστάν μέσω της Δια-Κασπιακής Διεθνούς Διαδρομής Μεταφορών, παρακάμπτοντας τη Ρωσία. Τα αγαθά αυτά περιλαμβάνουν λίθιο, κοβάλτιο, τιτάνιο και άλλα μέταλλα σπάνιων γαιών ζωτικής σημασίας για τη σύγχρονη παγκόσμια οικονομία, καθώς και για την αμυντική βιομηχανία. Για την ΕΕ, πρόκειται ρητά για την αντιστροφή της υπερβολικής εξάρτησής της από την Κίνα και τη Ρωσία για τα εν λόγω αγαθά- έτσι, οι γεωοικονομικές και γεωπολιτικές προθέσεις της δηλώνονται σαφώς και ανοιχτά.
Το Καζακστάν έχει επίσης επανειλημμένα επικρίνει τον πόλεμο της Μόσχας κατά της Ουκρανίας, κάτι που ο Πούτιν και οι υφιστάμενοί του δεν θα ξεχάσουν σύντομα. Και ένας τρόπος με τον οποίο η Μόσχα μπορεί να εκδικηθεί την Αστάνα είναι να αποκλείσει το Καζακστάν από τις πρόσφατα προτεινόμενες εμπορικές οδούς που διέρχονται από την Κεντρική Ασία μέσω της Κασπίας προς τη Ρωσία. Αυτή η εμπορική διαδρομή από το θαλάσσιο λιμάνι Τουρκμενμπάσι στο Τουρκμενιστάν προς το Αστραχάν στην Κασπία βρίσκεται στο τραπέζι εδώ και αρκετούς μήνες. Είναι σαφές ότι αποτελεί επίθεση κατά του Καζακστάν, με το Κρεμλίνο να ισχυρίζεται ότι η Αστάνα εμποδίζει άλλους εμπόρους της Κεντρικής Ασίας να εξάγουν τα προϊόντα τους.
Ρωσικές πηγές ισχυρίζονται επίσης ότι αυτή η σχεδιαζόμενη εμπορική διαδρομή συνδέεται με το φιλόδοξο σχέδιο της Μόσχας για τη διαμετακόμιση βορρά-νότου που θα συνδέει τη Ρωσία, την Κεντρική Ασία, το Ιράν και την Ινδία και θα μπορούσε να οδηγήσει στην αμοιβαία προμήθεια αγαθών διπλής χρήσης μεταξύ των μελών του. Φαίνεται επίσης ότι το Ουζμπεκιστάν, το οποίο ήταν πολύ πιο ήσυχο, αν και παρ' όλα αυτά δυσαρεστημένο από τον πόλεμο, και έχει πρόσφατα βελτιώσει τις σχέσεις του με τη Ρωσία, πίεζε έντονα για αυτή την εμπορική διαδρομή για να αποφύγει τη δική του υπερβολική εξάρτηση από το Καζακστάν.
Έτσι, αυτός ο διάδρομος, μαζί με τους άλλους που πρότεινε το Καζακστάν, αποκαλύπτει τη διαπλοκή οικονομικών και πολιτικών κινήτρων για μια στρατηγικά κρίσιμη περιοχή που εκτείνεται από την Ευρώπη και τον Καύκασο έως την Κεντρική Ασία και την Κίνα.
Η Ινδία μπορεί επίσης να συμπεριληφθεί μεταξύ αυτών των κρατών, προτεινόμενος δικαιούχος και τερματικός σταθμός της προβλεπόμενης διαδρομής βορρά-νότου και ένα κράτος με το δικό του ενεργό πρόγραμμα για τη δημιουργία εμπορίου με την Κεντρική Ασία και τις μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές.
Πράγματι, η Κίνα επιδιώκει σταθερά να ελαχιστοποιήσει την έκθεση της Ινδίας σε αυτές τις εμπορικές οδούς και αγορές, στο πλαίσιο των δικών της μακροχρόνιων προσπαθειών να καταστείλει την άνοδο της Ινδίας στο καθεστώς μιας μεγάλης δύναμης.
Αναμφίβολα, καθώς η Ινδία, η Κίνα, η Ρωσία και μικρότεροι αλλά ωστόσο κρίσιμοι περιφερειακοί παράγοντες προσπαθούν να επεκτείνουν την οικονομική και πολιτική επιρροή τους σε παγκόσμιο επίπεδο και η Ευρώπη επιδιώκει να αναπτύξει βιώσιμες και μακροχρόνιες εμπορικές οδούς με τις ασιατικές αγορές, η αμφισβήτηση για τους διαδρόμους αυτούς θα αυξηθεί.
Αυτός ο ανταγωνισμός δεν θα περιοριστεί στο Καζακστάν, αλλά θα εμπλέξει κάθε κράτος της Κεντρικής Ασίας για τα επόμενα χρόνια, καθώς οι χώρες της περιοχής εισέρχονται σε μια περίοδο ενισχυμένων εμπορικών και γεωπολιτικών ανταγωνισμών. Ως εκ τούτου, οι αγώνες και οι αντιπαλότητες που περιγράφονται εδώ θα αποτελούν μέρος της τακτικής ατζέντας και του τοπίου των διεθνών υποθέσεων τόσο στην πολιτική όσο και στην οικονομική τους διάσταση στην Κεντρική Ασία για το αόριστο μέλλον.
