Η 20ετής συμφωνία, «Συνθήκη για τη βάση των αμοιβαίων σχέσεων και των αρχών συνεργασίας μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας» υποβλήθηκε για επεξεργασία στις 11 Δεκεμβρίου 2023, αντικαθιστώντας τη δεκαετή συμφωνία που υπεγράφη τον Μάρτιο του 2001 και παρατάθηκε δύο φορές κατά πέντε έτη. Η συμφωνία είχε επίσης επεκταθεί όχι μόνο σε διάρκεια αλλά και σε πεδίο και κλίμακα, ιδίως στους τομείς της άμυνας και της ενέργειας.
Από πολλές απόψεις, η νέα συμφωνία συμπληρώνει επιπλέον βασικά στοιχεία της περιεκτικής «25ετούς συνολικής συμφωνίας συνεργασίας Ιράν-Κίνας», που ολοκληρώθηκε το 2019, διαμορφώνοντας μια νέα εποχή στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Η νέα συμφωνία κατ’ αρχάς δίνει στον τομέα της ενέργειας στη Ρωσία το πρώτο δικαίωμα εξόρυξης στο ιρανικό τμήμα της Κασπίας Θάλασσας, συμπεριλαμβανομένου του δυνητικά τεράστιου κοιτάσματοςChalous. Η ευρύτερη περιοχή της λεκάνης της Κασπίας, συμπεριλαμβανομένων των χερσαίων και των υπεράκτιων κοιτασμάτων, εκτιμάται συντηρητικά ότι διαθέτει περίπου 48 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 292 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια (tcf) φυσικού αερίου σε αποδεδειγμένα και πιθανά αποθέματα.
Το ίδιο δικαίωμα πρώτης εξόρυξης για τη Ρωσία θα ισχύει τώρα και για τα μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου του Ιράν στις επαρχίες Khorramshahr και Ilam που συνορεύουν με το Ιράκ. Τα κοινά κοιτάσματα του Ιράν και του Ιράκ επέτρεπαν εδώ και καιρό στην Τεχεράνη να παρακάμπτει τις κυρώσεις που ισχύουν κατά του βασικού πετρελαϊκού της τομέα, καθώς είναι αδύνατο να διακρίνει κανείς ποιο πετρέλαιο προέρχεται από την ιρανική ή την ιρακινή πλευρά αυτών των κοιτασμάτων, πράγμα που σημαίνει ότι το Ιράν είναι σε θέση απλώς να μετονομάζει το δικό του πετρέλαιο που έχει υποστεί κυρώσεις σε μη εγκεκριμένο ιρακινό πετρέλαιο και να το στέλνει όπου θέλει.
Ένα άλλο πλεονέκτημα των κοινών κοιτασμάτων είναι ότι επιτρέπουν ουσιαστικά την ελεύθερη μετακίνηση προσωπικού από την ιρανική στην ιρακινή πλευρά, ενώ η αξιοποίηση των βασικών αναπτύξεων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε όλο το Ιράκ αποτελεί βασικό μέρος του μακροχρόνιου σχεδίου του Ιράν, το οποίο υποστηρίζεται πλήρως από τη Ρωσία, για την κατασκευή μιας «χερσαίας γέφυρας» προς τις ακτές της Συρίας στη Μεσόγειο Θάλασσα. Αυτό θα επέτρεπε στο Ιράν και τη Ρωσία να αυξήσουν εκθετικά την παράδοση όπλων στο νότιο Λίβανο και στην περιοχή των Υψιπέδων του Γκολάν στη Συρία για να χρησιμοποιηθούν σε επιθέσεις κατά του Ισραήλ.
Ίσως ο βασικός στόχος αυτής της πολιτικής να είναι η πρόκληση μιας ευρύτερης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή που θα παρασύρει τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους σε έναν μη κερδοφόρο πόλεμο του είδους που είδαμε πρόσφατα στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και που μπορεί να δούμε σύντομα καθώς κλιμακώνεται ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς.
Σε πολλές περιπτώσεις, η επέκταση της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας συνδέεται με τα στοιχεία του ενεργειακού τομέα της νέας 20ετούς συμφωνίας. Προβλέπεται να σημειωθεί πρόοδος στην αναβάθμιση των εγκαταστάσεων στα βασικά αεροδρόμια και θαλάσσια λιμάνια που έχουν από καιρό στοχοποιηθεί από τη Ρωσία ως ιδιαίτερα χρήσιμα για διπλή χρήση από την αεροπορία και το ναυτικό της, και τα οποία βρίσκονται επίσης κοντά σε σημαντικές εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Στην κορυφή του καταλόγου των ιρανικών αεροδρομίων που η Ρωσία θεωρεί ως τα καλύτερα για διπλή χρήση από την αεροπορία της είναι τα Hamedan, Bandar Abbas, Chabahar και Abadan, και είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι τον Αύγουστο του 2016, η Ρωσία χρησιμοποίησε την αεροπορική βάση Hamedan για να εξαπολύσει επιθέσεις σε στόχους στη Συρία χρησιμοποιώντας τόσο βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς Tupolev-22M3 όσο και μαχητικά κρούσης Sukhoi-34.
Στην κορυφή του καταλόγου των θαλάσσιων λιμένων για χρήση από το ναυτικό της είναι τα Chabahar, Bandar-e-Bushehr και Bandar Abbas. Ομοίως συνδεδεμένο με την απόκτηση του πρώτου δικαιώματος εξόρυξης από τη Ρωσία στο ιρανικό τμήμα της Κασπίας Θάλασσας είναι ότι θα της δοθεί επίσης η δυνατότητα κοινής διοίκησης του βόρειου τμήματος αεροδιαστημικής άμυνας της ιρανικής περιοχής της Κασπίας.
Είναι επίσης σκόπιμο να σημειωθεί εδώ ότι το σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου (EW) του Ιράν μπορεί εύκολα να συνδεθεί με την 19η Ταξιαρχία EW (Rassvet) της Νότιας Κοινής Στρατηγικής Διοίκησης της Ρωσίας κοντά στο Ροστόφ-ον-Ντον, στα βορειοδυτικά της Κασπίας. Αυτό μπορεί επίσης να συνδεθεί με τις δυνατότητες EW της Κίνας. Αυτές οι ικανότητες EW θα περιλαμβάνουν συστήματα παρεμβολής για την εξουδετέρωση της αεράμυνας στην περιοχή.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι η νέα 20ετής συμφωνία μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας θα αλλάξει το τοπίο στη Μέση Ανατολή, τη νότια Ευρώπη και την Ασία, καθώς το Ιράν θα έχει μια πολύ διευρυμένη στρατιωτική εμβέλεια που θα του δώσει πολύ μεγαλύτερη επιρροή για να προβάλει πολιτικές απαιτήσεις σε όλη αυτή την περιοχή. Αυτή η αύξηση της ιρανικής εμβέλειας ενδεχομένως να βάλει σε δεύτερες σκέψεις χώρες που βασίζονται για την ασφάλεια τους στις ΗΠΑ, καθώς φαντάζει ως πιο επισφαλής επιλογή από πριν.
