Ο σκοπός του πλαφόν είναι να μπει ένα όριο στην αύξηση της τιμής του αερίου, που είχε φτάσει (τέλος Αυγούστου) να είναι 15 φορές υψηλότερη, σε σχέση με έναν χρόνο πριν. Η πρόταση της Επιτροπής στο τελευταίο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας (9/9) προσδιόριζε το πλαφόν στο ρωσικό αέριο αγωγού. Είναι αλήθεια πως η πρόταση δίχασε τα Κράτη Μέλη, λόγω της ανησυχίας πως ο Πούτιν θα απαντήσει, μην ανοίγοντας ξανά τον Nord Stream 1 και κλείνοντας τελείως τις ροές στις άλλες 2 οδεύσεις, στο σύστημα αγωγών που περνάει από την Ουκρανία και στον TurkStream (που τροφοδοτεί την χώρα μας). Αυτός είναι άλλωστε ο μόνιμος ενεργειακός εκβιασμός του Πούτιν, ανοιγοκλείνοντας τις στρόφιγγες των αγωγών ρωσικού αερίου.

Η συγκυρία όμως τώρα είναι διαφορετική. Η Ευρώπη είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένη από ότι ήταν 5 μήνες πριν.

Η εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο είναι πλέον στο 9%, από 40% που ήταν αρχές του χρόνου. Αυτός είναι ένας βασικός λόγος που τα ενεργειακά έσοδα της Ρωσίας συρρικνώθηκαν τον Αύγουστο στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και πάνω από έναν χρόνο. Πολύ σημαντικό είναι επίσης πως οι αποθήκες στην Ευρώπη έχουν φτάσει στο 85% της πληρότητάς τους. Στη δε Γερμανία έφτασε ήδη την πλήρωση των αποθηκών της στο 90%, συνεχίζοντας μάλιστα να γεμίζει με τον Nord Stream 1 κλειστό. Επιπλέον, η εξοικονόμηση προχωράει με ταχύτητα και «πόνο», κυρίως για τη γερμανική βιομηχανία, όπου η χρήση αερίου τους τελευταίους 2 μήνες έχει περιοριστεί πάνω από 20% (σε σχέση με το μέσο όρο 2018-2021). Σημαντική εξέλιξη είναι επίσης πως η Γαλλία ξεπερνάει την πυρηνική κρίση, με τους περισσότερους πυρηνικούς σταθμούς να τίθενται σε πλήρη ισχύ άμεσα, ενισχύοντας την δύναμη πυρός σε Γαλλία και κεντρική Ευρώπη.

Οι παραπάνω αλλαγές των συσχετισμών αποτυπώνονται και στις αγορές. Παρά τις ανησυχίες πως η συζήτηση για το πλαφόν θα εκτίνασσε τις τιμές του αερίου, ακριβώς το αντίθετο έχει συμβεί. Στις 26/8, το αέριο στο Ολλανδικό χρηματιστήριο (TTF) ήταν στην εξωφρενική τιμή των 346 € / MWh. Εκείνο το Σαββατοκύριακο ξεκίνησε η συζήτηση για το πλαφόν και σήμερα έχει μειωθεί πάνω από 45%. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει βάλει προς ώρας το πλαφόν στο σχέδιο που θα συζητηθεί στη σύνοδο των Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ αυτής της Παρασκευής, προσπαθώντας, ίσως, να χτίσει εκεί που μπορούν να δημιουργηθούν γρήγορα ομοφωνίες. Μία τέτοια περίπτωση αφορά στα υπερκέρδη των ενεργειακών εταιρειών και στην έκτακτη εισφορά, ώστε να διοχετευτούν νέα κεφάλαια στην προστασία των καταναλωτών.

Οι εξελίξεις όμως τρέχουν με απίστευτους ρυθμούς. Όλο και περισσότερα κράτη μέλη αποφασίζουν και ενεργοποιούν ανεξάρτητα το πλαφόν, εν όψει του χειμώνα. Ήδη, στην Ολλανδία μπαίνει πλαφόν στην ενέργεια, ενώ πλαφόν στις τιμές χονδρικής για ρεύμα και αέριο ανακοινώθηκε και για τις επιχειρήσεις στην Βρετανία. Η Επιτροπή μπορεί ακόμα και τώρα να στοχοθετήσει ένα ανώτατο όριο στην τιμή του αερίου, με σχεδιασμό που να διασφαλίζει τόσο την ασφάλεια των προμηθειών όσο και την μείωση της ζήτησης. Ο στόχος αυτός είναι ρεαλιστικός.

(Χάρης Δούκας, Αν. Καθηγητής ΕΜΠ TA NEA, 27/9/2022)