Τους βασικούς άξονες του στρατηγικού σχεδίου της Περιφέρειας Αττικής για την αποτελεσματική προσαρμογή στην κλιματική κρίση αλλά και τη θωράκιση έναντι των φυσικών καταστροφών, με την προϋπόθεση ωστόσο, άμεσων βελτιώσεων του θεσμικού πλαισίου και της διασφάλισης των απαιτούμενων πόρων, προσδιόρισε ο Α΄ Αντιπρόεδρος της ΕΝΠΕ και Περιφερειάρχης Αττικής Γ. Πατούλης, στη σημερινή δεύτερη ημέρα του Συνεδρίου της ΕΝΠΕ και συγκεκριμένα στη θεματική ενότητα για την κλιματική αλλαγή, όπου είχε την ευθύνη του συντονισμού.
Στη θεματική συζήτηση η οποία πραγματοποιήθηκε παρουσία και του Αν. Υπουργού Εσωτερικών Σ. Πέτσα, τοποθετήσεις έγιναν από τον Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Χ. Στυλιανίδη, μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος, τον Γ. Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας Β. Παπαγεωργίου, τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας και μέλους ΕΕ της ΕΝΠΕ Γ. Κασαπίδη, τον Καθηγητή Δυναμικής, Τεκτονικής & Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Πρόεδρος Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος Πρόεδρος Ο.Α.Σ.Π. Ε. Λέκκα και τον Επικεφαλής της Επιτροπής Ανασυγκρότησης της Εύβοιας Σ. Μπένο.
Ο κ. Πατούλης εστίασε στους βασικούς άξονες του περιφερειακού σχεδίου της Αττικής που είναι:
- Ο καθορισμός των άμεσων προτεραιοτήτων προσαρμογής
- Η ανάλυση των αναγκαίων τομεακών πολιτικών και
- Η ιεράρχηση των μέτρων και των δράσεων που πρέπει να υλοποιηθούν
Στο πλαίσιο αυτό παρουσίασε σε διαφάνειες βασικά σημεία του οδικού χάρτη εκτίμησης κινδύνων πλημμύρας, διάβρωσης & κατολίσθησης στις λεκάνες απορροής της Περιφέρειας Αττικής που επλήγησαν από τις δασικές πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2021, που υλοποιήθηκε με fast-track διαδικασίες σε συνεργασία με επιστημονικούς φορείς όπως είναι το ΕΚΠΑ και το Εθνικό Αστεροσκοπείο, στη βάση των σχετικών προγραμματικών συμβάσεων που έχουν υπογράψει με την Περιφέρεια Αττικής.
Στη βάση αυτού του οδικού χάρτη, όπως υπογράμμισε η Περιφέρεια Αττικής προχώρησε και στην «Κατάρτιση Γενικού́ Σχέδιου (Master plan) για την αντιμετώπιση πλημμυρικού κινδύνου και επιπτώσεων των πυρκαγιών στην Περιφέρεια Αττικής 2021», επισημαίνοντας πως σύμφωνα με τις σχετικές μελέτες, το κόστος προετοιμασίας και υλοποίησης των άμεσα αναγκαίων παρεμβάσεων φτάνει τα 110 εκατομμύρια ευρώ μόνο για την Αττική. Σε παρέμβασή του αμέσως μετά την ομιλία του Περιφερειάρχη, ο Αν. Υπουργός Εσωτερικών Σ. Πέτσας δεσμεύθηκε πως θα δοθούν άμεσα οι πόροι για τις αντιπλυμμυρικές παρεμβάσεις που απαιτούνται με στόχο την καλύτερη θωράκιση της Αττικής.
Γ. Πατούλης: « Ενίσχυση της Περιφερειακής Διακυβέρνησης για να λειτουργούμε πιο στοχευμένα και αποτελεσματικά»
Στην ομιλία του ο κ. Πατούλης τόνισε ότι η χώρα αυτή την περίοδο είναι αντιμέτωπη με μία τεράστια διπλή πρόκληση. Αφενός την αιτιολογημένη προσδοκία για εισροές δισεκατομμυρίων ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και αφετέρου την επίσης αιτιολογημένη αγωνία όλων μας σε σχέση με την κοπιώδη και εξαιρετικά βασανιστική και αργή διαδικασία προετοιμασίας των μεγάλων έργων και υποδομών που έχει ανάγκη η χώρα για να προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή αλλά και για να προλάβει να ανταποκριθεί στο νέο προφίλ των φυσικών καταστροφών που διαμορφώνεται.
Σ΄ αυτό το σημείο και επικαλούμενος τα διαχρονικά εμπόδια σε δομές αλλά και νοοτροπίες του ελληνικού δημοσίου τομέα, επισήμανε πως για να είναι αποτελεσματική η θωράκιση των πόλεων, είναι ανάγκη να δρομολογηθεί μία σειρά αλλαγών στο σύστημα διακυβέρνησής, με έμφαση στην περιφερειακή διακυβέρνηση, στις αρμοδιότητες, τους ρόλους και το θεσμικό πλαίσιο, προκειμένου οι Περιφέρειες να μπορούν έγκαιρα, αποτελεσματικά αλλά και στοχευμένα να ανταποκρίνονται στην πρόκληση της κλιματικής κρίσης.
Παράλληλα σημείωσε πως απαιτείται η υιοθέτηση νέων εργαλείων και μιας έξυπνης στρατηγικής βασισμένης στις τελευταίες τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις.
Βασικοί άξονες του Περιφερειακού Σχεδίου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
Ο κ. Πατούλης, αφού υπογράμμισε πως για τη διοίκηση της Περιφέρειας οι πολιτικές πρόληψης είναι προτεραιότητα, ανέφερε ότι ήδη έχει ολοκληρωθεί η εκπόνηση του Περιφερειακού Σχεδίου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, το οποίο βασίζεται σε μία ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση κινδύνων (ή την εκμετάλλευση ευκαιριών) της κλιματικής αλλαγής.
Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου προσαρμογής της Περιφέρειας Αττικής αυτή τη στιγμή προχωρά η υλοποίηση:
α) μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης των δράσεων και μέτρων προσαρμογής μέσω της δημιουργίας Παρατηρητηρίου Κλιματικής Αλλαγής για την Περιφέρεια Αττικής που θα περιέχει και την ανάπτυξη δεικτών ελέγχου της προόδου που επιτυγχάνεται σε σχέση με τα αναμενόμενα αποτελέσματα από την υλοποίηση /εφαρμογή του σχεδίου προσαρμογής.
β) πιλοτικής δράσης που αφορά παρεμβάσεις στον τομέα πλημμυρών /υδατικών πόρων που σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική για την Κλιματική Αλλαγή, είναι ο πλέον ευάλωτος στην κλιματική αλλαγή και παρουσιάζει τη μεγαλύτερη τρωτότητα στις κλιματικές κρίσεις της Περιφέρειας Αττικής. Στην πιλοτική περιοχή θα διερευνηθούν οι δυνατότητες και οι προϋποθέσεις υλοποίησης συγκεκριμένων μέτρων / παρεμβάσεων προσαρμογής στον πλημμυρικό κίνδυνο, καθώς επίσης η μορφή και το είδος των παρεμβάσεων αυτών.
Η Περιφέρεια Αττικής συνδράμει έμπρακτα στην εθνική προσπάθεια
Στη συνέχεια της ομιλίας του ο Περιφερειάρχης Αττικής υπογράμμισε τη βούληση της Περιφέρεια να συνδράμει έμπρακτα στην εθνική προσπάθεια καλύτερης θωράκισης των πόλεων, με την προϋπόθεση της διασφάλισης των απαιτούμενων πόρων αλλά και της ανάληψης νομοθετικών πρωτοβουλιών που θα επιτρέψουν την έγκαιρη και αποτελεσματική υλοποίηση των απαιτούμενων έργων, προκειμένου οι πρώτες βροχές να μας βρουν έτοιμους.
Ειδικότερα και αναφερόμενος στα βήματα που έχουν γίνει ήδη από την Περιφέρεια εστίασε στα εξής:
- Ξεκίνησε πολύ άμεσα η κατάρτιση ενός οδικού χάρτη προτεραιοποίησης των απαιτούμενων παρεμβάσεων ανά λεκάνη απορροής στην Αττική με βάση την εκτίμηση των πλημμυρικών κινδύνων για να γίνουν οι απαιτούμενες ενέργειες, από την πολιτεία και την Αυτοδιοίκηση, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μας, σε συνεργασία με επιστημονικούς φορείς.
- Εντατικοποιήθηκαν οι καθημερινοί καθαρισμοί των ρεμάτων και οι ρυθμοί ολοκλήρωσης των αντιπλημμυρικών έργων που είναι σε εξέλιξη
Οδικός χάρτης εκτίμησης κινδύνων στην Αττική
«Προχωρήσαμε μέσω προγραμματικής σύμβασης, στην υλοποίηση (fast-track) εκτίμησης κίνδυνων πλημμύρας, διάβρωσης & κατολίσθησης στις λεκάνες απορροής της Περιφέρειας Αττικής που επλήγησαν από τις δασικές πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2021» ανέφερε στην ομιλία του ο κ. Πατούλης και παρουσίασε σχετικές διαφάνειες οι οποίες αποτυπώνουν το ποσοστό που επλήγησαν οι βασικές λεκάνες απορροής της Αττικής από τις πρόσφατές πυρκαγιές αλλά και τις δράσεις –μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες – που απαιτούνται για την καλύτερη θωράκιση των περιοχών.
Όπως επισήμανε πρόκειται για ένα υπερσύγχρονο τεχνολογικό εργαλείο, που αξιοποιώντας και αναλύοντας δορυφορικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης, σε συνδυασμό με την προσαρμογή στα πραγματικά γεωχωρικά δεδομένα κάνει δυνατή:
- Την υδραυλική προσομοίωση
- Τον υπολογισμό διαβρώσεων και κατολισθήσεων
- Τον εντοπισμό κρίσιμων σημείων που χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης
Επιπλέον, στη βάση των παραπάνω, γίνεται εφικτή η διαμόρφωση προτάσεων σχετικά με τα άμεσα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα διαχείριση του κινδύνου.
Στη συνέχεια τόνισε πως με τα στοιχεία που προκύπτουν από τη μοντελοποίηση μπορούμε να εκτιμήσουμε με ακρίβεια:
- Την πλημμυρική επικινδυνότητα σε κάθε περιοχή
- Τα κρίσιμα σημεία για άμεσες παρεμβάσεις
Επισημαίνεται πως με τη συγκεκριμένη μεθοδολογία και τη χρήση δορυφορικών δεδομένων, σε συνδυασμό με την αναντικατάστατη δουλειά πεδίου, είναι εφικτή η ταχεία αποτίμηση των κινδύνων και των μέτρων αντιμετώπισης. «Μια δουλειά που με συμβατικά μέσα θα έπαιρνε 10-12 μήνες για να ολοκληρωθεί, έχει δώσει πολύ σημαντικά και χρήσιμα αποτελέσματα σε μόλις ένα δίμηνο. Για το λόγο αυτό, εφαρμόζοντας την ίδια μεθοδολογία επεκτείναμε την εκτίμηση κινδύνων και σε άλλους τομείς όπως οι σεισμοί και οι πυρκαγιές» ανέφερε ο κ. Πατούλης χαρακτηριστικά και πρόσθεσε πως «το πλέον σημαντικό είναι ότι μοντελοποιούμε και εκτιμούμε τον κίνδυνο για πυρκαγιά, πλημμύρα ή σεισμό όχι γενικά αλλά με ακρίβεια Οικοδομικού Τετραγώνου, έτσι ώστε ανά πάσα στιγμή οι αρμόδιες υπηρεσίες να μπορούν να ξέρουν πως θα κινηθούν. Αντίστοιχα, θα προχωρήσουμε και στην εκπαίδευση δημοτών και εθελοντικών οργανώσεων σε ακριβή́ σχέδια αντιμετώπισης κινδύνων και έγκαιρης κινητοποίηση των τοπικών αρχών».
Το κόστος προετοιμασίας και υλοποίησης των άμεσα αναγκαίων παρεμβάσεων φτάνει τα 110 εκατομμύρια ευρώ-Απαιτούνται αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο
Στην ομιλία του ο κ. Πατούλης υπογράμμισε πως η Περιφέρεια Αττικής παράλληλα με τις παραπάνω ενέργειες προχώρησε και στην «Κατάρτιση Γενικού Σχεδίου (Master plan) για την αντιμετώπιση πλημμυρικού κινδύνου και επιπτώσεων των πυρκαγιών στην Περιφέρεια Αττικής 2021», με στόχο να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για τη βέλτιστη αντιμετώπιση καταστάσεων εκτάκτων αναγκών και τη μείωση των αρνητικών συνεπειών-επικείμενων καταστροφών, των πυρκαγιών του 2021.
Στο πλαίσιο αυτό υπογράμμισε πως με βάση τις σχετικές μελέτες που εκπόνησαν οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας, το κόστος προετοιμασίας και υλοποίησης των άμεσα αναγκαίων παρεμβάσεων φτάνει τα 110 εκατομμύρια ευρώ μόνο για την Αττική.
Στη συνέχεια υπογράμμισε πως από την ανάλυση του θεσμικού πλαισίου προκύπτει σαφώς ότι:
α. Με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, δημιουργείται εμπλοκή και αδυναμία έναρξης έργων αντιπλημμυρικής προστασίας σε επίπεδο λεκάνης απορροής καθώς είναι συναρμόδιες, για το τμήμα της ορεινής λεκάνης οι Διευθύνσεις Δασών, ενώ για το τμήμα της πεδινής λεκάνης οι Περιφέρειες.
β. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να υπάρξουν θεσμικές τροποποιήσεις ώστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες των περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων-απαλλαγών-εξαιρέσεων για τα έργα άμεσης αντιμετώπισης αντιπλημμυρικής προστασίας και ελαχιστοποίησης πλημμυρικής διακινδύνευσης.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να είναι περιφερειακά αυτοδύναμη
Ολοκληρώνοντας την ομιλία του ο κ. Πατούλης τόνισε πως απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού μοντέλου πολιτικής προστασίας είναι οι εξής:
- Πρώτον, η πολιτική προστασία πρέπει να σχεδιάζεται με ένα απόλυτο και αδιαπραγμάτευτο κριτήριο: την άμεση και αποτελεσματική παρέμβαση, όποτε, όπου και όπως χρειάζεται για να προστατευτεί ο κάθε πολίτης, ανεξαρτήτως του αν μένει σε πλούσια ή φτωχή γειτονιά, ανεξαρτήτως αν βρίσκεται κοντά ή μακριά από την πρωτεύουσα, ανεξαρτήτως του αν είναι πάνω σε κεντρικό δρόμο ή σε σοκάκι.
- Δεύτερον, με την εξέλιξη που έχουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι υπηρεσίες πολιτικής προστασίας πρέπει να είναι σε θέση να παρεμβαίνουν πιο γρήγορα, με περισσότερους πόρους και πολύ πιο συχνά από ότι είχαμε συνηθίσει ως τώρα. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται ένας ριζικός επανασχεδιασμός της πολιτικής προστασίας σε όλα τα επίπεδα.
- Τρίτον, είναι πολύ κρίσιμο θέμα ο συγκεκριμένος και αποτελεσματικός καταμερισμός ρόλων και ευθυνών στα διαφορετικά επίπεδα διαχείρισης των κρίσεων.
«Θεωρώ ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των επερχόμενων φυσικών καταστροφών είτε θα είναι περιφερειακά αυτοδύναμη είτε θα είναι κρατικοκεντρικά αδύναμη» ανέφερε και πρόσθεσε:
«Το ζήτημα της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης έρχεται λοιπόν ξανά στο προσκήνιο.
Επιτρέψτε μου λοιπόν να υπενθυμίσω ότι πάγια θέση της Ένωσης Περιφερειών είναι η κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους στις αιρετές Περιφέρειες. Η κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων αποτελεί ένα αναγκαίο βήμα- αλλά όχι ικανό- βήμα για την ανασυγκρότηση της διοικητικής δομής του Κράτους, για την αρχιτεκτονική του διοικητικού συστήματος σε νέα βάση λαμβάνοντας υπόψη και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Η σταδιακή κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων πρέπει να δρομολογηθεί στο πλαίσιο ενός συνολικού σχεδίου μεταρρύθμισης στο διοικητικό σύστημα της χώρας. Κρίσιμες πτυχές του σχεδίου πέραν εκείνων που αναφέρονται στην οργάνωση πραγματικά επιτελικού κράτους είναι:
•Η μεταβίβαση νέων αρμοδιοτήτων από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις στις Περιφέρειες.
•Η ανάθεση στις Περιφέρειες και των κρατικών λειτουργιών που σήμερα ασκούν οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις με ειδικό πλαίσιο ελέγχου και συντονισμού της άσκησης αυτών των αρμοδιοτήτων από τα αντίστοιχα Υπουργεία.
Οι Περιφέρειες έχουν τη δυνατότητα να πρωταγωνιστήσουν και να αλλάξουν το σκηνικό. Όλες οι εξελίξεις της εποχής μας το επιβεβαιώνουν.
Για να γίνει αυτό πρέπει να έχουν το θεσμικό πλαίσιο και τους πόρους, πρέπει το κεντρικό κράτος να επιτρέψει να ανθίσει η περιφερειακή ανάπτυξη και η αναγκαία αποκέντρωση εξουσιών, πόρων και αρμοδιοτήτων. Τώρα είναι η στιγμή για να παλέψουμε ενωμένα και συντονισμένα προς αυτή την κατεύθυνση».
