Συμμορφώνεται η χώρα μας στα κοινοτικά πλαίσια και αυστηροποιείται το νομοθετικό καθεστώς που αφορά στο Εθνικό πρόγραμμα για τη διαχείριση αναλωθέντων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων.
Σημειώνεται ότι «αναλωθέντα καύσιμα» είναι τα πυρηνικά καύσιμα που έχουν ακτινοβοληθεί και οριστικά αφαιρεθεί από τον πυρήνα του αντιδραστήρα. Τα αναλωθέντα καύσιμα μπορεί είτε να θεωρηθούν ως χρησιμοποιήσιμοι πόροι που μπορούν να υποβληθούν σε επανεπεξεργασία είτε να προορίζονται για διάθεση, εάν θεωρούνται ραδιενεργά απόβλητα και τα αναλωθέντα καύσιμα και τα ραδιενεργά απόβλητα ονομάζονται «ΑΚΡΑ».
Σύμφωνα με κοινή απόφαση της πολιτικής ηγεσίας των υπουργείων Οικονομικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων και Περιβάλλοντος και Ενέργειας ο σκοπός της απόφασης είναι:
α) H συμπλήρωση και διεύρυνση του εθνικού πλαισίου, για τη διασφάλιση της υπεύθυνης και ασφαλούς διαχείρισης αναλωθέντων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων, προκειμένου να αποφευχθεί αδικαιολόγητη και περιττή επιβάρυνση των επερχόμενων γενεών.
β) H συμπλήρωση και διεύρυνση του υπάρχοντος εθνικού πλαισίου για την επίτευξη ασφαλείας υψηλού επιπέδου, όσον αφορά τη διαχείριση αναλωθέντων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων, για την προστασία των εργαζομένων και του πληθυσμού έναντι κινδύνων που προκύπτουν από τις ιοντίζουσες ακτινοβολίες.
γ) Η εξασφάλιση της απαραίτητης ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού όσον αφορά τη διαχείριση αναλωθέντων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων, λαμβανομένων δεόντως υπόψη των ζητημάτων που συναρτώνται με την προστασία της δημόσιας ασφάλειας και της διανοητικής ιδιοκτησίας.
δ) H συμπλήρωση των βασικών κανόνων που αναφέρονται στο άρθρο 30 της συνθήκης Ευρατόμ, σχετικά με την ασφάλεια των αναλωθέντων καυσίμων και των ραδιενεργών αποβλήτων, με την επιφύλαξη των διατάξεων των Κανονισμών Ακτινοπροστασίας.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι: «η συμπλήρωση και διεύρυνση του υπάρχοντος εθνικού νομικού, ρυθμιστικού και οργανωτικού πλαισίου κρίθηκε αναγκαία μετά την απόφαση για χρηματοδότηση μέρους του εθνικού προγράμματος από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στο σχέδιο περιγράφεται ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός δράσεων, χρονικού ορίζοντα είκοσι ετών».
Σύμφωνα με την απόφαση, για την προσαρμογή επέρχεται συνολική πρόσθετη δαπάνη ύψους 10.700.000 ευρώ, εκ των οποίων ποσό ύψους 3.150.000 ευρώ θα χρηματοδοτηθεί από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ο όγκος όλων των κατηγοριών (VLLW, LLW, πιθανές μικρές ποσότητες ILW) ΑΚΡΑ αντιστοιχούν σε 200 m3. Η μεγάλη πλειοψηφία των ΡΑ προς διάθεση προέρχεται από την προηγούμενη λειτουργία του ερευνητικού αντιδραστήρα και άλλες ερευνητικές δραστηριότητες του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».
Στο πλαίσιο, λοιπόν, εφαρμογής της εθνικής πολιτικής για την ασφαλή διαχείριση των ΑΚΡΑ στο Εθνικό Πρόγραμμα και συγκεκριμένα για την ανακύκλωση των κλειστών ραδιενεργών πηγών και πυρηνικών υλικών ορίζονται οι παρακάτω επιμέρους δράσεις:
Ανακύκλωση εκτός χρήσης ή έκθετων ραδιενεργών πηγών που φυλάσσονται προσωρινά σε διάφορα σημεία στη χώρα, πριν οι πηγές αυτές χαρακτηριστούν οριστικά ως απόβλητα. Η δράση θα υλοποιηθεί μέσω υπηρεσίας που θα περιλαμβάνει την εξαγωγή των πηγών προς ανακύκλωση στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων του ειδικού εξοπλισμού και εξειδικευμένης τεχνικής υποστήριξης που απαιτείται. Το κόστος βαραίνει τον ΕΛΚΕ της ΕΕΑΕ μέσω, ιδίως, προγράμματος χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Επιπλέον, η ΕΕΑΕ είναι σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας για την ανακύκλωση των εκτός χρήσης ραδιενεργών πηγών συγκεκριμένου τύπου, όπως ενδεικτικά των πηγών του ραδίου.
Εξαγωγή εναπομείνουσας ποσότητας αχρησιμοποίητου (μη ακτινοβολημένου) πυρηνικού καυσίμου στον ερευνητικό πυρηνικό αντιδραστήρα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», για την αποδοχή του οποίου είναι σε εξέλιξη διαπραγμάτευση για σύναψη συμφωνίας μεταξύ του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και πανεπιστημίου του εξωτερικού, όπου λειτουργεί ερευνητικός αντιδραστήρας παρόμοιος με αυτόν του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».
Οριστική εξαγωγή ποσότητας ουρανίου (φρέσκου) που ανήκει στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ). Το υλικό αυτό, το οποίο προέρχεται από την αποξήλωση παλιάς πειραματικής διάταξης («υποκρίσιμη στήλη»), φυλάσσεται υπό κανονιστικό έλεγχο και καθεστώς πυρηνικών διασφαλίσεων, σε κατάλληλο εργαστηριακό χώρο του ΕΜΠ. Είναι σε εξέλιξη πρόγραμμα συνεργασίας και παροχής συνδρομής από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας στο οποίο συμμετέχουν ΗΠΑ (DoE) και ΗΒ (NDA).
Στην δράση περιλαμβάνεται η εκ νέου μορφοποίηση (conditioning) και επεξεργασία (treatment), όπως ενδεικτικά: διαλογή (sorting), επανασυσκευασία (repackaging), συμπίεση (compacting) των ιστορικών ραδιενεργών αποβλήτων και η επανασυσκευασία και αποθήκευση των ιστορικών ραδιενεργών αποβλήτων θα γίνει σε νέα δοχεία (drums).
Για την αναβάθμιση της υπάρχουσας στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» εγκατάστασης διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων και για τον χαρακτηρισμό και προετοιμασία για διάθεση των ΡΑ του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και όσων θα προκύψουν από την αποξήλωση του ερευνητικού αντιδραστήρα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» θα εκπονηθεί σχέδιο αναβάθμισης της υπάρχουσας εγκατάστασης διαχείρισης αποβλήτων. Στην αναβαθμισμένη εγκατάσταση θα πραγματοποιείται η επεξεργασία, η μορφοποίηση και ο χαρακτηρισμός για διάθεση των αποβλήτων που θα προκύψουν από την αποξήλωση του αντιδραστήρα καθώς και των άλλων αποβλήτων του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών αποβλήτων. Επίσης, θα προβλέπεται η προσωρινή φύλαξη των μορφοποιημένων αποβλήτων, μέχρι να εναποτεθούν σε κατάλληλη εγκατάσταση διάθεσης.
Αποξήλωση του ερευνητικού αντιδραστήρα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»
Για τις ανάγκες διάθεσης των ΡΑ αποβλήτων του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και όσων θα προκύψουν από την αποξήλωση του ερευνητικού αντιδραστήρα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» προβλέπεται:
Υδρογεωλογική ανάλυση και οριστικοποίηση της αξιολόγησης της ασφαλείας όσον αφορά την καταλληλότητα από ραδιολογικής άποψης της τοποθεσίας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» για κατασκευή εγκατάστασης διάθεσης, κάνοντας χρήση του συνδυασμού της επιφανειακής εναπόθεσης με μηχανικά μέσα (engineered near surface disposal) και της εναπόθεσης σε γεώτρηση (borehole) για τα απόβλητα. Στην περίπτωση που τα αποτελέσματα των αναλύσεων δείξουν ότι η περίπτωση της επιφανειακής διάθεσης VLLW και LLW είναι εφικτή ενώ αντίθετα η διάθεση ILW σε γεώτρηση όχι, θα δρομολογηθεί στη συνέχεια η ολοκλήρωση της εγκατάστασης για την διάθεση των VLLW και LLW στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» ενώ τα ILW αφού μορφοποιηθούν, θα φυλαχθούν προσωρινά στην αναβαθμισμένη εγκατάσταση διαχείρισης ραδιενεργών αποβλήτων, μέχρι να αποφασιστεί η εναλλακτική λύση για την διάθεση τους.
Διαδικασίες διαβούλευσης με οικείο Δήμο, το κοινό και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη για την εγκατάσταση διάθεσης.
Οριστικές μελέτες και συγκρότηση του περιβαλλοντικού φακέλου. Υποβολή των σχετικών δικαιολογητικών για αδειοδότηση.
Έκδοση της σχετικής άδειας για την κατασκευή της εγκατάστασης. Εναλλακτικά, σε περίπτωση μη καταλληλότητας της τοποθεσίας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», για την εκπλήρωση του στόχου σε άλλη τοποθεσία, ορίζονται οι παρακάτω επιμέρους δράσεις: Καθορισμός ενός αρχικού συνόλου έως τριών υποψήφιων θέσεων, λαμβανομένης υπόψη και της δυνατότητας για αντισταθμιστικά οφέλη, αξιολόγηση της ασφαλείας όσον αφορά την καταλληλότητα από ραδιολογικής άποψης, ίδρυση Οργανισμού Διαχείρισης και Διάθεσης Ραδιενεργών Αποβλήτων, ΟΔΡΑ (διοικητική υπαγωγή, καταστατικό, χρηματοδότηση, προσωπικό, γήπεδα κοκ.), επιλογή της τελικής θέσης (οριστικές μελέτες και συγκρότηση του περιβαλλοντικού φακέλου) κατασκευή της εγκατάστασης διάθεσης και μεταφορά των αποβλήτων.
Αντισταθμιστικά οφέλη
Σημειώνεται ότι. εφόσον κριθεί απαραίτητο να δημιουργηθεί εγκατάσταση τελικής διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων σε ορισμένη περιοχή, δύναται να παρέχονται αντισταθμιστικά οφέλη στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης α’ βαθμού της περιοχής αυτής. Τα αντισταθμιστικά οφέλη έχουν κοινωνικό, οικονομικό, αναπτυξιακό, περιβαλλοντικό, πολιτιστικό, ή άλλο χαρακτήρα, ανάλογα με τις ανάγκες της περιοχής και μετά από μελέτη και εκτίμηση των ενδεχόμενων επιπτώσεων. Οι αρμόδιοι φορείς συνεργάζονται για τη μορφή και το ύψος των αντισταθμιστικών οφελών.
