Διαδικτυακή ημερίδα με θέμα «Δυνατότητες και προοπτικές από τη χρήση του πράσινου υδρογόνου» διοργάνωσε το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ τη Δευτέρα, 18 Ιανουαρίου.
Ο Γιάννης Ευσταθόπουλος, Συντονιστής του Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΕΝΑ, παρουσίασε αρχικά τον νέο Κύκλο Εκδηλώσεων του ΕΝΑ με θέμα «Τεχνολογία & Κοινωνικές Ανάγκες σε συνθήκες Κλιματικής & Ψηφιακής Μετάβασης», ο οποίος εγκαινιάστηκε με την ημερίδα για το υδρογόνο. Στόχος του Κύκλου είναι η συμμετοχή στη δημόσια συζήτηση και η ανάδειξη μιας προοδευτικής ατζέντας σε ό,τι αφορά την ενεργειακή, κλιματική και ψηφιακή μετάβαση, με την ενημέρωση της κοινής γνώμης να γίνεται από ειδικούς επιστήμονες και εμπειρογνώμονες με σημαντική γνώση των επιμέρους θεματικών αναφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, η ανταλλαγή ιδεών, προσεγγίσεων και καλών διεθνών πρακτικών δεν περιορίζεται στο «τι είναι τεχνολογικά εφικτό» αλλά στο τι είναι «τεχνολογικά εφικτό και κοινωνικά αναγκαίο» και με ποιον τρόπο αυτό μπορεί να επιτευχθεί με βιώσιμο, ισορροπημένο και κοινωνικά δίκαιο τρόπο.
«Είναι το υδρογόνο το εναλλακτικό καύσιμο για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και την επίτευξη ενεργειακής ασφάλειας; Υπό ποιες προϋποθέσεις;» ήταν το θέμα-ερώτημα της α’ Συνεδρίας της ημερίδας, με συντονιστή τον Νικόλαο Φαραντούρη, Καθηγητή της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet του Τμήματος Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς. «Για να κατανοηθούν η ενέργεια και το υδρογόνο κατ’ επέκταση, πρέπει να προσεγγιστούν διεπιστημονικά. Θέλουμε τα πορίσματα της επιστήμης να μας οδηγήσουν σε συμπεράσματα γύρω από τις κοινωνικές ανάγκες και την προστασία του περιβάλλοντος και αυτό τελικά είναι το ζητούμενο» ανέφερε ο κ. Φαραντούρης.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Πατρών και Διευθυντής του Εργαστηρίου Φυσικής Περιβάλλοντος & Τεχνολογιών Υδρογόνου, Σοφοκλής Μακρίδης, ανέφερε ότι «οι τεχνολογίες υδρογόνου είναι ώριμες για να χρησιμοποιηθούν στην καθημερινότητά μας ακριβώς όπως κάθε άλλη μορφή καυσίμου είτε ως ενεργειακός φορέας είτε ως εγχώρια δυναμική», υπογραμμίζοντας ότι «χρειάζεται η πολιτική πράξη και όχι “θεωρίες” για να μετασχηματιστεί κάθε σπίτι ή εφαρμογή με πραγματικό μηδενικό αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα». Πρόσθεσε ακόμη ότι «ο αγγλικός όρος, με ελληνική όμως ρίζα, “Hydrogen Energy Autarky” («ενεργειακή αυτάρκεια υδρογόνου») είναι απολύτως εφικτός για την Ελλάδα».
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Strathclyde στη Γλασκώβη, Βασίλης Ιγγλεζάκης, ανέφερε ότι η κουβέντα για το υδρογόνο έχει αρχίσει εδώ και μία δεκαετία και η πολιτική απόφαση για τη σχετική στρατηγική και τη δημόσια χρηματοδότησή της έχει παρθεί ήδη, κάνοντας παρουσίαση των δεδομένων για τη Σκωτία και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για την παραγωγή υδρογόνου. «Η Σκωτία παράγει πάνω από το 90% του ηλεκτρισμού από ΑΠΕ και ο στόχος του 100% είναι πάρα πολύ κοντά» σημείωσε, επισημαίνοντας ότι ο τομέας του υδρογόνου θα λάβει κυβερνητικούς πόρους ύψους 100 εκατ. λιρών τα επόμενα πέντε χρόνια, υπολογίζοντας ότι η οικονομία της χώρας θα έχει όφελος 25 δισ. λίρες το χρόνο ως το 2045.
Τις προοπτικές της οικονομίας του υδρογόνου και τη συμβολή του σε θέματα ενεργειακής φτώχειας και ενεργειακής ασφάλειας ανέλυσε ο Δημήτρης Τριανταφυλλόπουλος, Διευθυντής Νέων Ενεργειακών Λύσεων του Τομέα Έργων Βιώσιμης Ανάπτυξης της MYTILINEOS. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι το υδρογόνο μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας και στην αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας «υπό προϋποθέσεις, σταδιακά και σε συνδυασμό με τα υφιστάμενα καύσιμα και τους φορείς ενέργειας (energy carriers)». Ο κ. Τριανταφυλλόπουλος αναφέρθηκε στις τελευταίες τάσεις στην παραγωγή πράσινου υδρογόνου, ενώ ανέλυσε και πώς το υδρογόνο μπορεί να αποτελέσει ένα επιπλέον στοιχείο ανάπτυξης βιώσιμων λύσεων και περαιτέρω μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων του ομίλου επιχειρήσεων MYTILINEOS. «Όταν μιλάμε για παραγωγή πράσινου υδρογόνου πλέον δε μιλάμε για θεωρητικές συζητήσεις, υπάρχουν πάρα πολλά έργα που σχεδιάζονται και υλοποιούνται στην Ευρώπη», αφού «ευρωπαϊκές χώρες επενδύουν, εντάσσουν το υδρογόνο στην ενεργειακή τους στρατηγική», χαρακτηρίζοντας το υδρογόνο ως μία «ανταγωνιστική οικονομία αρκετά νωρίτερα από όσο υπολόγιζαν τα διάφορα μοντέλα τα τελευταία χρόνια».
Ο Ενεργειακός Μηχανολόγος-Μηχανικός, Υπεύθυνος Ενεργειακής Πολιτικής της WWF Ελλάς, Δημήτρης Τσέκερης, τόνισε ότι «η ενεργειακή μετάβαση μπορεί να είναι επιτυχημένη όταν σχεδιάζεται από κοινού με την κοινωνία, ώστε να διασφαλιστεί ότι δε θα μείνει κανείς πίσω, δε θα δημιουργηθούν δηλαδή νέες ανισότητες, με το κόστος μετάβασης να είναι πάντα υπό εξέταση όπως και η κατανομή των βαρών». Επεσήμανε ότι «η κλιματική κρίση μας επιβάλλει να προχωρήσουμε χωρίς ορυκτά καύσιμα άμεσα, ενώ η εξοικονόμηση ενέργειας πρέπει να έχει την πρωτοκαθεδρία, σε συνδυασμό με την ορθή χωροθέτηση των ΑΠΕ οι οποίες έχουν αυξημένο οικονομικό αποτύπωμα (π.χ. θέσεις εργασίας άμεσες και έμμεσες) σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα». Συνέχισε, προσθέτοντας ότι το ανανεώσιμο υδρογόνο μπορεί να συνδράμει στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας σε στοχευμένους τομείς που είναι δύσκολο να απανθρακοποιηθούν ή στους οποίους απαιτείται αυξημένη αυτονομία. Ο κ. Τσέκερης υπογράμμισε ακόμη ότι «απαιτείται η άμεση διαμόρφωση κατάλληλου θεσμικού πλαισίου από την πλευρά της Πολιτείας με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή και η αναθεώρηση των ΕΣΕΚ/ΜΕΣΕΚ σε ευθυγράμμιση με τους πιο φιλόδοξους στόχους της ΕΕ, όπως αποτυπώνονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία».
[ Η παρουσίαση του Δημήτρη Τσέκερη ]
Θέμα της β’ Συνεδρίας ήταν οι «Προοπτικές ανάπτυξης και εφαρμογές υψηλής κοινωνικοοικονομικής αξίας του υδρογόνου στην Ελλάδα, την Κύπρο και διεθνώς», με συντονιστή τον Πρόεδρο του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) Κωστή Σταμπολή, ο οποίος ανέφερε ότι «το υδρογόνο είναι τμήμα του ενεργειακού γίγνεσθαι και της δημιουργίας του νέου ενεργειακού τοπίου».
Ο Πρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου, Δρ. Ανδρέας Πουλλικκάς, παρουσίασε τις στρατηγικές για τη μετάβαση της χώρας στην οικονομία του υδρογόνου, με τρεις άξονες: α) την ενεργειακή στρατηγική της ΕΕ ως το 2050, β) τη μετάβαση των νησιωτικών ενεργειακών συστημάτων και γ) τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή στρατηγική της Κύπρου για τη μετάβαση στην οικονομία του υδρογόνου. Μεταξύ άλλων, για την ενεργειακή μετάβαση των μη διασυνδεδεμένων νησιών τόνισε ότι πρέπει να διασφαλιστεί η μείωση του κόστους ασφάλειας της προμήθειας ενέργειας, η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας της ΕΕ και να αυξηθούν τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη. Για την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, ανέφερε ότι «φυσικό αέριο, αιολικό και ηλιακό δυναμικό θα μπορούσαν να συνδυαστούν ώστε να παραχθεί υδρογόνο». Τέλος, ο κ. Πουλλικκάς αναφέρθηκε και στη δυνατότητα χάραξης περιφερειακής ενεργειακής στρατηγικής ως το 2060, με τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης να έχουν διασυνδέσεις (ηλεκτρικές ή με αγωγούς) μεταξύ τους, να εγκαταστήσουν αειφόρες τεχνολογίες και συστήματα αποθήκευσης, να ξεκινήσουν να χρησιμοποιούν υδρογόνο μετά το 2030 και έτσι αυτές οι χώρες να μπορέσουν να γίνουν εξαγωγείς ενέργειας προς την ΕΕ.
[ Η παρουσίαση του Ανδρέα Πουλλικκά ]
Ο Πολιτικός Μηχανικός, πρώην Γενικός Γραμματέας Ενέργειας & Ορυκτών Πρώτων Υλών στο Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, Μιχάλης Βερροιόπουλος, τόνισε την ανάγκη «για την εκπόνηση μιας συνολικής στρατηγικής της Πολιτείας για την ανάπτυξη των λεγόμενων “Κλιματικά Ουδέτερων Καυσίμων” στα οποία συμπεριλαμβάνεται το Υδρογόνο». Αυτή η στρατηγική, συνέχισε, «θα πρέπει να στηρίζεται σε μέτρα πολιτικής και να προωθεί επενδύσεις που αυξάνουν την προστιθέμενη αξία για την Ελλάδα. Συνολικά αυτό μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα μέσω ενός αποκεντρωμένου βιώσιμου μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης βιο-μεθανίου-υδρογόνου και συνθετικών καυσίμων με έντονη την τοπική αποδοχή και το σεβασμό στα πιο υψηλά πρότυπα ασφάλειας, περιβαλλοντικής προστασίας και γενικά αειφορίας».
[ Η εισήγηση του Μιχάλη Βερροιόπουλου ]
Ο Νίκος Μάντζαρης, Δρ. Χημικός Μηχανικός, από την περιβαλλοντική δεξαμενή σκέψης The Green Tank, υπογράμμισε τον κομβικό ρόλο του πράσινου υδρογόνου στην επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας, κάνοντας μια συνοπτική επισκόπηση του βαθμού ωριμότητας των τεχνολογιών υδρογόνου για χρήση σε διάφορους τομείς της οικονομίας. Τόνισε την ανάγκη άμεσης αναθεώρησης του ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα) ώστε να καταστεί αυτό συμβατό με την αυξημένη κλιματική φιλοδοξία σε επίπεδο ΕΕ, κάτι που οδηγεί de facto σε αυξημένους στόχους ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας, ενώ καθιστά αναγκαία την ανάπτυξη και τεχνολογιών υδρογόνου έως το 2030. Πρότεινε, ακόμη, τον συγχρονισμό του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ με την υπό διαμόρφωση εθνική στρατηγική υδρογόνου και το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης στις λιγνιτικές περιοχές της χώρας, σε ό,τι αφορά τους στόχους διείσδυσης του υδρογόνου, οι οποίοι, όπως υποστήριξε, απαιτείται πλέον να γίνουν ποσοτικοί, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της ΕΕ.
[ Η παρουσίαση του Νίκου Μάντζαρη ]
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Cranfield (Head of Future Air Mobility, Electric hybrid/hydrogen Unmanned Vehicles), Δημήτρης Παναγιωτακόπουλος, έθεσε τρεις συγκεκριμένες διαστάσεις ανάπτυξης και υψηλής κοινωνικοοικονομικής αξίας των εφαρμογών υδρογόνου:
- Επιτρέπει την πλήρη αξιοποίηση των ΑΠΕ και τον μετασχηματισμό της οικονομίας σε παραγωγό και εξαγωγέα ενέργειας, ελαχιστοποιώντας ή και εξαλείφοντας την εξάρτηση της Ελλάδας σε εισαγωγές ηλεκτρικού, πετρελαίου και φυσικού αέριου, με όφελος 10 δισ. ευρώ ετησίως.
- Επιτρέπει τον μετασχηματισμό του τομέα μεταφορών και την αξιοποίηση νέων εφαρμογών, όπως των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (η ευρωπαϊκή ζήτηση των οποίων εκτιμάται στα 10 δισ. ευρώ ετησίως το 2035 και άνω των 15 δισ. το 2050) και υδροκινητικών αεροσκαφών. Η εισαγωγή αυτών των αυτόνομων αεροπορικών συστημάτων μπορεί εύκολα να γίνει σε σύμπλεγμα νησιών για τη βελτιστοποίηση των λειτουργιών ιατρικής παράδοσης και την επιτάχυνση των αντιδράσεων έκτακτης ανάγκης. Τέτοιες εφαρμογές είναι χρήσιμες σε απομακρυσμένες, αλλά και στις ηπειρωτικές περιοχές, και μπορούν να βοηθήσουν στη διευκόλυνση και επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης. Επίσης, στο κοντινό μέλλον, οι περισσότερες πτήσεις εσωτερικού θα μπορέσουν να εκτελεστούν με υδρογονοκίνητα αεροσκάφη, μια τεχνολογία που θα έχει τεθεί σε ισχύ έως το 2027, με τα αεροταξί ήδη διαθέσιμα από το 2025.
- Ευνοεί καινότομες τεχνολογίες (π.χ. αεροδιαστημικής υδρογονοκίνητης βιομηχανίας) και πρωτοπόρες δυνατότητες εργασίας με σαφές όραμα συνεισφοράς, ενθαρρύνοντας τη νέα γενιά να δραστηριοποιηθεί στους τομείς αυτούς και να παραμείνει στην Ελλάδα, ελαχιστοποιώντας το brain drain που εκτιμάται να κοστίζει στο ΑΕΠ 12,9 δισ. ευρώ. Παρέχοντάς τους ένα όραμα και κοινό στόχο που μπορούν να συνεισφέρουν στην κοινωνία και το περιβάλλον, με την εγγύηση ότι μπορούν να έχουν μέλλον σε τομείς υψηλών δεξιοτήτων στην ανανεώσιμη οικονομία υδρογόνου και σε ευφυή συστήματα όπως η αεροπορική κινητικότητα.
Ο Eρευνητικός Συνεργάτης (Head of hydrogen – Interface Analysis Centre) στο Πανεπιστήμιο του Bristol, Αντώνης Μπάνος, στην εισήγησή του, μεταξύ άλλων, έκανε μνεία στην παραγωγή υδρογόνου μέσω πυρηνικής ενέργειας και την αποθήκευση με χρήση «αναμορφωμένων» αποβλήτων. «Στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας με την παραγωγή υδρογόνου, με τη χρήση θερμότητας ή ηλεκτρικής ενέργειας και αποθήκευσή της μέσω χρήσης “αναμορφωμένων” αποβλήτων δημιουργούμε ενεργειακό κέρδος από υποπροϊόντα και μη χρησιμοποιούμενα υλικά». Συνέχισε υπογραμμίζοντας ότι «για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής χρειάζεται μια “γενναία” στροφή στις καθαρές μορφές ενέργειας και την αύξηση της αποδοτικότητας των εκάστοτε ενεργειακών συστημάτων», συμπληρώνοντας ότι «σε παγκόσμιο επίπεδο, η πυρηνική ενέργεια και οι ΑΠΕ μαζί με την παραγωγή και χρήση υδρογόνου θα είναι μεγάλο μέρος της λύσης». Για την Ελλάδα, ο κ. Μπάνος προκρίνει την προοπτική του συνδυασμού AΠΕ και υδρογόνου για τις νησιωτικές περιοχές και για την ηπειρωτική χώρα την αναβάθμιση των συστημάτων διανομής φυσικού αερίου σε «hydrogen-ready» δικτύο για τη μετάβαση από φυσικό αέριο σε πράσινο υδρογόνο.
[ Η παρουσίαση του Αντώνη Μπάνου ]
Συνοψίζοντας, στο κλείσιμο της ημερίδας, ο Γιάννης Ευσταθόπουλος ανέδειξε τέσσερα βασικά συμπεράσματα:
- Τα παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία τα οποία παρουσιάστηκαν επιβεβαιώνουν ότι είναι διαθέσιμες πλέον εφαρμόσιμες τεχνολογίες υψηλής κοινωνικοοικονομικής αξίας οι οποίες μπορούν να καλύψουν σημαντικές ανάγκες της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας (βέλτιστη αξιοποίηση εγχώριου δυναμικού ΑΠΕ, εφαρμογές σε απομονωμένες/νησιωτικές περιοχές, πράσινη ναυτιλία, κ.λπ.)
- Το υδρογόνο ικανοποιεί μια σειρά από κριτήρια που μπορούν να το καταστήσουν τεχνολογία αιχμής για την κλιματική και ενεργειακή μετάβαση: περιβαλλοντικά και κλιματικά κριτήρια (συμβολή στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας), αναπτυξιακά και οικονομικά κριτήρια (μείωση ενεργειακού κόστους, βελτίωση ενεργειακού ισοζυγίου, «πρασίνισμα βιομηχανίας», συμβολή στην απασχόληση και στη συγκράτηση και αξιοποίηση του εγχώριου επιστημονικού δυναμικού/brain gain), κοινωνικά κριτήρια (καταπολέμηση ενεργειακής φτώχειας, ενίσχυση χωρικής συνοχής) και γεωπολιτικά κριτήρια (συμβολή στην ενεργειακή ασφάλεια και αυτονομία)
- Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του υδρογόνου για την επίτευξη των στόχων κλιματικής μετάβασης με δίκαιους όρους επιτάσσει τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής και την αναθεώρηση του εθνικού σχεδιασμού. Η στρατηγική αυτή καλείται, μεταξύ άλλων, να δημιουργήσει ένα κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο για το υδρογόνο, να προσδιορίσει τις εφαρμογές που θα υποστηριχθούν στον τομέα των μεταφορών, να διευθετήσει ζητήματα που αφορούν στη χωροθέτηση και ασφάλεια των υποδομών, να ενισχύσει την εγχώρια Ε&Α για την αντιμετώπιση των τεχνολογικών προκλήσεων και να διαμορφώσει κατάλληλα κίνητρα για την αξιοποίηση του υδρογόνου στον βιομηχανικό και αγροτικό τομέα, αλλά και από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
- Το υδρογόνο, όπως και οι ΑΠΕ, μπορούν να αποτελέσουν πεδίο συμπράξεων μεταξύ χωρών της ΕΕ και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, δημιουργώντας προϋποθέσεις για κοινά project με ισχυρά και αμοιβαία οικονομικά οφέλη, συνθήκες γεωπολιτικής σταθερότητας και συνεργασίας, επίτευξη των κλιματικών στόχων και προστασία της Βιοποικιλότητας.
